Dagblaðið Vísir - DV - 21.02.1990, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 1990.
13
Með skáldum og einhyrningum
Það er ekki auðvelt að útskýra fyr-
ir þeim sem fæddir eru eftir lýð-
veldisstofnunina hvaða hljóm
nafnið Shirley Temple hefir í hug-
um þeirra, sem skruppu inn í heim-
inn um það leyti sem Alþingishá-
tíðin og Stóra bomban voru helstu
umræðuefni íslendinga.
Jafnvel í afskekktum sveitum var
þetta nafn tengt einhverju sem ekki
verður lýst nema með orðunum:
undrunarfull aðdáun, blandin
trega þess sem veit að flestir
draumar rætast aldrei. Á ótrúlega
mörgum heimilum var mynd af
þessari ljóshærðu níu ára lokkadís
og fátæk börn kreistu kreppuaura
í lófanum í langri biðröð til að sjá
myndirnar með henni. - Shirley
Temple var boðberi þeirrar fjar-
stæðu sem einungis er til í draum-
um.
Shirley Temple
Þegar ég heyrði frá því sagt að
Shirley Temple væri von til íslands
og meira að segja væri mjög líklegt
að ég hitti hana fór ég að hlæja.
Sumir kynnu að hafa misskilið
þennan hlátur og halda að ég væri
að hæðast að því að þessi kona
skyldi gerð að sendiherra í svo
viðkvæmu landi sem Tékkóslóvak-
íu.
Einhveijum dytti ef til vill í hug
að hér væri hlátur sem táknaði for-
dóma, ekki aðeins gagnvart konum
heldur einkum og sér í lagi gagn-
vart Bandaríkjamönnum. Þetta
væri hæðnishlátur hins þreytta
Evrópumanns sem í einfeldni sinni
og hroka teldi ekkert gott geta kom-
ið frá nýja heiminum.
Allt væri þetta rangt. Þar með er
ég ekki að halda því fram að ég
fremur en aðrir sé laus við for-
dóma, heimsku og háð. Fjarri fer
því. En því hló ég þá að hér var
KjaUarinn
Haraldur Ólafsson
dósent
fjarstæðan að verða veruleiki. Það
var eins og einhyrningur hefði allt
í einu birst og lagt höfuð sitt í skaut
hreinnar meyjar.
Svo undarleg er æskan og sá
heimur sem við lifum þá í að það
hvarflar ekki að okkur að búast við
að þar gerist hlutir í heimi hvers-
dagsins. Heimurinn er í huga
bamsins. í þeim heimi er vaka og
draumur eitt, veruleikinn huglæg-
ur og hugmyndimar veruleiki. Og
því hló ég að í huga mínum var
Shirley Temple aldrei veruleiki
'neldur hugmynd - og nú var hug-
myndin orðin raunveruleg mann-
eskja af holdi og blóði.
Vaclav Havel
Þeir sem voru í Þjóðleikhúsinu
laugardaginn 17. febrúar urðu vitni
að sögulegum atburði. Forseti
Tékkóslóvakíu, skáldið Vaclav
Havel, var að sjá eitt leikrita sinna
í fyrsta sinn á sviði. Svo undarleg
eru forlögin að þessi maður sem
fyrir fáeinum mánuðum var fang-
elsaður vegna skoðana sinna og
andófs er nú í æðsta embætti lands
síns.
Svo hrikalegt er skipbrot hag-
kerfis og stjórnskipanar þeirra
ríkja í austanverðri Evrópu, sem
stjórnað hefir verið af kommún-
istaflokkum undanfama fjóra ára-
tugi að engir geta tekið við nema
þeir ofsóttu og fangelsuðu.
Sovétríkin sjálf, framtíðarríkið,
fyrirmyndin mikla í austri, hið vís-
indalega þjóðfélag byggt á kenning-
um Karls Marx, útfærðum af Lenín
og Stalín, eru ófær um að sjá þegn-
um sínum fyrir mat og hreinlætis-
vörum.
Samkvæmt upplýsingum rúss-
neskra lækna er verulegur hluti
skólabama vannærður. Gjaldmið-
ill þessa risaveldis er einskis virði
á alþjóðlegum peningamarkaði.
Alls staðar hljóma kunnuglegar
raddir, sem krefjast sjálfstæðis,
Ófrjálsari sem stjórnmálaleiðtogi
en sem skáld í dýflissu? - Brynja
Benediktsdóttir leikstjóri fagnar
Vaclav Havel, höfundi Endurbygg-
ingarinnar, á sviði Þjóðleikhúss-
ins.
frelsis, sjálfsvirðingar. Það er eins
og verið sé að endurtaka hið mikla
drama áratuganna fyrir 1914. Bis-
marck vann að sameiningu Þýska-
lands, Balkanríkin börðust fyrir
sjálfstæði, Habsborgaraveldið var
að leysast upp í þjóðríki, hrópað
var á frelsi í Rússlandi og síðan
mögnuðust sjálfstæðiskröfur
Finna, Eystrarsaltsríkjanna, ís-
lands.
En vofan sem skelfdi páfann og
Metternich árið 1848 er nú gengin
upp að hnjám og þráir hvíld.
Frelsi -sjálfsvirðing
Þegar Havel stóð á sviðinu, dálít-
ið vandræðalegur meðan áhorfend-
ur fognuðu honum og þökkuðu
verk hans, gat ég ekki varist þeirri
hugsun að þarna stæði maður er
tæki hlutverk skáldsins svo alvar-
lega að alls engar hömlur mætti
leggja á starf þess. Þess vegna væri
hann ófrjálsari sem stjórnmála-
leiðtogi en sem skáld í dýflissu. í
leikritinu um endurbygginguna er
óttinn alls staðar nálægur. Hann
er andstæða frelsins. Hið eina frelsi
sem er hugsanlegt er að gera upp-
reisn þrátt fyrir óttann, hverfa ekki
inn í sjálfsaumkun og muldrandi
hlýðni, laga sig ekki að kerflnu.
Aðeins á þann hátt er unnt að varð-
veita hið eina frelsi sem nokkurs
er virði: sjálfsvirðinguna.
Skáld gera mistök eins og aðrir
og enginn veit hvaða stefnu málin
taka í þeim löndum sem nú eru að
hverfa af blindgötu kommúnista-
flokkanna. Forseti Tékkóslóvakíu
á ekki auðvelt verk fyrir höndum.
Hann þekkir seiglu kerfisins, og
hann veit hve mörgum er auðvelt
að haga seglum eftir vindi.
Margir munu rísa upp sem ekki
þóttust hafa komið nærri þar sem
lagt var á ráðin um hvernig nota
skyldi óttann til að stjórna ríkjum.
Fólki í Tékkóslóvakíu jafpt sem á
íslandi er það létt verk og löður-
mannlegt að breiða yfir nafn og
númer og segja að eiginlega hafi
það aldrei meint það sem það sagði
eða gerði áður fyrr. Engin stjórn-
málastefna er vinsælli en henti-
stefnan.
Ég vona að Havel takist að koma
á manneskjulegu samfélagi í landi
sínu, að óttinn víki. Og mættum
við eitthvað læra af heimsókn
þessa skálds um okkar eigið þjóð-
félag og þau öfl sem þar eru að
verki.
Draumar hugans eru ef til vill
hinn eini sanni raunveruleiki þeg-
ar allt kemur til alls.
Haraldur Ólafsson
„Fólki... erþaðlétt verkoglöður-
mannlegt að breiða yfir nafn og númer
og segja að eiginlega hafi það aldrei
meint það sem það sagði eða gerði áður
fyrr.“
Á f araldsfæti með íslenskum leiðsögumönnum
Á allra síðustu árum hefur fjölg-
un erlendra ferðamanna hér á
landi verið ótrúlega mikil. Á árun-
um 1981-1985 fjölgaði þeim um
65%. Talið er að á síðasta ári hafi
komið 131 þúsund erlendir ferða-
menn til landsins og munu gjald-
eyristekjur þjóðarinnar vegna
þeirra hafa numið milli 9 og 10
milljörðum króna.
Þáttur leiðsögumanna
Stór hluti erlendra ferðamanna
kemur í skipulögðum hópferðum
hingað til lands, ýmist á vegum
innlendra ferðaskrifstofa eða er-
lendra. íslenskir leiðsögumenn
taka gjaman við erlendu hópunum
við komuna til landsins og fylgja
þeim síðan um landið.
Leiðsögumaður, sem getur glætt
áhuga ferðamannsins á landi og
þjóð, er í raun ómetanlegur með
tÚliti til landkynningar. Kannanir
sýna að mjög stór hluti ferðamanna
setur leiðsögn efst á blað þegar
spurt er um ferðir sem viðkomandi
hefur farið eða hyggst taka þátt í.
Menntun leiðsögumanna
íslenskir leiðsögumenn hafa, auk
þeirrar þekkingar sem felst í því
að búa í landinu, sótt vetrarlangt
námskeið og þreytt .próf við Leið-
sögumannaskóla Ferðamálaráðs.
Á námskeiðinu er fjallað um allt
það helsta sem flesta ferðamenn
fýsir að vita. - Sem dæmi má nefna
jarðfræði, gróður, dýralíf, veður-
far, náttúruvemd, sögu, atvinnu-
vegi, þjóðfélagsmál, bókmenntir,
hstir og minjasöfn.
Gerðar eru miklar kröfur um
hæfni leiðsögumanna til að kynna
aUa þessa þættL Þeir sem fylgja
erlendum ferðamannahópum
verða að auki að eiga orð á erlend-
um tungumálum fyrir þau fjöl-
mörgu hugtök sem þessum atrið-
um tengjast.
KjaUarinn
Danfríður
Skarphéðinsdóttir
þingkona Kvennalistans
Islenskir leiðsögumenn
á íslandi
Hin síðari ár hefur gætt vaxandi
áhuga erlendra ferðaskrifstofa á að
skipuleggja sjálfar hópferðir til ís-
lands og senda erlenda fararstjóra
eða leiðsögumenn með hópum sín-
um. Sniðganga þeir þar með ís-
lenska leiðsögumenn.
ísland býr yfir óvenjulegri nátt-
úrufegurð en jafnframt miklum
hættum. Aðstæður í landinu sjálfu
og veðurfar eru flestum útlending-
um framandi. Það erum við óþægi-
lega minnt á hvað eftir annað.
Það er því mikil ábyrgð að leiða
hóp fólks um svæði þar sem hættur
leynast við hvert fótmál. Náttúran
sjálf er ekki síður í hættu nema
henni sé sýnd fyllsta nærgætni.
Það gefur augaleið að staðkunn-
ugur, menntaður leiðsögumaður,
sem þekkir vel allar aðstæður, svo
og lög og reglur, sem gilda um
umgengni við landið, er hklegri til
að geta axlað þá ábyrgð að fylgja
fólki og fræða en erlendur fylgdar-
maður sem dvelur hér aðeins um
stundarsakir.
Vaxandi fjöldi
erlendra leiðsögumanna
Árið 1988 unnu erlendir leiðsögu-
menn samanlagt 360 dagsverk hér
á landi en árið 1989 fjölgaði dags-
verkum þeirra upp í 1100. Þessi
mikla aukning sýnir glögglega
hvert stefnir.
Erlendir leiðsögumenn geta aflað
sér þekkingar úr bókum og bækl-
ingum sem hætt er við að gefi ekki
alltaf rétta mynd af landi og þjóð.
Vafasamt er að erlendir leiðsögu-
menn geti öðlast sömu tilfinningu
fyrir umgengni viö landið, sögu og
menningu þjóðarinnar og þeir sem
hér hafa alist upp og jafnframt hlot-
ið sérstaka menntun og þjálfun til
leiðsögustarfsins. Að auki má
nefna að tungumálaerfiðleikar geta
hamlaö samskiptum ef forsvars-
maður hópsins getur ekki tjáð sig
á því máli sem talað er í landinu.
Mjög mikilvægt er að ekki verði
misskilningur í samskiptum leið-
sögumanns við löggæslu, hjúkr-
unarfólk, bílstjóra, landverði og
aðra þá sem nauðsynlegt getur
reynst aö hafa samband við.
Því má heldur ekki gleyma að
ferðaþjónustan skapar mörg ný
störf í landinu. Leiðsögumenn eru
ein margra stétta sem ættu að njóta
góðs af fjölgun ferðamanna. Með
vaxandi fjölda erlendra leiðsögu-
manna missa þeir nú atvinnu og
íslendingar horfa upp á ferðamenn
fara um landið með allar sínar dag-
legu nauösynjar að heiman, auk
eldsneytis á farartækin.
Hinir erlendu leiðsögumenn, sem
hér starfa, þiggja laun í heimalandi
sínu og greiða því hvorki skatta né
önnur gjöld hér á landi. Þannig
hefur vinna þeirra hér bæði áhrif
á fjárhag einstakhnga og afkomu
ríkissjóðs.
Leiðsögumenn
í öðrum löndum
í löndum, sem eiga að baki langa
þróun í þjónustu við ferðamenn,
er erlendum ferðahópum gert skylt
að hafa innlendan leiðsögumann
með í för í borgum og á markverð-
um stöðum en látið óátalið að far-
arstjórar fylgi hópunum milh
staða.
ísland hefur nokkra sérstöðu
hvað þetta varðar þar sem htið er
á landið aht sem áhugavert ferða-
mannasvæði. Á hverri dagleið er
komið á marga markverða staði,
náttúruundur eða sögustaðir heim-
sóttir sem hver og einn gerir kröfur
um sérþekkingu leiðsögumanns-
ins. Því hafa íslenskir leiðsögu-
menn kostað kapps um að afla sér
víðtækrar þekkingar á öhu landinu
og fylgja ferðahópum frá upphafi
til enda ferðar.
Einstaka erlendar ferðaskrifstof-
ur senda fararstjóra með hópum
sínum hingað til lands en ráða jafn-
framt íslenskan leiðsögumann í
ferðina um landið. Slíkt er mjög
jákvætt og aukin þjónusta við
ferðamennina.
Lykilhlutverk
leiðsögumanna
Nú í haust lagði undirrituð ásamt
fimm öðrum þingmönnum, fulltrú-
um jafnmargra stjómmálaflokka,
fram tihögu á Alþingi þess efnis að
öllum þeim sem skipuleggja hóp-
ferðir erlendra ferðamanna um Is-
land verði gert skylt að hafa ís-
lenskan leiðsögumann með í för.
Æ fleiri gera sér nú grein fyrir
því lykilhlutverki sem leiðsögu-
menn gegna og hlaut thlagan mjög
góðar undirtektir í umræðum á
Alþingi. Verði hún samþykkt er
stigið mikilvægt skref í þá átt að
tryggja að erlendir gestir okkar
njóti góðrar og ömggrar leiðsagnar
um landið. Það skref er þó aðeins
eitt af mörgum sem taka þarf við
mótun heildarstefnu í ferðamálum.
Við þá stefnumótun er nauðsynlegt
að huga að umhverfmu og náttúr-
unni, jafnframt því sem tryggja
verður að íslendingar haldi at-
vinnugreininni í sínum höndum.
Alþjóðadagur
leiðsögumanna
í dag, miðvikudaginn 21. febrúar,
er alþjóðadagur leiðsögumanna.
Af því tilefni munu leiðsögumenn
um ahan heim kynna starf sitt með
ýmsu móti, m.a. með því að bjóða
almenningi í skoðunarferðir
ókeypis. Víst má telja að fle,stir sem
þiggja boð þeirra munu fá nýja sýn
á sitt nánasta umhverfi og tengjast
því með aht öðrum hætti en áður.
Nú er brýnt aö augu stjórnvalda
opnist fyrir mikilvægi starfa ís-
lenskra leiðsögumanna og aö rétt-
ur þeirra sé virtur.
Danfríður Skarphéðinsdóttir
„Hinir erlendu leiðsögumenn, sem hér
starfa, þiggja laun 1 heimalandi sínu
og greiða því hvorki skatta né önnur
gjöld hér á landi.“