Dagblaðið Vísir - DV - 02.01.1989, Blaðsíða 25

MÁNUDAGUR 2. JANÚAR 1989.
25
Menning
Nonni og Telemanni
Nöfnin Nonni og Manni eru flest-
um þýskumælandi gestum sem til
íslands koma kunn. Meðal þessa
fólks er Nonni jafnkunnur og
Andrés önd og „Star Wars“ ung-
dómnum í dag. í leiðsögumanns-
starfi rennur smám saman upp fyr-
ir manni hversu magnað land-
kynningarstarf Jón Sveinsson
vann með bókum sínum og frá-
sögnum. Á fyrra helmingi aldar-
innar var Jón Sveinsson metsölu-
höfundur. Bækur eins og Á Skipa-
lóni (Skipalón var vísast eitt kunn-
asta bæjarnafn á íslandi), Nonni
og Manni og Borgin við Sundið
komu út í tugum upplaga og var
hvert upplag að minnsta kosti þrjá-
tíu til fjörutíu þúsund. Jón Sveins-
son var í flokki með Halldóri Lax-
ness og Snorra Sturlusyni, einn
mest lesni og kunnasti rithöfundur
íslenskur.
Að gera gamla ævintýrið að
söluvöru á ný
Nokkurt hlé hefur verið á útgáfu
Nonnabóka um skeið í þýskum
bókmenntaheimi. Líkast tíl áttí
Menning
Eyjólfur Melsted
hann ekki jafngreiða leið og fyrr
meir að hugum ungdómsins með
sínum heldur gamaldags ævintýr-
um. En forlagið, sem á sinni tíð lét
jesúítamunkinn mala gull fyrir sig,
sá sér leik á borði. I raun væru
ýmsir þættir úr gömlu bókunum
ágætis uppistaða í spennusögu.
Kannski kom hugmyndin frá þeim
sem ætlaði að framleiða sjónvarps-
myndaflokk eftir uppsuðunni. En
hvaö um það, í hverjum einasta
bæklingi þar sem bóka er getið og
í póstkassann kemur nú fyrir jóhn
hér í Alpalýðveldinu er bókin
„Nonni og Manni, strákarnir frá
eldeyjunni" rækilega auglýst.
Strax á kápu rekur maður augun
í að þessi Nonni og Manni er ekki
eftír Nonna einan heldur eftir „Jón
Sveinsson og einhvem með því
fremur tónhstarlega hljómandi
nafni: Georg Telemann".
Að lifa með sorg
Ein þeirra bóka sem kom út fyrir
jólin er bókin Ástvinamissir, gefin
út af forlaginu Tákn, skráð af Guð-
björgu Guðmundsdóttur.
í bókinni eru viðtöl við fólk sem
hefir orðið fyrir sárum ástvina-
missi. Einnig er þar greinargerö
um Samtök um sorg og sorgarvið-
brögð eftír séra Sigfinn Þorleifsson,
formann þeirra samtaka, grein eft-
ir séra Jón Á. Baldvinsson sendi-
ráðsprest um störf sálusorgara,
grein um sjálfsvíg og viðbrögð eft-
irlifenda eftír Högna Óskarsson
geðlækni og grein um sorg í skáld-
skap eftír Kristján Árnason bók-
menntafræðing. Bókinni er skipt
niður með ljóðum og ljóðabrotum
um sorgina. Þar er leitað í íslensk-
an ljóðasjóð og er þar af miklu efni
að taka. Sýnist mér að vel hafi tek-
ist til með valið, aht frá Sonator-
reki Egils th þessarar perlu eftir
Valgarð Egilsson:
Leit
Nú er ég að koma, vinur
minn
ég veit af þér
hér í nánd.
Ég hef rakið slóð þína
- um ómunaveg
dokað
og hlustað
um hljóðbæra jörð
rakið
spor fyrir spor
um heilaga mold
um hraunsins dimma sal
og lagt eyra við jörð á ný
ef næmi fótatak þitt
og ég heyri það enn
það deyr ekki út
það deyr ekki.
Segja má að þetta ljóð sé gott
dæmi um það sem bókin fjallar um
og er ætlaö að gera. Það er viður-
kennd reynsla að syrgjanda er það
hugfró að geta tjáð sig um sorg sína,
geta fundið þann sem tekur undir
með honum og sagt: „Já, þannig
er það - vissulega er þaö þannig!"
án þess þó að taka frá honum sér-
leik hverrar sorgarreynslu, því
sorgin er alltaf einstök og verður
ekki jafnað saman við annað.
Tilefni þetta kemur fram í máli
viðmælenda skrásetjarans, t.a.m. á
bls. 84: „Ég vildi hitta móður sem
misst hafði barn. Sjá að hún stæði
í fæturna, brosandi og glöð, að það
væri hægt, þrátt fyrir aht.“ Og síð-
ar á sömu blaðsíðu: „Eftir að synir
mínir dóu langaði mig að geta lesið
Sorgin, eins og hún lítur út í heims-
tréttunum.
Bókmenntir
Jón Bjarman
íslenska bók um fólk sem kynnst
hefði mikilli sorg og lært aö lifa
með henni.“
Og hvernig hefir þá tekist tíl?
Um flest vel.
Að vísu eru viðtölin nokkuð mis-
jöfn. Skrásetjari velur þá aðferð að
láta viðmælendur tala sjálfa, fellir
burt spurningar sínar svo þeirra
verður varla vart nema óbeint. Dá-
lítið er um endurtekningar í frásög-
unum og hlaupið th og frá. Lesend-
ur kynnu að líta á það sem stíllýtí
- klifun hugmynda - en á hinn
bóginn endurspeglar þetta vel hug-
arástand þeirra sem frá segja.
Ég hef það á tilfinningunni að
meðgöngutími bókarinnar hafi
verið nokkuð skammur, reyndar
gefur skrásetjari það th kynna í
formála sínum. Ætla má að til bóta
hefði verið að gefa bókinni lengri
tíma í gerð.
Mig langar til að vekja athygh á
þessari bók, hún er athygh verð.
Allir þeir sem hafa lagt henni tíl
efni eiga þakkir skildar, einkum
þó syrgjendurnir. Bókin er tilraun
til að svara ákveðinni þörf - rjúfa
þögn um sammannlega reynslu
sem er þó alltaf sérstæð. Hún höfð-
ar tíl þeirra sem misst hafa ástvini
sína og þeirra sem annast syrgjend-
ur. Sá hópur er stór - í honum er
reyndar flest fólk.
Bókin er ekki fræðileg útlistun á
sorg, sorgarviðbrögðum og sorgar-
vinnu. Ef til vill er slíkrar bókar
að vænta sem þá myndi sprottin
af sömu rót, væri það verðugt fram-
hald. J.B.
Guðbjörg Guðmundsdóllir
Ástvinamissir
Tákn
Reykjavik 198S
I stíl Walt Disneys og Des-
mond Bagleys
Ekki þarf lengi að lesa tíl að kom-
ast að því að í stað frásagna Jóns
Sveinssonar er hér um að ræða
heldur nöturlegan reyfara fléttað-
an inn í atburði úr sögum hans.
Reyfarinn fylgir eins konar blöndu
úr stíl Walt Disneys og Desmond
Bagleys. Það er út af fyrir sig ekki
svo voðalegt að lesa þetta á útlendu
máli, en sem ég gerði mér til gam-
ans að þýða þetta í huganum hló
ég dátt með sjálfum mér yfir vit-
leysunni þar til að því kom að mér
varð hreinlega bumbult af allri
slepjunni. Uppsuðuhöfundurinn
khfar á stjörnubjörtum nætur-
himni hins íslenska sumars í norö-
lenskri sveit. Einn lykilatburður-
inn gerist í „í einu af hinum tíðu
þrumuveðrum að sumarlagi á
Norðurlandi" (nánar tíltekið í
Eyjaflrði). Eyfirsku smalarnir
reika sumarlangt með hjarðir sínar
um flöh og fimindi án þess að koma
nokkurn tíma tíl byggða og spha
hver öðrum betur á heimatilbúnar
flautur. Verst að þannig flautur
skuh hvorki til í neinu byggða- né
Þjóðminjasafni.
Upp úr barnagamni barna-
morð
En þetta er nú bara barnaleikur-
inn, eða öhu heldur bamaskapur-
inn og saklausi hlutínn af öhu sam-
an. Þegar kaupmenn fara að gera
út vopnaðar sveitir, sem ekki bara
ógna litlum drengjum heldur líka
drepa þá með köldu blóði, fer held-
ur að kárna gamanið. Þá hættir
maður að fyrirgefa skáldaleyfm,
sem menn verða þó yfirleitt að taka
sér ef færa á skrifaða sögu yfir á
Ur sjónvarpsþáttunum um Nonna og Manna.
filmu. Því hversu illa sem kaup-
menn, danskir eða íslenskir, voru
þokkaðir á öldinni sem leið er
fremur erfitt að taka svona billegar
reyfarafrásagnir í sátt. Þegar þann-
ig er á málum haldið er illmögulegt
að vera sáttur við þættí sem bein-
línis er ætlað að skerpa hlut ís-
lenskrar náttúm í sviðsmynd æv-
intýrsins. Jaröskjálfti og eldgos í
Eyjafirði; sögukafli beinhnis tíl-
færður th aö koma Námaskarði að
í myndinni; „happy end“ í lokin og
annað eftir því, gera þessa nýju
Nonna og Manna-sögu htt við-
fehdna þeim lesanda sem th þekk-
ir, hvort sem hann er innfæddur
Frónbúi eða ekki.
Sveiattan
Heldur þykir mér iha farið með
Jón Sveinsson í þessari nýju sjón-
varpsuppsuðu. Jú, því það leynir
sér ekki aö þessi nýi „Nonni og
Manni“ er skrifaður upp á nýtt th
að mynda söguþráð í sjónvarps-
þætti sem sýndir verða um hið
þýska málsvæði gjörvallt frá jóla-
degi fram undir nýár. Það hefur
þótt sjálfsögð tillitssemi á íslandi
að halda sér nokkurn veginn við
þráðinn í verkum merkra höfunda,
þegar þau hafa verið tekin til kvik-
myndunar. Ekki af tilhtsseminni
einni við höfundinn, heldur einnig
vegna hugverkaverndarinnar og
þess heiðurs sem skáld njóta á ís-
landi. Herder Verlag í Freiburg,
Basel og Vín þykist víst eiga Nonna
með húð og hári. Pater Jón Sveins-
son stefnir því ekki fyrir iha með-
ferð á sögum sínum úr gröfinni, en
á íslensku segja menn sveiattan um
slíkt athæfi. Þessi söguþráður sjón-
varpsþáttanna ætti ekki að heita
Nonni.og Manni, heldur „Nonni og
Telemanni“ th háðungar þeim Ge-
org Telemann sem samdi þessa
ómerkhegu uppsuðu.
PS. Ég ætla bara að vona að Ágúst
Guðmundssyni hafi tekist að sníða
verstu vankanta sögunnar af í
kvikmyndun sinni og gera þrátt
fyrir allt eitthvað viðunandi úr allri
vitleysunni.
E.M., Austurríki
LEIKFIMI
FJÖGURRA VIKNA NÁMSKEIÐ
HEFJAST 9. JANÚAR.
Hressandi, mýkjandi og styrkjandi leikfimi,
ásamt megrandi æfingum.
Sértímar fyrir konur sem vilja léttast um 15 kg eða meira
og einnig fyrir þær sem þjást af vöðvabólgum.
Herratímar í hádeginu.
Góð aðstaða. Ljósalampar, gufuböð og sturtur. Kaffi og
sjónvarp í heimilislegri setustofu. j
Innritun og frekari upplýsingar alla virka daga frá kl. 13 -
22 í síma 83295.
JÚDÓDEILD ÁRMANNS
Ármúla 32