Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.1990, Síða 20

20
LAUGiAKÐ|A.GyR .24}f;EBRýAR 1;990.
Menning
Kirkjulist hefur óþrjót-
andi möguleika
- segir Hörður Áskelsson, organisti og kórstjóri
Menningarverðlaunahafi DV í tón-
list er Hörður Áskelsson, organisti
og kórstjóri. Hann hlýtur verðlaunin
fyrir umfangsmikið tónlistarstarf
sem organleikari, kórstjóri, upphafs-
maöur Kirkjulistahátíðar og fyrir aö
fá hingað til lands útlenda listamenn.
„Ég er fyrst og fremsít kirkjutónhst-
armaður og kirkjutónlist felur í sér
allt þetta,“ segir Hörður. „Reyndar
er þetta í samræmi við menntun
mína sem ég hlaut í Þýskalandi. Þar
tók ég svokallað A-próf í kirkjutón-
hst sem undirbýr viðkomandi fyrir
kirkjuorganistastarf og skipulagn-
ingu tónhstarlífs við kirkjur. Eigin-
lega hef ég verið að vinna að þessum
málum eins og ég lærði þau.“
Listyinafélag
Hérlendis er ekki rík hefð í kirkju-
tónhst en hún er í örri uppbyggingu
að mati Harðar. Hann segir þaö afar
gleðhegt og ónýttir möguleikar innan
kirkjunnar séu miklir og óþijótandi.
Þegar Hörður kom th starfa við Hah-
grímskirkju var stofnaö Listvinafélag
Hahgrímskirkju og hefur þaö staðið
að miklu hststarfi innan hennar.
„Þetta var viss nýjung í íslensku
kirkjulífi og var stofnað th að halda
utan um hstastarfsemina og skapa
ákveðið fjárhagslegt svigrúm," segir
Hörður. „Það hefur að vísu ekki orð-
ið jafnfjölmennt og við hugsuöum
okkur í upphafi. Það hefur komið í
ljós að starfið hefur þróast farsæhega
og með nýju fólki í stjórn hafa komið
nýir straumar og það er spennandi
að fylgjast með þróuninni.“
Kórstjórn í
þýskri kirkju
Það eru átta ár síðan Hörður kom
til starfa við Hallgrímskirkju. Árið
áður en hann fluttist heim var hann
við störf í stórri kirkju í Dusseldorf
í Þýskalandi.
„Organistinn fór í ársfrí og ég tók
aö mér að leysa hann af en var jafn-
framt í einleikaranámi. Þar fékk ég
geyshega mikið af hugmyndum og
sjálfstraust jókst því þama vom að-
stæðurnar, hefðin var til staðar og
mjög mikh krafa til kirkjutónhstar-
mannsins. Söfnuðinum leist misjafn-
lega á mig og margir töldu að ég,
óharðnaður unglingurinn, gæti ekki
sest í sæti forverans og stýrt þessum
þekkta kór. Ég hafði engu að tapa
og var heppinn. Kórinn blómstraði
enda tilbreyting fyrir söngfólkið að
fá nýtt blóð í hópinn. Þegar ég kom
heim var ég kominn með reynslu og
kjark til að framkvæma," segir Hörö-
ur.
Mótettukórinn
stofnaður
Kirkjuskipið var ekki thbúið þegar
hann kom th starfa í Hallgrímskirkju
og söfnuðurinn var frekar fámennur.
„I kirkjukórnum var fólk sem var
komið vel yfir miðjan aldur, búiö að
standa sína plikt með sóma en ekki
til mikilla átaka hstrænt séð. Orgeliö
var hvorki brúklegt til flutnings á
þessum verkum sem ég hafði verið
að stúdera né til æfinga,“ segir Hörð-
ur. „Ef ég hefði ekki verið búinn að
ganga í gegnum þennan stranga
skóla við kirkjuna í Dusseldorf hefðu
mér sennilega fahist hendur."
Á fyrstu kóræfingu thkynnti Hörð-
ur um stofnun nýs kórs sem heita
átti Mótettukór Hallgrímskirkju.
Hann setti efri aldursmörk við flöru-
tíu ár th að hafa eitthvað að byggja á
í framtíðinni. Kórinn tók th starfa
árið 1982 og hefur vaxið ört á síðustu
árum og nú eru félagar á milh 50 og
60 manns.
Útlendir
gestasöngvarar
„Ég auglýsti eftir fólki undir þess-
um aldursmörkum og helst átti þaö
að kunna eitthvað í söng. Ekki var
spáð vel fyrir þessari hugmynd í
landi þar sem kórar eru á hverju
strái en það tókst,“ segir Hörður. „Á
fyrstu tónleikana kom með mér ung-
ur vinur minn, Andreas Schmidt, og
söng einsöng með kórnum. Andreas
er nú frægur og eftirsóttur söngvari
en hefur komið hingað síðan. Á
Kirkjuhstahátíðinni í sumar kom
hann með aðra frábæra gesti með sér
og við fluttum Elía eftir Mend-
elssohn. Þetta var einhver stórkost-
legasti kvartett sem sungið hefur hér
tónhst af þessu tagi.“
Þar sem kirkjan var ekki tilbúin
fékk kórinn inni í Kristskirkju og
síöar í Langholtskirkju þar th Hall-
grímskirkja var vígð. í kirkjunni er
nú tíu radda orgel en eitt sjötíu radda
er í hönnun í Þýskalandi og hefur
veriö sagt frá því í helgarblaði DV.
Þegar það orgel verður komiö á sinn
stað, áætlað er að það verði 1992,
verða möguleikar á orgeltónleikum
og kirkjutónhstarflutningi frábærir
að mati Harðar.
Allt snýst um tónlist
Hörður er 36 ára gamall, kvæntur
Ingu Rós Ingólfsdóttur, sellóleikara
í Sinfóníuhljómsveitinni, og eiga þau
tvær dætur, 15 og 11 ára gamlar. Eins
og nærri má geta setur tónhstin svip
sinn á heimilislífið og sumarfríum
er eytt í námskeið erlendis eða tón-
leikahalds hérlendis. „Ég hef reynt
að eyða hluta af sumarfríi mínu í
Bárðardalnum. Þar var ég í sveit og
á ættingja sem ég hef ánægju af að
hitta,“ segir Hörður. „Vinur minn,
Andreas, hefur boðið mér með sér í
laxveiði en hann vih renna fyrir fisk
í hvert sinn sem hann kemur hingað
að syngja."
Heillandi kraftur
í orgelinu
Hörður er fæddur og uppalinn á
Akureyri. Faðir hans var organisti
við Lögmannshhðarkirkju og kynnt-
ist Hörður því orgehnu snemma.
Hann lærði þó á píanó sem barn en
féll fyrir orgehnu síðar. „Á unghngs-
árunum var ég í poppinu eins og
flestir jafnaldrar mínir. Við hlustuð-
um ekki á hvað sem er í þeim efnum
og leituðum upp framsæknasta
poppið," segir Hörður. „Það sem
heihaði mig mest í þá daga var kraft-
urinn eða „sándið" í orgelinu. í Ak-
ureyrarkirkju er stærsta og hljóm-
mesta orgelið á landinu og þar vildi
ég æfa mig. Gígja Kjartansdóttir var
fyrsti kennari minn en hún var þá
nýkominn frá námi. Ég var í mennta-
skólanum og vildi helst hætta til að
verða heimssnillingur á orgel. Sem
betur fer var hægt að kveða þessa
draumóra mína niður og ég kláraði
menntaskólann jafnframt því að
stunda orgelnámið."
Söngkennaradeildin
þótti heppileg
Eftir stúdentsprófið lá Herði enn á
og vildi því fara beint í nám th út-
landa. Honum var bent á að Reykja-
vík væri ágætis millilending. Þar
Hörður Áskelsson, organisti og kór-
stjóri, hlaut Menningarverðlaun DV
fyrir tónlist. DV-mynd GVA
komst hann í kynni við Róbert A.
Ottósson sem studdi hann dyggilega.
Hörður þreytti inntökupróf í söng-
kennaradeild Tónhstarskólans og
lauk náminu á tveimur árum í stað
þriggja. Söngkennaradeildin þótti
heppilegust með tilliti til framtíðar-
atvinnumöguleika. Eftir námið í
Tónlistarskólanum héldu hjónin til
Þýskalands í framhaldsnám í tónhst.
Námið tók fimm ár og síðasta árinu
var varið við störf eins og áður sagði.
Kennir
guðfræðinemum
Jafnframt því aö sjá um víðfeömt
tónlistarstarf innan Hallgrímskirkju
er Hörður lektor við Háskóla Is-
lands. „Ég fór í starf fornvinar míns,
Róberts A. Ottóssonar, og þykir að
vissu leyti vænt um það. Upphaflega
byrjaði ég til þess að hafa fastar tekj-
ur th að lifa af,“ segir Hörður. „Ég
hef kennt guðfræðinemum í fimm ár
núna og líkar vel. Ég reyni að fá þá
th að meta messuformið og tengja
tónlistina við kirkjuna. Ég tel að
kirkjan geti náð betur til fólksins
með því aö virkja listina betur. Prest-
ar og annað starfsfólk safnaðanna
vinnur mikið starf í sálgæslu og hef-
ur kannski stundum of lítinn tíma
til útbreiðslu. Tónlistin er tæki til að
undirstrika kraftinn í boðun kirkj-
unnar og gera hana meira lifandi.
Menningarverðlaun DV eru mér og
mínu samstarfsfólki hvatning til að
hefja kirkjulistina enn frekar th vegs
og virðingar."
-JJ
Menningarverðlaun DV fyrir myndlist
Myndlistarmaður á faraldsfæti
Kristján Guðmundsson mynd-
hstarmaöur er handhafi Menning-
arverðlauna DV í myndlist. Við
verðlaunaafhendingu var sérstak-
lega vísaö th sýningar hans að
Kjarvalsstöðum í janúar í fyrra en
þar sýndi hann nokkur hugverk
sín. „Verölaunin sem shk skipta
mig ekki miklu máh en ég er ekk-
ert að fetta fmgur út í þau sérstak-
lega,“ segir Krisfján.
Ekki verður sagt að Kristján fari
hefðbundnar leiðir í hstsköpun
sinni en hann hefur þó málað olíu-
myndir á hefðbundinn hátt.
„Málverkiö var fyrir mig eins og
hvert annað lifibrauð en teikning
og skúlptúr er það sem ég vil ein-
beita mér að,“ segir Kristján. „Síð-
ustu árin hef ég ekkert málað og
finnst ágætt að vera laus við mál-
verkið."
Hjá vondu fólki
Kristján er 48 ára gamah, fæddur
á Snæfellsnesi - hjá vondu fólki
nánast - en foðurafi hans var eng-
inn annar en séra Árni Þórarins-
son. Móðurafi hans var annar
frægur maöur, Sigurður Sigurðs-
son frá Amarholti. Hann fluttist
ungur með foreldrum sínum th
Reykjavíkur og ólst þar upp. Hann
er kvæntur Solveigu Magnúsdótt-
ur og eiga þau tvo stráka, Guð-
mund 16 ára, og ívar 20 ára.
Kristján Guðmundsson myndlist-
armaður er handhafi Menningar-
verðlauna DV fyrir myndlist.
DV-mynd Brynjar Gauti
Var einhvem tíma erfitt að vera
með tvo vaxandi stráka og vinna
að sínum hugðarefnum?
„Ég veit það ekki. Ég hef verið
blankur aht mitt líf og látið hverj-
um degi nægja sína þjáningu," seg-
ir Kristján.
31 milljón punktar
Verlc Kristjáns eru mörg þess
eðhs að erfitt er að útskýra þau á
prenti. Hann er heldur ekkert sérs-
taklega gefin fyrir þaö að úthsta
þau.
Sýning Kristjáns að Kjarvals-
stöðum á síðasta ári innihélt ein-
göngu það sem listamaðurinn kall-
aði „teikningar". Voru flest ver-
kanna þó þrívíð.
„Gunnar Kvaran hafði samband
við mig og bauð mér pláss. Ég ák-
vað strax að sýna þar teikningar
frá ýmsum tímum,“ segir Kristján.
Eitt verka Kristján heitir Once
Around the Sun og er bók. Inni-
héldur hún rúmlega 31 mhljón
punkta og táknar hver punktur
eina sekúndu.
„í þessu verki er ég fyrst og
fremst að vinna með bókina sem
form. í síðara bindi em línur og
sýni ég þar hve langt jörðin fer á
einni sekúndu. Samanlagöar em
línurnar tæpir þijátíu kílómetrar,"
segir Kristján. Hann vann þetta
verk í Amsterdam en þar starfaöi
hann og bjó í níu ár, frá árinu
1970-’79.
Sýningar í Evrópu og
Ástralíu
Við opnun Pompidou-safnsins í
París sýndu fjórir íslendingar verk.
Krisfján var einn þeirra og bróðir
hans, Sigurður, annar. Siguröur
býr og starfar enn í Amsterdam og
segist Kristján eiga hjá honum at-
hvarf þegar hann sé á þessum slóð-
um.
Nú er Kristján að undirbúa
einkasýningar og samsýningar í
Ástralíu og Evrópu. Hann hefur
litla vinnustofu í Reykjavíken
mörg verka hans eru þess eðlis að
lokafrágangur þeirra fer ekki fram
fyrr en í sýningarsalnum.
Þá vaknar sú spurning hvort ekki
sé erfitt að vinna og búa svo fjarri
öðrum löndum. „Það gengur svolít-
ið misjafnlega að koma verkunum
fyrir þvi í sumum tilfellum hef ég
ekki séð sýningarsahnn, aðeins
haft teikningar th að fara eftir,“
segir Kristján. „Að búa hér á landi
er að sumu leyti gott en að öðm
leyti vont. Hér vh ég helst búa og
þannig er það, þótt það sé mjög
dýrt.“
ísland oflítiðfyrir
þessar myndir
„Það er mjög erfitt að selja svona
myndverk hér á landi,“ segir
Kristján. „Þjóöfélagið er svo fá-
mennt að grundvöhur fyrir mörg-
um sýningum er hthl. I milljóna-
þjóðfélögum er auðveldara að
koma verkum sínum á framfæri."
Kristján er nú farinn til Sviss th
að setja upp verk og veröur þar í
viku. í flestum tilfellum veröur
hann að fylgja verkunum og koma
þeim fyrir á hverjum stað, enda eru
þau sjaldnast tilbúin fyrr en á
staðnum. Aðrar sýningar á döfinni
eru í Sydney í Ástralíu, Dublin á
írlandi, Leuwarden í Hohandi og
Osló. Hann áætlar að uppsetning
þeirra og ferðalög taki um sex vik-
ur. Hann segir að til lengdar sé leið-
inlegt að vera myndUstarmaður á
faraldsfæti, hótel í ókunnum borg-
um séu óvistlegir staðir.
Sjálfmenntaöur í
myndlist
Kristján hefur aldrei farið í
myndUstarskóla. Á yngri árum
stundaði hann alls konar almenna
vinnu, svo sem byggingarvinnu,
flskvinnu og á Kleppi, sem hann
kallar „hálfghdings akademíu fyrir
leitandi fólk“.
Á þeim tíma var hann að dunda
við að mála og þreifa fyrir sér á
þeim vettvangi.
Fyrir tuttugu árum tilheyrði
Kristján svokölluðum SÚM-hópi og
þar sýndi hann sín fyrstu verk.
SÚMarar fengu töluverða athygli
en litla sölu.
„Enda er markaður eitt og sköp-
un annað,“ segir Kristján Guð-
mundsson, handhafi myndlistar-
verðlauna DV 1990.
-JJ