Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.1988, Blaðsíða 8

8
ÞRIÐJUDAGUR 8. NÓVEMBER 1988.
Útlönd
Barist til þrautar
Steinunn Bödvaisdóttir, DV, Washington:
Báöir forsetaframbjóðendurnir í
Bandaríkjunum voru á þönum í
allan gærdag, síðasta dag fyrir
kosningar. Báðir verða þeir önnum
kafnir í dag við aö reyna til þrautar
að tryggja sér fylgi sem flestra kjós-
enda.
Michael Dukakis, frambjóðandi
demókrata, ferðaðist tvívegis þvert
yfir landið í gær og hélt þrumandi
ræður yfir áheyrendum sínum.
George Bush, frambjóðandi repú-
blikana, var einnig óþreytandi í
ferðalögum í gær og hélt til Texas,
heimafylkis síns, þar sem þúsundir
íbúa fylkisins fögnuðu honum.
Báðir frambjóðendur keyptu
hálfa klukkustund á þremur
stærstu sjónvarpsstöðvunum í
gærkvöldi og reyndu í síðasta sinn
aö ná til sem flestra af þeim 100
milljónum Bandaríkjamanna sem
ganga til kosninga í dag.
Flestar skoðanakannanir benda
til að Bush hafi þegar tryggt sér
meirihluta atkvæöa kjörmanna.
Honum er spáð frá 300 atkvæðum
til rúmlega 430 en engar kannanir
spá því að hann vinni með eins
miklum yfirburðum og Ronald Re-
agan núverandi forseti gerði í síð-
ustu kosningum.
í forsetakosningunum árið 1984
vann Reagan glæsilegan sigur hvað
varðar fjölda atkvæða kjörmanna.
Hann hlaut alls 525 atkvæði af 538
mögulegum. Walter Mondale, þá-
verandi forsetaframbjóðandi
demókrata, hlaut aöeins 13 atkvæði
og bar sigur úr býtum í einungis 1
fylki auk höfuðborgarinnar.
Munurinn var töluvert minni
þegar litið er á niðurstöður al-
mennu kosninganna. Reagan hlaut
atkvæði 58,8 prósent kjósenda en
Mondale 40,6. En naumur meiri-
hluti til stuðnings Reagan í 49 af
50 fylkjum nægði honum til sigurs
og hlaut hann því öll atkvæði þess-
ara fylkja. Bandaríkjamenn kjósa
ekki forseta sinn beinni kosningu.
Þess í stað velja þeir milli tveggja
kjörmannaráða, annars vegar
demókrata og hins vegar repúblik-
ana, í hverju fylki. Naumur meiri-
hluti færir öðru hvoru, og þar af
leiðandi forsetaframbjóðanda þess
flokks, sigur og öll atkvæði fylkis-
ins. Því getur verið um yfirgnæf-
andi sigur annars hvors frambjóð-
anda í fjölda atkvæða að ræða en
mun jafnari úrsht hvað varðar
fylgi meðal almennings. Áriö 1980,
þegar Reagan vann sinn fyrsta sig-
ur, hlaut hann 489 atkvæði en
Jimmy Carter 49. Reagan naut
stuðnings 50,7 prósent kjósenda en
Carter 41 prósent.
í síðustu kosningum, sem demó-
kratar unnu, voru úrslitin mun
jafnari en árið 1984. Jimmy Carter
hlaut 297 atkvæði í forsetakosning-
unum árið 1976 og 50,1 prósent fylgi
meðal almennings. Gerald Ford,
frambjóðandi repúblikana, hlaut
240 atkvæði og 48,9 prósent fylgi.
Skipulag forsetakosninganna í
Bandaríkjunum hefur valdið því
að 15 forsetar hafa verið kosnir án
Michael Dukakis, hér ásamt Köru dóttur sinni og eiginkonu, Kitty, ferðaðist tvisvar þvert yfir Bandaríkin í gær
til að tryggja sér atkvæði.
Simamynd Reuter
þess að njóta meira en 50 prósent
fylgis meðal almennings. Þetta
gerðist síðast fyrir 20 árum þegar
Richard Nixon hlaut 43,4 prósent
fylgi en 301 atkvæði í kosningunum
árið 1968. Fylgi sjálfstæðra fram-
bjóöenda var 13,8 prósent og gerði
það að verkum að hinn nýkjörni
forseti naut ekki fylgis helmings
kjósenda.
Enginn hinna fjölmörgu sjálf-
stæðu frambjóðenda í kosningun-
um nú er talinn eiga nokkra von
um sigur. Baráttan um forsetaemb-
ættið er því milli tveggja manna,
George Bush og Michael Dukakis.
George Bush gerði víðreist í gær, síðasta daginn fyrir kosningarnar.
Flestar skoðanakannanir benda til að hann hafi þegar tryggt sér at-
kvæði meirihluta kjörmanna. Símamynd Reuter
Bush spáð sigri
Steinuim BöðvaiEdótttr, DV, Washington:
í dag ganga Bandarílqamenn til
kosninga. í húfi er forsetaembæt-
tið, meiri hluti í öldungadeild
þingsins og rúmlega fjögur hundr-
uð þingsæti í fulltrúadeildinni. Að
auki hggja meira en tvö hundruö
frumvörp um álíka mörg málefni
fyrir kjósendum í 41 af 50 fylkjum
landsins.
í forsetakosningunum er George
Bush, varaforseti og frambjóðandi
repúbhkana, tahnn mjög sigur-
stranglegur. Flestir stjómmála-
skýrendur spá honum sigri og
hann hefur frá 4 til 11 prósenta for-
skot á Michael Dukakis, frambjóð-
anda demókrata, í skoðanakönn-
unum. Bush virðist þegar hafa
tryggt sér að minnsta kosti 240 at-
kvæði kjörmanna af þeim 270 sem
þarf til sigurs ef marka má niöur-
stöður kannana. Hann er einnig
tahnn næsta öruggur með allt að
80 atkvæði til viðbótar.
Takist Bush að sigra munu repú-
bhkanar ráöa ríkjum í Hvíta hús-
inu þriöja kjörtímabihð í röð. Það
hefur ekki gerst í 40 ár að annar
hvor flokkurinn sigri í þremur
kosningum í röö. Auk þess myndi
Bush verða fyrsti varaforseti
Bandaríkjanna síðan árið 1836 sem
hreppir embætti forseta áður en
kjörtimabíl hans sem varaforseta
rennur út.
Takist Dukakis aö sigra yrði það
óvæntasti sigur í forsetakosning-
um síðan 1948. Það ár sigraöi Harry
Truman, frambjóðandi demókrata,
Thomas Dewey þrátt fyrir skoð-
anakannanir sem bentu til yfir-
gnæfandi sigurs Deweys.
Repúbiikönum gengur ekki eins
vel í baráttunni um þingið. Demó-
kratar eru taldir öruggir með að
halda þingmeirihluta sinum í öld-
ungadeildinni, 54 þingsætum gegn
46 sætum repúblikana. Alls eru 33
öldungadeildarþingmenn í fram-
boöi til endurkjörs, 18 repúblikan-
ar og 15 demókratar. Flestir stjóm-
málaskýrendur telja að demó-
kratar muni að minnsta kosti halda
sínum meirihluta og jafnvel bæta
viö sig sætum.
Engar likur eru á að repúblikan-
ar geti náö meirihluta í fulitrúa-
deildinni. Demókratar héldu 80
þingsæta meirihluta á síðasta
þingi. Ahs era 408 þingmenn í
framboði til endurkjörs og einungis
10 þeirra era taldir líklegir til aö
tapa þingsæti sínu.
141 af 50 fylkjum Bandaríkjanna
kýs almenningur um fleira en for-
seta og þingmenn. Rúmlega 200
frumvörp til laga um álíka mörg
májefhi eru á kjörseölunum í þess-
um fylkjum. í Kahfomíufylki mun
almenningur kjósa um 29 frum-
vörp um allt frá lögum til varnar
eyönisjúklingum th hertra trygg-
ingalaga. i Marylandfylki munu
íbúarnir kjósa um hvort banna eigi
sölu ódýrra skotvopna. Ákvöröun
kjósenda um þessi málefni og flöl-
mörg önnur liggur fyrir seint í
kvöld. Þá kemur einnig í ljós hver
tekur viö forsetaembættinu af Ron-
ald Reagan sera setið hefur við völd
í átta ár.
Falskur samanburður
Michael Dukakis og samstarfs-
menn hans hafa ranglega líkt kosn-
ingabaráttunni að þessu sinni viö
kosningabaráttuna 1948. Það ár
sýndu skoðanakannanir tveimur
vikum fyrir kosningar að frambjóð-
andi repúblikana, Thomas Dewey,
átti sigurinn vísan gegn Harry Tra-
man, frambjóðanda demókrata og
þáverandi forseta.
Annað kom á daginn. Á kjördag
vann Truman góðan sigur yfir Dew-
ey.
í kosningabaráttunni aö þessu
sinni segjast demókratar ætla aö
endurtaka afrek Trumans og bera
sigurorð af George Bush þrátt fyrir
að skoðanakannanir bendi til þess
að sigurinn sé allt aö því í höfn hjá
Bush.
í umræðu og samanburði á kosn-
ingabaráttunni nú við kosningabar-
áttuna 1948 hefur bæði stjórnmála-
mönnum og fiölmiðlafólki láðst að
geta þess að skoðanakannanimar frá
1948 sem sýndu yfirgnæfandi forystu
Deweys eru eitt frægasta dæmi sem
th er um mistök við framkvæmd
skoðanakannana.
Tveimur vikum fyrir kosningarnar
1948 var gerð stór skoðanakönnun í
Bandaríkjunum. Fór hún fram í
gegnum síma. Niðurstöður hennar
bentu til stórsigurs Deweys. Á kjör-
dag fór hins vegar svo að Truman
vann góðan sigur. Þegar farið var að
athuga hvemig á þessari fylgisaukn-
ingu Trumans stæöi kom nokkuð
athyghsvert í ljós. Það hafði verið
hringt í fólk í skoðanakönnuninni.
Úrtakið var tekið úr símaskrá. Þetta
gaf hins vegar mjög ranga mynd í
Bandaríkjunum 1948 því að fátækara
fólk sem bjó í sveitum landsins var
ekki tekið með í skoðanakönnuninni
vegna þess að það hafði ekki síma.
Þetta efnaminna fólk sem hefur alltaf
verið hallara undir demókrata en
repúblikana.
Þetta er það hættulegasta sem hægt
er að fatast á við getö skoðanakann-
ana, að spyrja vitlausan hóp af fólki
um skoðanir þeirra. Sambærilegt
væri að segja fylgi Sjálfstæðisflokks-
ins á öllu landinu vera það sama og
skoðanakannanir benda til að það sé
í Reykjavík.
Sigur Trumans á kjördag 1948
byggðist því ekki á mikilli fylgis-
aukningu hans heldur því aö í kosn-
ingunum sjálfum fengu allir að taka
þátt, hvort sem þeir áttu síma eða
ekki.
Árið 1988 eru skoðanakannanir
orðnar mjög staðlaðar eins og sést á
því hve niöurstöður þeirra era oft
svipaðar á sama tíma. Menn eru bún-
ir að læra af mistökum eins og þeim
sem geröust árið 1948.
Það er því ljóst að Michael Dukakis
má hafa staðið sig betur en Harry
Truman ef hann vinnur upp forskot
Bush. Bush hefur raunverulegt for-
skot en Truman hafði ekkert forskot
að vinna upp því hann var alltaf með
forskot þótt illa framkvæmdar skoð-
anakannanir sýndu hið gagnstæöa.
Demókratar hafa vitnaö mjög til óvænts sigurs Harry Trumans yfir Thomas
Dewey árið 1948. Telja þeir að Dukakis geti gert hiö sama nú. Saman-
burðurinn er falskur vegna þess að skoðanakannanir 1948 voru stórgallað-
ar og gáfu ekki rétta mynd af skoðunum fólks. Nú eru skoðanakannanir
orðnar mjög staðlaðar og lítil hætta á mistökum. Hér sést Lloyd Bentsen
hampa forsíðu blaðs sem spáði Dewey sigri árið 1948. Simamynd Reuter