Dagblaðið Vísir - DV - 31.05.1989, Blaðsíða 9

24
MIÐVIKUDAGUR 31. MAÍ 1989.

MIÐVIKUDAGUR 31. MAÍ 1989.
25
Garðar og gróður
Garðar og gróður
Guðmundur Sigurðsson landslagsarkitekt:
„Löggiltur smekk-
ur er ekki til"
- byijað að viima í áföngum þegar skipulag liggur fyrir
DV leitaði til Guðmundar Sigurðs-
sonar landslagsarkitekts og bað hann
um að gefa lesendum nokkur heilræði
um lóðir og skipulag þeirra. Guðmund-
ur segir að þegar áætlun um skipulag
liggi fyrir sé auðveldast að byija að
vinna við lóðina - hvort heldur er í
áfbngum eða í einu lagi. Þetta á bæði
við um nýjar lóðir og eldri garða sem
á að breyta.
„Ef lóðin er skipulögð um leið og
húsið er hægt að sleppa viðheilmikla
jarðvegsflutninga," segir Guðmundur.
„Þá er mögulegt að nota hluti sem eru
á staðnum, s.s. jarðveg, grjót og klapp-
ir. Þess vegna er æskilegt að strax við
hönnun hússins hggi fyrir gróf drög
að lóðinni sem tekið væri mið af frá
upphafi.“
Góðurjarðvegur
fljótur að borga sig
- Er stundum hægt að nota mold sem
fyrir er?
„Já þaö er stundum mögulegt að
nota fyrirhggjandi mold með því að
jarðvegsbæta hana - mýrarmolder t.d.
hægt að létta með vikri og jafnvel
kalki. Kalkinu er bætt í moldina því
hún er svo súr. En þegar maður er
með algjöran rudda, sambland af möl
og mold, þá þarf að skipta um.“
- Er það rétt að skortur sé á mold á
höfuðborgarsvæðinu?
„Já, ég myndi segja að það væri farið
aö þrengjast um mold á höfuðborgar-
svæðinu. Nú er byggt á svæðum í holt-
um þar sem htið er um mold. Það
gegndi öðru þegar verið var að byggja
í Fossvogi þar sem er nóg af slíku.
Þess vegna verður að sækja moldina
lengra að núna - nema þar sem verið
er að taka húsgrunna á svæðum með
mýri. En ef fólk ætlar að nota mold,
sem er tekin djúpt úr jarðvegi, er ág-
ætt að láta hana frjósa og bijóta sig í
einn vetur áður en farið er að gróður-
setja í hana. Ágætt er að bera á áburð,
kalk og jafnvel vikur - þetta hafa
margir gert.
Það er fljótt að borga sig að vera með
góðan jarðveg. Ég hef séð dæmi þess
að fólk kaupi frískar plöntur og gróð-
ursetji þær í lélegan jarðveg. Svo verð-
ur vöxtur í lágmarki - kannski kemur
bara kyrkingur í gróðurinn. Þetta hef-
ur oft gerst með limgerði þar sem fólk
ætlar að hafa skjól. Svo hafa plöntum-
ar alls ekki vaxið eins og skyldi."
Hæðarmunur,
pallar og
nágrannasamstarf
Guðmundur sýndi okkur garð sem á
Plankastigur í möl er óneitanlegar hlýlegri en stiklur (stakar hellur).
DV-mynd JAK
Fyrir tveimur áratugum hefðu sjálfsagt einhverjir orðið undrandi við að líta
þennan garð augum - ekkert gras. í dag hafa færri tíma til að slá og vera í
stöðugum áflogum við mosa. Möl, hellur, tré og fjölærar plöntur eru algeng
viðfangsefni garðhönnuða niunda áratugarins.
I þessum garði hefur hæðarmismunur verið leystur með aflíðandi grjóthleðslu
með tvenns konar steintegundum. Landslagsarkitektar leggja ríka áherslu á
að blanda ekki of mörgum efnum saman. DV-mynd Hanna
Algengt verkefni sem margir húseigendur þurfa að kljást við - hæðarmismun-
ur á lóð. Hér er munurinn rúmir þrír metrar frá götu upp í gólfkvóta hússins.
Þetta verður leyst með pöllum og grjótið á lóðinni er e.t.v. hægt að nota að hluta.
DV-mynd BG
eför að skipuleggja í Grafarvogi. „Hér
eru rúmir 3 metrar frá götukvóta upp
í gólfkvóta,“ sagði Guðmundur þar
sem við stóðum á götu fyrir framan
nýbyggt hús. Það stendur miklu hærra
en gatan og er því mikill hæðarmis-
munur á lóðinni.
„Þetta verður að leysa með tröppu-
gangi, tveimur pöllum eða slíku - hjá
því verður ekki komist,“ segir Guð-
mundur. „Hér á vel við að setja eina
efri hæð og eina neðri með millipalli
og stíg á milli. Ef umgangur er ekki
mikill um stíga er hægt að leyfa sér
að hafa nokkum halla á þeim. Það er
betra að hafa stíg sem hallar í stað
þess að hafa eina og eina tröppu. Þum-
alfingursregla um tröppur er sú að ef
þær eru settar þá þuifa þær helst að
vera fleiri en tvær. Ein trappa verður
oft bara til þess að fólk dettur um
þær.“
- Er hægt að nota gijótið sem hggur á
lóðinni?
„Hluta af því er kannski hægt aö
nota. En meö grjót í lóðarframkvæmd-
um gildir ekkert síður að standa fag-
lega að verki en í öðru. Þegar hugað
er að grjóthleðslum, jarðvegsskiptum
og að raða gijóti saman er rétt að
benda á að það getur verið kúnst að
láta allt falla vel hvert að öðru. Það
er ekki nóg að fá gijót og hlaða því
bara einhvem veginn upp. Maður sér
stundum dæmi þess að verið er að
blanda saman holtagrjóti og sjávar-
gijóti, allt á sama stað, það fer ekki
vel. í skipulagi verður að gæta þess að
blanda ekki saman of mörgum efnum.“
- Þurfa nágrannar ekki oft að ráða
ráðum sínum?
„Best er að hafa eina heildarmynd,
t.d. þar sem raðhús em. Þá er mikil-
vægt að nágrannar reyni að sameinast
um skipulag og jafnvel framkvæmdir.
Best er að fá heildargötumynd en það
útilokar þó ekki að hver garður hafi
sín séreinkenni. Það er líka ódýrara
þegar margir vinna saman í félagi. í
hluta af hverfi er t.d. hægt að safna
saman afgangsgijóti þar sem hver og
einn getur gengið í. Með því móti er
verið að nota það sem er á staðnum
án mikilla tilfærslna."
Umhverfi og skjól-
veggir í Ártúnsholti
Úr Grafarvogi fórum við í nýlegt
hverfi í Ártúnsholti. Þar sýndi Guð-
mundur hvemig garður er látinn falla
að umhverfi. „Grjótið, sem við sjáum
hér, er látið falla inn í umhverfið. Hér
verða látnar plöntur sem fara vel við
náttúrlega steina sem em fyrir. Heppi-
legar tegundir eru t.d. loðvíðir, skrið-
mispill, flalldrapi, himalajaeinir eða
aðrar einitegundir og dvergfura. Auk
þess eiga fjölærar plöntur eins og
steinbijótar og hnoðrar vel við
hér.“
Við húsið í Ártúnsholti og við nær-
liggjandi byggingar er undantekninga-
lítið búið að koma fyrir skjólveggjum.
Þeir em greinilega í tísku og ekki að
ástæðulausu - mönnum og gróðri veit-
ir ekki af skjóh á íslandi. Guðmundur
Guðmundur við garð í Artúnsholti þar sem verið er að hanna garð í samræmi
við umhverfið. Þarna verða settar plöntur sem passa vel við náttúrlega steina,
t.d. einitegundir, loðvíðir eða skriðmispill. ' DV-mynd BG
til að gera tillögur að breytingum á
görðum sem komnir em til ára sinna.
„Það getur verið nokkrum erfiðleikum
bundið að koma vinnuvélum inn í shka
garða,“ segir Guðmundur. „Hins vegar
leysa htlar vélgröfur oft vandann. Sé
það ekki hægt verður að handmoka
þar sem þarf. í gömlum görðum er oft-
ast þörf á aö grisja tré. Þá kemur vel
til greina að taka grisjunina fyrir í
áföngum - á 2-3 ámm - svo viðbrigði
verði ekki of mikil.
Ef tré em orðin gömul og rytjuleg
er hepphegt að vera búin að gróður-
setja það sem á að koma í staðinn áður
en þau em fjarlægð. Annars á grisjun
jafnt við í nýlegum görðum sem göml-
um. Það er slæmt að vakna upp við
vondan draum þegar gróður er kom-
inn í eina bendu. Garðeigendur verða
að vera vakandi fyrir grisjun og klipp-
ingu tijáa.“
- Skýturekkiskökkuviðaðgeraveru-
legar breytingar á garði í rótgrónu
hverfi?
„Þegar gamalgróinn garður er end-
urskipulagður er ágætt að taka tillit
til gróðurtegunda í nærhggjandi görð-
um. Fólk er oft dáhtið á varðbergi og
það sýnist sitt hveijum. En smekk er.
ekki hægt að kenna. Hann er sem bet-
ur fer misjafn og það er ekkert til sem
heitir löggiltur smekkur þó svo að við
fáum stundum að heyra slíkt. En það
má ahtaf styðjast við ákveðin grund-
vallarsjónarmið."
Guðmundur benti nú á röð af þétt-
vöxnum tijám í garði við Sæviðasund.
„Hér þarf að grisja því aspirnar vora
upphaflega gróðursettar með stuttu
mhlibih - miðað við hvað þær verða
stórar. Þegar búið er að grisja er heppi-
legt að setja svokahaðan undirgróður
á mihi th að byrgja innsýn og th að fá
skjól. Dæmi um slíkt er glasmisphl,
blátoppur, dúnyllir og reyniblöðkur.
Þegar slíkar plöntur em keyptar er
hægt að fá svokahaðar hmgerðisplönt-
ur sem eru khpptar th í upphafi - þá
greina þær sig alveg neðst. Þannig er
t.d. bæði hægt að fá beinstofna birki
og birki sem er ætlað fyrir limgerði."
- Þarf ekki að vera gott samstarf á
milli garðhönnuðar og þess sem fram-
kvæmir verkið?
„Jú, vissulega, en það gleymist oft
þegar vel tekst til að garðurinn er líka
unninn af skrúðgarðyrkjumeisturum.
Árangurinn er ekki síður þeim að
þakka. En hvað snertir vinnu í görðum
þá er alltaf gott að eiga skipulag því
það er vel hægt að vinna garðinn í ein-
ingum - hvort heldur er eigendur eða
garðyrkjumeistarar. Enginn segir að
aht þurfi að gerast í einu.
-ÓTT
var spurður að því hvernig best væri
að standa að því að koma sér upp skjól-
vegg.
„Það eru til margar gerðir af skjól-
veggjum. En það sem skiptir megin-
máh er að hann falli vel við húsið og
að þeir séu settir þannig upp að undir-
stöður séu góðar - þær eiga ekki að
fara á ská og skjön. Þetta er yfirleitt
gert þannig að &-8 tommu rör er grafið
niður. Það á að snúa þannig að múffan
veit niður á við. Síðan em steypt í þau
jámrör sem bjálkamir eru festir við.
Einnig er hægt að steypa bjálkana
beint, t.d. 4x4 (tommur) planka, sem
síðan má negla eða skrúfa klæðningu
beint við.“
Gamlirgarðar
og smekkur
Skipulag lóða er ekki eingöngu bund-
ið við nýjar lóðir. Guðmundur segir
að landslagsarkitektar séu oft fengnir
Uppbygging lóðar:
Hvemig á að skipu-
leggia garðinn?
í byijun getur reynst erfitt að
móta hugmyndir um skipulag lóð-
ar svo vel sé. Þá getur verið gott
að fá ráðleggingar fagmanna - ann-
aðhvort aö láta teikna upp hug-
myndir eða halda fund og skipu-
leggja garðinn í grófum dráttum.
Best er að leita th landslagsarki-
tekta eða skrúðgarðyrkjumeistara.
Hjá þessum aðhum er t.d. hægt að
fá ókeypis ráðgjöf í Byggingaþjón-
ustunni á miðvikudögum.
Þegar lóð er skipulögð er vert að
hafa eftirfarandi atriði í huga:
Hvemig á garðurinn að vera,
hveijir ætla að nota hann og hvern-
ig tengist lóðin umhverfinu?
í byijun á einnig að athuga hvort
ekki sé eitthvað á lóðinni sem vert
er að varðveita og nota til að feha
inn í skipulagið, t.d. steina og mold.
Ef skipulag hggur fyrir er þægi-
legra að vinna lóðina í áföngum því
peningar og timi em ekki alltaf
fyrir hendi. Þegar skipulagi er lok-
ið er hægt að byija.
Byrjað á
hæðarsetningu
Mikhvægast er að fylgja réttum
hæðarpunktum, sérstaklega á
lóðamörkum. Byrja verður á að
setja uppgefna hæðarpunkta sem
síðan er unnið út frá. Hæðarpunkt-
ar á lóðamörkum em gefnir upp á
svoköhuðu mæhblaði eða teikn-
ingu hússins. Hæðir í lóð eru einn-
ig bundnar við gólfkvóta - þar sem
yfirborð lóðar á að mæta húsi.- Síð-
an er gerð könnun á þeim jarðvegi
sem er á lóðinni - er hægt að nota
það sem fyrir er, þarf að skipta um,
er hægt að bæta jarðveginn t.d. með
húsdýraáburði, sandi eða vikri
o.s.frv.?
Þar sem á að rækta gróður eru
mestar líkur á að þurfi að skipta
um jarðveg. En hve mikið þarf að
skipta um? Til að gefa plöntum
gott vaxtarrými þarf að reikna með
eftirfarandi jarðvegsdýpt:
Tré.....................80 cm
Runnar...............40-50 cm
Rósir................40-50 cm-
Grasflöt.............20-30 cm
Fjölærar plöntur.....20-30 cm
Sumarblóm/laukar........20 cm
Matjurtir............30-40 cm
Framræsla og
gróðursetning
Mikhvægt er að huga vel að fram-
ræslu vatns þegar lóð er hönnuð.
Sé það ekki gert hefur það slæmar
afleiðingar í för með sér fyrir gróð-
urinn, hellulagningu og fleiri þætti.
Slæm framræsla getur orsakað aö
hitastig jarðvegsins verður lægra
en ella. Það veldur því að gróður
Jarðvegsskipti á að framkvæma í samræmi við það sem gera á hverju
sinni - gróðursetja plöntur eða blóm, leggja grasflöt, helluleggja o.s.frv.
Og svo er dálítil kúnst að hanna umhverfi sem nýtur sín vel allan árs-
ins hring.
DV-mynd Hanna
stöðum th að miða undirlagið við
- því fleiri línur því betra.
Til að yfirborð verði sem jafnast
þegar til lengri tíma er htið er einn-
ig mikilvægt að moldarlagið, sem
notað er, sé jafnþykkt í sér. Stund-
um koma kögglar úr haugi sem
hefur staöið lengi og er þá best að
tvímoka moldipni (mylja niður) -
þannig ætti hún aö síga jafnt. Af-
gangsefni úr húsbyggingum er var-
hugavert að nota í undirlag. Mold-
ina má bæta með húsdýraáburði,
hænsnaskít eða fiskimjöh. Einnig
er ráðlegt að gefa thbúinn áburð
en þó ekki of mikiö. Gróðurmold
undir grasflöt þarf að ná niður á
um 20-30 cm dýpi.
Sáning er ódýrari kostur en tyrf-
ing. Undirbúningur er svipaður og
við þökulagningu. Fylgjast verður
vel með ágangi á svæði þar sem
hefur verið sáð. Sama ghdir um
tyrfðar flatir og varast ber umgang
á nýlögðu torfi. En vissulega verð-
ur grasflötin fyrr tilbúin þar sem
tyrft hefur verið en ekki sáð.
Hellur og hleðslur
Áður en hehulagt er er nauðsyn-
legt að hafa jarðveg undir sem frost
hefur ekki mikh áhrif á - hraun
og möl - og setja svo ca 5 cm lag
af sandi. Þannig getur þurft að
grafa niður um hálfan til heilan
metra og skipta um jarðveg.
Við verönd eða þar sem mikiö er
setið útivið er hlýlegt að leggja
Grisjun trjáa er nokkuð sem flestir garðeigendur
standa einhvern tíma frammi fyrir. Best er að huga
að slíku 3-5 árum eftir gróðursetningu.
DV-mynd BG
Trépallar eru mjúkir fyrir fæturna og verða ekki eins
kaldir og steinefni. Algengt er að settar séu undirstöð-
ur úr 2x5 tommu plönkum og efnið klætt ofan á. Undir-
vinnan er mjög mikilvæg eins og með svo margt
annað i görðum. DV-mynd Hanna
tekur seinna við sér, rótarkerfi eiga
erfiðara uppdráttar, hlgresi þrífst
betur og fleira í þeim dúr.
Þörf á framræslu verður að meta
hveiju sinni. Sé lóðin t.d. á gamalli
mýri og grunnvatn stendur hátt
verður að huga vel að framræslu -
en sé hún t.d. á hrauni hripar vatn
yfirleitt niður og minni þörf verður
á framræslu.
Þegar plantað er fyrir hmgerði á
mhlibhið að vera um 30-50 cm.
Best er að spyijast fyrir hjá garð-
plöntustöðvum og garðyrkjumönn-
um um hepphega staðsetningu
plantna eftir tegundum og stærð
þeirra. Sumar tegundir henta betur
en aðrar þar sem mikið mæðir á.
Aðrar eru saltþolnari og einnig
verður að hafa í huga að plöntur
þarf að grisja eftir 3-5 ár, þær þarf
að klippa - þær „koma ekki bara
th aö vera“.
Þegargrasflöt
er undirbúin
Þegar grasflöt er unnin er undir-
vinnan mikilvægust. Aðalatriðið,er
að ná fram jöfnu undirlagi með
réttum vatnshalla svo yfirborðs-
vatn nái að renna í burtu. Algengt
er að strengja hnur á nokkrum
timburpah. Meginreglan, sem
stuðst er við, er að leggja leiðara
(2x5 tommur t.d.) með 60 cm milli-
bih og klæða síðan ofan á með
heppilegum viði. Þegar hugað er
að undirbyggingu fyrir trépall er
ráðlegt að hafa samráð við fag-
mann. Tréefni verða aö vera vel
'fúavarin (gagnvarin).
Hleðslur eru góð lausn til að leysa
hæðarmismun í görðum. Sama
gildir um hleðslur og hellulagningu
- undirvinnan verður að vera
traust. Við hleðslu verður einnig
að tryggja að frostfrítt efni sé á bak
við hana til að forðast þenslu.
-ÓTT
Heíldsala:
Sjóklæðagerðín,
Skúlagötu 51
Sími 11520
Opíð 9 tíl 17
4