Dagblaðið Vísir - DV - 15.11.1988, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 1988.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Hitnar undir bankaráðum
Sérstakur saksóknari í Hafskipsmálinu telur, að næg
rök séu fyrir ábyrgð bankaráðs á lánveitingum Útvegs-
bankans til að höfða megi mál gegn bankaráðsmönnum.
Síðar í vetur munum við komast að raun um, hvernig
dómstólar taka á þessu prófmáli um pólitíska ábyrgð.
Hingað til hefur fylgt almennu ábyrgðarleysi stjórn-
málamanna, að þeir hafa talið jafngilda hverjum öðrum
bitlingi að vera kjörnir í bankaráð. Ef þeir hafa talið
sig hafa eitthvert annað hlutverk í ráðinu, hefur það
verið fólgið í hagsmunagæzlu, einkum fyrir flokkinn.
Ef nú verður niðurstaðan, að bankaráðsmenn séu
hliðstæðir stjórnarmönnum fyrirtækja og beri ábyrgð a
verkum framkvæmdastjóra, eru þeir þar með orðnir
ábyrgir fyrir hinni útbreiddu spillingu í útlánum bank-
anna, þar á meðal pólitískri spillingu þeirra.
Ekki er nóg með, að bankar láti annarleg sjónarmið
ráða útlánum. Ekki er síður grózkumikið illgresið í garði
margvíslegra sjóða, sem standa í útlánum. Við hlið
hinna illa þokkuðu ríkisbanka má setja stofnun á borð
við Byggðastofnun og sjóði, sem þar eiga heima.
Við stöndum nú í fyrsta sinn andspænis þeim mögu-
leika, að stjórnmálamenn í bankaráðum og sjóðastjórn-
um beri ábyrgð á þeirri spillingu, sem þeir hafa ákveð-
ið, að skuli vera í þessum stofnunum. Slík niðurstaða
getur orðið upphaf nýs og betra siðferðis í lánakerfinu.
Segja má, að núverandi spilling skipti lánsumsækj-
endum í þrjá flokka. Gildir sú skipting einkum um bank-
ana, en að hluta til einnig um sjóðina. í neðsta flokki
eru þeir, sem geta endurgreitt lán, en fá þau ekki, af
því að „engir peningar eru til“ að mati bankastjóra.
í almennum flokki eru svo þeir, sem fullnægja venju-
legum kröfum bankakerfisins um veð fyrir lánum. Þeir
fá lán, af því að þeir sýna fram á endurgreiðslugetu sína
og af því að bankastjórar hafa í andartakinu gleymt
hinu fornkveðna, að „engir peningar eru til“.
í hinum þriðja flokki eru svo þeir, sem fá lánin, sem
umsækjendur í fyrsta flokknum hefðu átt að fá. Það eru
þeir, sem valda því, að bankastjórar kyrja í síbylju:
„Engir peningar eru til.“ Þetta eru þeir, sem ekki hafa
nægileg veð, en njóta hins vegar velvildar bankans.
Gæðingar bankakerfisins eru ýmiss konar. Þar í hópi
eru nánir ættingjar og vinir bankastjóra og bankaráðs-
manna, ekki endilega í þeim hinum sama banka, þar
sem lánið er fengið. Ennfremur eru þar sveitungar og
kjördæmungar bankaráðsmanna í löngum bunum.
Aðallega eru þó gæðingarnir pólitískir. Lán úr bönk-
um og sjóðum eru hikstalaust veitt út og suður til skjól-
stæðinga stjórnmálanna. Það eru hin landsfrægu gælu-
dýr. Er þá oft alls ekkert spurt um veð eða aðra endur-
greiðslugetu, heldur lánað upp í matsverð eða hærra.
Viðskipti Landsbankans og Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga eru dæmi um inngróna spillingu lánakerfis-
ins. Landsbankinn hefur keypt af Sambandinu á fullu
verði ónýta skreiðarpappíra frá Nígeríu. Ennfremur
hefur hann lánað því án þess að taka nokkur veð fyrir.
Reynt er að halda öllu slíku leyndu í lengstu lög. Nú
er hins vegar svo komið, að fyrirtæki eru að verða gjald-
þrota, þar á meðal ýmis af gæludýrunum. Þá kemur í
ljós, hvernig bankar og sjóðir hafa lánað þeim langt
umfram það, sem eðlilegt og hefðbundið má teljast.
Gjaldþrotafréttir og kærur á stjórnmálamenn fyrir
þátttöku í rekstri ríkisbanka og -sjóða beina kastljósi
að gegnrotnu fj ármálaspillingarkerfi stjórnmálaflokk-
anna.
Jónas Kristjánsson
Bygging ráðhúss í
Reykjavíkurtjörn
A fyrri hluta þessa árs hóf
Reykjavjkurborg umfangsmiklar
framkvæmdir í Reykjavíkurtjörn
með byggingu ráðgerðs ráðhúss.
Meðan Alþingi starfaði á sl. vori
var um aö ræða undirbúnings-
framkvæmdir. Annir á síðustu
starfsdögum Alþingis, svo og að
ráðhúsmáhö var ekki kynnt alþm.,
ollu því meðal annars að ég lét
málið ekki til mín taka, enda lá
fyrir að stjórnvöld höfðu þá ekki
fjallað um mikilsverð atriði eins og
byggingarleyfi fyrir ráðhúsið og
áform borgaryfirvalda um húsið
sættu talsverðum breytingum ef
marka mátti blaðaskrif um málið.
Að loknum miklum önnum síð-
ustu starfsviku síðasta þings kom
betur í ljós hve umfangsmiklar
framkvæmdir við ráðhúsið voru
og haldiö var áfram framkvæmd-
um með miklum hraða þótt ekki
væri búið að staðfesta byggingar-
leyfi og graftrarleyfi fyrir húsið
hefði verið fellt úr gildi. Sem alþm.
er mér skylt að gæta hagsmuna
Alþingis sem stofnunar og að lög
Alþingis séu virt. Af þeirri ástæðu,
auk annarra, skrifaði ég og sendi
forsetum Alþingis opið bréf, sem
birtist í Morgunblaðinu 1. júní 1988,
þar sem ég spurðist fyrir um veiga-
mikil atriði sem tengjast ráðhús-
byggingunni. Mér sérstaklega hef-
ur ekki borist svar við þessu opna
bréfi og Alþingi sjálft eða borgar-
stjórn Reykjavíkur hefur ekki af-
hent mér eða sýnt nokkur gögn
vegna ráðgerörar ráðhúsbygging-
ar.
Óviðunandi niðurstaða
í orðsendingu frá forsetum Al-
þingis, sem birtist í Morgunblaðinu
14. júní 1988 og er fskj. n með
þátill., er birt eina skjalið sem mér
er kunnugt um að ritað hafi verið
í nafni Alþingis um hið ráðgerða
ráðhús. Þar er bréf forseta Alþingis
til byggingarfulltrúans í Reykjavík,
dags. 24. mars 1988, sem er svar við
bréfi hans, dags. 25. febr. 1988. Bréf
forseta Alþingis er mjög stutt. í því
kemur ekki fram að Alþingi hafi
fengið nokkur gögn vegna þessa
máls, svo sem uppdrætti, hkön,
ályktanir eða annaö, enda munu
áform um ráðhúsbygginguna hafa
breyst talsvert eftir þetta. í svari
forseta Alþingis er ekki vikið að
rétti húseigna Alþingis sem ráð-
húsbyggingin kynni að brjóta gegn.
Aðeins er vikiö að þörfum Alþingis
til rýmis.
Það er því undrunarefni hve lítið
forsetar Aiþingis hafa fengið að
vita um þessa ráðgerðu ráðhús-
byggingu og mér virðist að aðrir
alþm. hafi engin gögn fengið um
þetta og ekki tækifæri til þess að
álykta um máliö. Þaö er óviðun-
andi niðurstaöa. Mikilvægi máls-
ins er shkt að óhjákvæmilegt er að
Alþingi sem stofnun láti málið til
sín taka.
Þótt þetta ráðhúsmál hafi ekki
verið kynnt alþm. sérstaklega má
þeim öllum vera ljóst að fram-
kvæmdirnar skeröa Reykjavíkur-
tjörn verulega og spilla henni sem
djásni gamla miðbæjarins í Reykja-
vík. Framkvæmdirnar og síðar
ráðhúsið, verði það byggt, hljóta
að þrengja að dýralífi Tjarnarinnar
og náttúru og spilla þeim einstæðu
þjóðminjum sem Reykjavíkurtjöm
er, en hún er tjörn fyrsta land-
námsmanns íslendinga. Stórbygg-
ing í Tjörninni, sem ráðgert ráðhús
er, hlýtur að takmarka möguleika
Alþingis til aö byggja yfir starfsemi
sína, sem er brýnt, og margt fleira
kemur til.
Lögbrotin það versta
Það versta við ráögerða byggingu
ráðhúss eru þó lögbrotin sem virð-
ast vera framin með þessari fram-
kvæmd. Þau yfirskyggja allt annað.
Hver er framtíö þeirrar þjóðar,
þess löggjafarþings er lætur yfir sig
ganga að gróflega séu brotin lög á
því? Hversu langan tíma tekur að
KjaHarinn
Stefán Valgeirsson
alþingismaður fyrir Samtök um
jafnrétti og félagshyggju
byggja upp traust á lögum og rétti
komi til þess að brotið verði gróf-
lega gegn lögum og réttindum Al-
þingis og minnisvarðinn um lög-
brotin og valdníðsluna standi rétt
sunnan við Alþingishúsið sjálft?
Hér eru höfð uppi stór orð og hef
ég þó ekki haft tækifæri til að
kanna gögn nema takmarkað.
Skal nú vikið að nokkrum atrið-
um í greinargerð Dagnýjar Helga-
dóttur og Guðna Pálssonar arki-
tekta frá 17. nóv. 1986. Fyrir skipu-
lagstillögu þeirra um Kvosina segir
um afmörkun Kvosarsvæðisins:
Svæðið, sem unniö hefur verið
með, afmarkast af Geirsgötu að
norðan ásamt athugun á hafnar-
svæðinu, Lækjargötu að austan,
lóðunum vestan Aðalstrætis að
vestan, Tlörninni að sunnan. - Ég
hef það fyrir satt að þessir skipu-
lagsarkitektar hafi ekki vitað fyrr
en eftir að vinnu þeirra við skipu-
lagsuppdrátt Kvosarinnar var sem
næst lokið að ráðhús Reykjavíkur
ætti að rísa við norðurenda Tiarn-
arinnar.
Ekki samstaða
Skipulagsstjórn ríkisins hefur til
afgreiðslu déihskipulagstillögu að
miðbæ Reykjavíkur sem borgar-
stjórn samþykkti 1. okt. sl. Þess er
farið á leit að skipulagsstjóm hlut-
ist til um að afstöðumynd væntan-
legs ráðhúss Reykjavíkur verði
sýnd á skipulagsuppdrættinum.
Ráðhúsið mun rísa á lóðunum nr.
11 við Tjarnargötu og nr. 11 við
Vonarstræti og hefur borgarstjórn
samþykkt að byggt veröi eftir þess-
ari tillögu sem hlaut 1. verðlaun
um samkeppni um ráðhús Reykja-
víkur. Ráðhúsið verður tvær sam-
tengdar byggingar, 2-3 hæðir. Sam-
anlagt byggingarmagn verður um
4600 fermetrar og um 14 þús. rúm-
metrar, auk bifreiðageymslu á
þremur hæðum í kjallara. Á upp-
drætti, sem fylgdi skipulagstillög-
unni þegar hún var auglýst, var
byggingarreiturinn sýndur og í
greinargerð með tillögunni er tekið
fram að byggingarmagn og hæð
ráðhússins hggi ekki fyrir fyrr en
að afstaöinni samkeppni.-
Ég nefni þetta sérstaklega því að
mér virðast vinnubrögð óvönduð
og lögbrot að færa ráögert ráðhús
inn á skipulagsuppdrátt sem búiö
er að kynna, auglýsa og staðfesta í
borgarstjórn Reykjavíkur. Og það
er skipulagsstjórn ríkisins sem er
beðin um aö vinna verkiö sem átti
að liggja fyrir í upphafi. Auðvitað
var ekki samstaða í skipulags-
stjórninni um þessa afgreiðslu.
Meirihlutinn samþykkti þó að stað-
festa skipulagið.
Annað sem ég vil nefna og tel að
sé ekki í samræmi við lög er fram-
kvæmd kynningar og staðfestingar
nýja Kvosarskipulagsins. Ekki
hggur fyrir að gerð hafi verið í
upphafi sérstök ályktun borgar-
stjórnar Reykjavíkur um endur-
byggingu þess byggingarreits sem
Kvosarskipulagið tekur fil.
Þá væri fróðlegt að vita hvort
forráðamenn húsa við Kvosarreit-
inn, svo sem Menntaskólahússins
gamla, Stjórnarráðhússins, Dóm-
kirkjunnar og Landsbankahússins,
hafi fengið skriflega tilkynningu
skv. 2. mgr. 23. gr. skipulagslaga
og hver svör þeirra hafi verið.
Samþykki þjóðminjayfir-
valda?
Hvenær var haldinn að tilhlutan
borgarstjórnar Reykjavíkur sam-
eiginlegur fundur eigenda fast-
eigna á Kvosarreitnum skv. 4. mgr.
23. gr. skipulagslaganna? Hefur
farið fram mat á eignum og hefur
verið stofnað félag um endurbygg-
ingu Kvosarreitsins eins og kveðið
er á um í VI. kafla skipulagslag-
anna? Ekkert af þessu hefur átt sér
stað svo að mér sé kunnugt um.
Til þessa hefur verið byrjað' á
tveimur húsum, byggðum í sam-
ræmi við nýja Kvosarskipulagið,
ráðgert ráðhús og Aðalstræti 8.
Hafa framkvæmdir verið stöövaö-
ar við Aðalstræti 8 að tilhlutan
nágranna og einnig er vitað um
mikla andstöðu við byggingu ráð-
gerðs ráöhúss meðal nágranna
þess. Ekki er í mínum huga vafa-
mál að Reykjavíkurtjöm er merkar
náttúruminjar samkvæmt ákvörð-
un 1. mgr. 29. gr. laga nr. 47 frá
1971, um náttúmvemd, og svo er
um marga fleiri. Það er heldur ekki
vafamál að ráðgert ráðhús breytir
svip Tjarnarinnar varanlega rísi
þaö. Þess vegna er spurt: Hefur
Náttúruverndarráð samþykkt
þessar framkvæmdir og hvað hefur
menntamálaráðuneytið sagt en það
fer með yfirstjórn náttúrurvernd-
armála? Þjóðminjalög nr. 52/1969
miöa að því að vernda þjóðminjar
íslendinga. Reykjavíkurtjörn er
tjörn fyrsta landmámsmannsins og
einstakt að þjóð eigi slíkar þjóð-
minjar. Er því ástæða til að spyrja:
Liggur fyrir samþykki þjóðminja-
yfirvalda á byggingu ráðgerðs ráð-
húss í Reykjavíkurtjörn? Hafi sam-
þykktin verið veitt hafa þá ekki
orðið þar mistök?
Ég hef nú rakið nokkur atriði sem
tengjast byggingu ráðgerös ráð-
húss og ég tel að brjóti gegn lögum
og rétti Alþingis. Það er mögulegt
að ég hafi rangt fyrir mér í ein-
hverjum þessara atriða en ég tel
það hafið yfir allan vafa að ég á sem
alþm. rétt á að fá allar upplýsingar
og gögn um byggingu ráðgerðs ráð-
húsS. Ég tel einnig rétt, þar sem
um er að ræða mikilsverð mál Al-
þingis, að fengnir verði sérfróðir
menn, lögfræðingar og menn sér-
fróðir um skipulag, til þess að
kanna þessi mál og gefa Alþingi
skýrslu um þau. Að sjálfsögðu er
eðlilegt að fá gögn og þá greinar-
gerö eða greinargerðir frá borgar-
stjóm Reykjavíkur sem hún vill
láta af hendi. Að þessu markmiði
miðar þingsályktunartillagan.
Til bráðabirgða skal forsetum
Alþingis faliö að láta vinna að því
fyrir dómstólum aö stöðva fram-
kvæmdirnar þar til ótvírætt liggur
fyrir að þær séu lögmætar.
Stefán Valgeirsson
„Mikilvægi málsins er slíkt að óhjá-
kvæmilegt er að Alþingi sem stofnun
láti málið til sín taka.“