Dagblaðið Vísir - DV - 15.12.1987, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 15. DESEMBER 1987.
Frjálst,óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
1
Frækiiegt íslandsmet
Kræfasti skylmingamaður ríkisstjórnarinnar er fjár-
málaráðherrann, sem segir fullum fetum, að svart sé
hvítt og hvítt sé svart og að önnur sjónarmið séu bara
rugl eða skepnuskapur úr DV. í ráðuneytinu endurtek-
ur sölustjóri ráðherrans þetta með minni tilþrifum.
Rök ráðherrans og upplýsingafulltrúans eru þau, að
skattahækkanirnar staldri ekki við í ríkissjóði, heldur
renni jafnóðum til brýnustu nauðsynja borgaranna,
hvort sem þær felast í feitu kjöti eða smjöri. Samkvæmt
þessu tekur ríkið raunar alls enga skatta af fólki!
Óneitanlega eru þetta skemmtilegri fullyrðingar en
nöldur málsvara Sjálfstæðisflokksins um, að gagnrýn-
endur geti ekki í senn heimtað hallalaus íjárlög og engar
skattahækkanir. Þessi rök fótgönguliðsins eru orðin
ósköp shtin og hæfa vel öldnum stjórnmálaflokki.
Fjárlög og ríkisrekstur má hafa án halla með því að
hækka skatta og einnig með því að lækka útgjöld. Menn
geta því hafnað halla og skattahækkunum í senn, ef
þeir þora að benda á, hvaða útgjöld megi skera niður.
Og svo vel vill til, að af nógu slíku er að taka.
Landbúnaðurinn á að fá til sín tæpa sex milljarða
króna á næsta ári. Það er meira en tvöföldun milli ára.
Þessi þurftarfreki ómagi á að gleypa tæplega tíunda
hlut útgjalda ríkisins á næsta ári. Ríkisbúskapurinn
snýst raunar um þennan þjóðlega félagsmálapakka.
Fólk grætur hástöfum út af smápeningum, sem hafa
runnið til ævintýra á borð við Kröflu og Leifsstöð og
jafnvel smáaurum, sem hafa runnið til minni háttar
ævintýra á borð við Þörungaverksmiðju og Sjóefna-
vinnslu. Margir gráta þetta meira en landbúnaðinn.
Fáir þingmenn tárast, þegar þeir samþykkja að verja
til landbúnaðar fjárhæð, sem mundi nægja til að mal-
bika allan hringveginn um landið rúmlega tvisvar
sinnum á hverju einasta ári. Það er heilög byggðastefna
að taka landbúnaðinn fram yfir allt, líka hringveginn.
Segja má, að mikilvægasti tilgangur ríkisvaldsins sé
nú á dögum hinn sami og hann var á einokunartíman-
um; að halda þjóðinni í gíslingu hins hefðbundna
landbúnaðar og láta peninga, sem fæðast í sjávarút-
vegi, renna um kerfið til að deyja að lokum í landbúnaði.
Núverandi ríkisstjórn er trúrri fangavörður en flestar
fyrri stjórnir. Hún hefur verið ötulh en aðrar við að
afla fjár handa eigendum landsins. Vikulega hefur hún
hækkað álögur um 420 milljónir króna að meðaltah eða
samtals um tíu milljarða króna á 22 vikum ævi sinnar.
Ríkisstjórnin, sem var á undan þessari, hafði skatt-
lagt þjóðina tiltölulega hóflega. Á valdaskeiði hennar
dansaði skattbyrðin í kringum 22% af vergri fram-
leiðslu landsins. Nýja ríkisstjórnin er hins vegar svo
skattaglöð, að skattbyrðin fer í 25% á næsta ári.
í tilefni íslandsmets í skattlagningu er hressilegast
og hugmyndaríkast að segja eins og úármálaráðherr-
ann, að skattar hafi ahs ekki hækkað. Málsvararnir, sem
játa hækkunina og verja hana með hugsjón jafnvægis
í ríkisrekstri, eru hversdagslegri og leiðigjarnari.
Með því að stara á A-hluta fjárlagafrumvarpsins sjá
málsvarar ríkisstjórnarinnar hahaleysið, sem þeir tala
um. En ráðgerður heildarhalh á búskap hins opinbera
á næsta ári verður rúmlega 14 milljarðar, svo sem sést
áf, að sú verður lánsfjárþörf hins opinbera árið 1988.
Landsfeður okkar sameina stórfelldan hallarekstur
og íslandsmet í skattheimtu - í blindri trú á þá hug-
sjón, að fé þjóðarinnar skuh brenna til ösku í land-
búnaði. Jónas Kristjánsson
Flugstöðin:
A enginn að
bera ábyrgðina?
Flugstöö Leifs Eiríkssonar. „Kostnaður við endurhönnun varð yfir 100
milljónir. Þannig mætti lengi telja,“ segir greinarhöfundur m.a.
Lýöræði felst ekki bara í kosning-
um á nokkurra ára fresti. Grund-
völlur þess er að ráðherrar og
embættismenn bera ábyrgð á eigin
verkum. Siðgæðiskröfur séu
strangari í þeirra garö en annarra.
Þeir verði að sýna og sanna að þeir
verðskuldi trúnaði og traust.
í öllum þeim löndum, sem vilja
með réttu skipa sér í flokk lýðræö-
isríkja, er víðtækur skilningur á
því að ábyrgð ráðherra og embætt-
ismanna er mikilvægasti próf-
steinninn á hið raunverulega eðli
stjórnkerfisins. Þess vegna berast
okkur við og við erlendar fréttir
um að ráðherrar hafi beðist lausn-
ar og embættismenn farið frá
störfum vegna þess að þeir hafa
axlað ábyrgð á mistökum, röngum
ákvörðunum, framkvæmdum sem
verið hafa án heimilda eða um-
framútgjöldum sem ekki sam-
rýmdust verkáætlunum. Nýlega
fengum við slíkar fréttir frá Noregi
og oft áður frá Bretlandi, Banda-
ríkjunum, Svíþjóð og öðrum virt-
um lýðræðisríkjum.
Flugstöðvarmálið
er prófsteinn
Meðferð flugstöðvarmálsins er
prófsteinn á það hvort ísland getur
með réttu gert tilkall til þess að
vera raunverulegt lýðræðisríki.
Það hefur löngum legið í loftinu að
hér værr allt hægt. Enginn þyrfti
að bera ábyrgð á neinu. Það vísaði
bara hver á annan. Ótal afsakanir
væru tíndar til og sumir jafnvel svo
óskammfeilnir að vera bara kok-
hraustir yflr mistökunum. Gamla
máltækið um að þeir kunni ekki
einu sinni að skammast sín hefur
löngum sett svip á vörn þeirra sem
ábyrgð bera á óförum.
A undanfornum árum hefur þó
ýmislegt bent til að hérgæti breyt-
ing verið í vændum. Á Islandi ætti
að fara að taka ábyrgð ráðherra og
embættismanna alvarlegum tök-
um og gera sömu siögæðiskröfur
til valdsmanna og tíðkast í ná-
grannalöndum okkar.
Fyrrverandi menntamálaráð-
herra Sjálfstæðisflokksins vék
fræðslustjóra úr embætti vegna
þess að hann hafði farið nokkrar
milljónir fram úr fjárlagaheimild-
um. Var sú upphæð þó eins og
krækiber í samanburði við þann
frumskóg umframeyöslunnar sem
Ríkisendurskoðun afhjúpaði varð-
andi byggingu flugstöðvarinnar.
Formaður Sjálfstæðisflokksins rak
Albert Guðmundsson úr ráðherra-
embætti á þeim forsendum að nú
ætti að gera nýjar og strangari
kröfur um siðgæði og ábyrgð. Það
væru runnir upp nýir tímar.
Flugstöðvarmálið verður próf-
steinn á þaö hvort þessi tvö tilvik
voru stundarfyrirbrigði vegna póh-
tískra hagsmuna forystusveitar
Sjálfstæðisflokksins eða hvort á
íslandi eiga nú að gilda hhðstæðar
ábyrgðarkröfur og eru við lýði í
siðferðislega þróuðum lýðræðis-
ríkjum.
Eiga sömu kröfur að ná yfir Þor-
stein Pálsson, Matthías Á. Mathie-
sen og embættismennina sem
stjómuðu byggingu flugstöðvar-
innar? Eða ætlar ríkisstjóm Sjálf-
stæðisflokksins, Framsóknar-
flokksins og Alþýðuflokksins að
láta þá sleppa við ábyrgðina? Það
verður beðiö eftir svörum Þor-
steins, Steingríms og Jóns Baidvins
KjáUarinn
Ólafur Ragnar
Grímsson
formaður Alþýðubandalagsins
á næstu dögum. Þau munu sýna
hvort lýðræðislega ábyrgðin á ís-
landi er raunveruleiki eða bara í
plati, hvort séra-jónarnir, sem sitja
í núverandi ríkisstjórn, eiga að
vera í sama ábyrgðarflokki og hin-
ir venjulegu jónar eða hvort þeir
verða enn einu sinni úrskurðaðir
stikkfrí.
800 milljónir
verða að 2300 mllljónum
Þegar bygging núverandi flug-
stöðvar kom til alvarlegrar um-
fjöllunar upp úr 1980 þá ráku
forystumenn Sjálfstæðisflokksins,
Framsóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins mikinn áróður fyrir
byggingunni. Þeir notuðu einkum
þau rök að Bandaríkin ættu aö
borga helminginn af byggingar-
kostnaðinum, eða 20 mihjónir
dollara af þeim 40 milljónum doll-
ara sem sagt var að flugstöðin
myndi kosta. Þessum tölum var
óspart veifað framan í almenning
líkt og einstæðum lottóvinningi og
margir fengu glýju í augun.
Á þessum árum benti ég á það
hvað eftir annað, bæði innan
stjórnskipaðrar nefndar og á opin-
berum vettvangi, að þessar áætlan-
ir væru alrangar. Byggingin yrði
mun dýrari og ahur sá viðbótar-
kostnaður myndi bætast á herðar
íslenskra skattborgara. Bandaríkin
höfðu nefnhega vit á því að binda
framlag sitt við fasta upphæö.
Reynslan hefur sýnt að viðvaran-
ir mínar voru á rökum reistar. Ef
miðaö er við 40 króna gengi á doh-
ar hljóöuðu þær áætlanir, sem
ráðherrar Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins byggðu
ákvarðanir sínar á, upp á 1600
mihjóna heildarkostnað við bygg-
inguna. Þegar upp er staðið kemur
hins vegar í ljós að heildarkostnað-
ur við flugstöina nemur nú um
3.000 milljónum. íslendingar þurfa
að borga rúmlega 2.300 milljónir i
stað þeirra 80Ö milljóna sem upp-
haflega var talað um. Byrðin á
skattborgarana í landinu hefur
nærri þrefaldast.
Saga heimildarleysis,
mistaka og óhófs
Skýrsla Ríkisendurskoðunar
rekur á ítarlegan hátt hörmunga-
sögu þessara framkvæmda. Þar er
lýst hvernig fariö var fram úr áætl-
unum, stækkað og breytt umfram
upphaflegar fjárveitingar. Stórfelld
mistök urðu vegna krafna um flýti
frá ráðherrum Sjálfstæðisflokksins
sem vhdu opna flugstöðina fyrir
kosningar og héldu þar opnunar-
veislu sem kostaði með öllu um 12
mihjónir króna.
Listinn, sem Ríkisendurskoðun
rekur, er langur og ærið skrautleg-
ur. Lampar, sem í verklýsingu áttu
að vera um 3000, urðu hins vegar
í framkvæmd 5500 og reikningur-
inn hljóðaði upp á rúmar 53 mhlj-
ónir. Kostnaður við endurhönnun
varð yfir 100 milljónir. Þannig
mætti lengi telja.
Grundvaharspurningin er hins
vegar: Hver ber ábyrgðina? Á eng-
inn að standa reikningsskil gerða
sinna? Eiga allir að sleppa og sum-
ir jafnvel hækka í tign? Fjármála-
ráðherrann var gerður að
forsætisráðherra, formaður bygg-
ingamefndarinnar aö sendiherra
og hinir eiga kannski að fá orðu
um næstu áramót.
Tillaga Alþýðubandalagsins
Það er ekki hægt að una því að
gamla íslenska óperettulausnin, að
ahir séu stikkfrí og enginn beri
ábyrgð, verði enn á ný niðurstaðan
í stórmáli. Slíkt væri thkynning um
að ísland ætti ekki heima í hópi
þeirra ríkja þar sem lýðræðið og
stjómarfarsábyrgðin em tekin al-
varlega.
Þess vegna hefur Alþýðubanda-
lagið flutt tihögu um að Alþingi
kjósi sérstaka rannsóknarnefnd
þingmanna til aö meta ábyrgð fyrr-
verandi utanríkisráðherra og
fyrrverandi fjármálaráðherra og
annarra sem stjórnuðu fram-
kvæmdum. Rannsóknamefndin
skuli sérstaklega fjalla um hvort
þeir sem ábyrgð bera á slíkum mis-
tökum geti áfram gegnt opinberum
trúnaðarstöðum og skih híún nið-
urstöðum fyrir lok mars á næsta
ári.
Viðbrögðin við þessari tihögu
munu varpa ljósi á siðferðisstig
ríkisstjómarinnar og meirihluta
Alþingis. Ef enginn ber ábyrgð og
allir sleppa þá hefur gamli óper-
ettustíllinn enn á ný náð yfirhönd-
inni á íslandi.
Ólafur Ragnar Grimsson
„Meöferð flugstöðyarmálsins er próf-
steinn á það hvort ísland getur með
réttu gert tilkall til þess að vera raun-
verulegt lýðræðisríki.“