Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.1990, Qupperneq 25

FIMMTUDAGUR 8. MARS 1990.
33
Af meintu formleysi
strangt til tekið eru fá listaverk í
heimi hér gersneydd formi. Og af
þeim eru varla nema þrjú á þessari
sýningu, segjum verk Weidemanns,
Toledos og Debrés.
Til dæmis einkennist sú myndlist
eftir kóbramenn sem þarna er til
sýnis, Alechinsky, Appel, Corneille,
Jacobsen og Jörn, af sérstaklega
sterku formskyni, enda er þar á mjög
svo meðvitaðan hátt vitnað í þær
kynja- og ævintýraverur sem hsta-
mennirnir töldu að hefðu tekið sér
bólfestu í undirvitund Norður-Evr-
ópubúa.
Einnig eru fáir meiri formsins
menn en Serge Poliakoff sem þama
á „alveg týpíska“ mynd.
En alveg burtséð frá óþarfa hug-
takaruglingi er þarna á ferðinni hin
merkasta sýning - mátulega stór -.
og í rauninni bráðnauðsynlegt fyrir
alla þá sem vilja kynna sér þróun
evrópskrar myndlistar á eftirstríðs-
árunum að gefa henni gaum.
Við uppsprettu iífsins
Sú þróun fór að hluta fram á ís-
landi, eins og glöggt sést á nokkrum
ágætum málverkum eftir Svavar
Guðnason sem hanga fram á gangi,
sýningunni til samlætis.
Sýningin eykur einnig skilning á
því sem gerðist í verkum íslenskra
listamanna á borð við Kristján Da-
víðsson, Nínu Tryggvadóttur, Eirík
Smith og Steinþór Sigurðsson upp
úr miðjum sjötta áratugnum.
Það er til dæmis merkilegt hve oft
Appel og Kristján Davíðsson virðast
kahast á í verkum sínum, án þess
að um bein áhrif sé að ræða.
Appel er annars „stjarna" þessarar
sýningar, í senn hrjúfgerður og ljúf-
ur, hvatvís og yfirvegaður, í sérstöku
trúnaðarsambandi við sjálfa upp-
sprettu lífsins. Allar myndir hans
eru í háum gæðaflokki.
Jöm, Alechinsky og Jacobsen eiga
þarna líka mögnuð verk sem sér-
hvert hstasafn í heimi gæti verið stolt
af.
Flest önnur verk á sýningunni
mimdu fremur flokkast undir sýnis-
hom en stórbrotna hst en skapa
bæði nauðsynlegt mótvægi og fyll-
ingu.
-ai.
Dönsk þroskasaga
Þetta er fyrsta skáldsaga Marianne Larsen,
sem er nokkuð kunn fyrir ljóðagerð, tæplega
fertug að aldri. Hún kom m.a. fram á ljóðahátíð
í Reykjavík fyrir flmm árum. Þetta er uppvaxt-
arsaga stelpu í dönskum smábæ á 6. og 7. ára-
tugnum, aht frá fyrstu endurminningum henn-
ar. Hér eru allmargar persónur, hver með sínum
sérkennum. Amma sem þjáist af þunglyndis-
köstum, afl staglar í netin, farinn að heilsu,
móðirin uppstökk, framtakssöm, en hirðulaust;
faðirinn vih alltaf fresta framkvæmdum tíl
morgundagsins. Áberandi persónur eru auk
þess lítill strákur sem er í gæslu hjá stelpunni,
ágjarni nirfihinn afl hans, fyllibyttan sem á
duglegu konuna og börnin mörg o.s.frv. í heild
verður þetta íjölskrúðugt persónusafn, og ekki
efast ég um að það sé dæmigert fyrir danskan
smábæ á þessum tíma, mér finnst ég kannast
við flest úr öðrum bókum. Og reyndar er hér
margt sem íslendingar gætu kannast við frá
þessum tíma.
Rólegt og tíðindalítið líf
Það er rólegt og tíðindalítið líf, sem bókin seg-
ir frá, svo sem eðlilegt er um ævisögu barns.
Töluvert er þó dvalist við tækninýjungar, hita-
veitu, sjónvarp, krullupinna o.s.frv., til að skapa
sögunni rétt andrúmsloft. Þetta er eins og vant
er, og það virðist vera rétt farið með þetta allt,
engar tímaskekkjur. En ósköp virðist mér þetta
dót allt ómerkilegt efni, því það hefur svo sem
sáralítil áhrif á gang sögunnar, eða líf persón-
anna. Nú gæti velviljaður lesandi svarað því
th, að það sé einmitt mergurinn málsins, að
sýna að fólkið breytist ekki í sjálfu sér, hvað sem
öllum tækninýjunum líði. Gott og vel, en persón-
Marianne Larsen.
Bókmenntir
Örn Ólafsson
urnar breytast hvort eð er aldrei, þær eru allar
einhliða týpur, sem lesandinn kann utanbókar
eftir fjórðung bókar, síðan getur engin þeirra
komið honum á óvart, Þetta er alltaf sama
hversdagslega þvargið í þeim. Það má kalla
raunsæisstefnuj altént er það nógu kunnuglegt.
Og th að kóróna allt saman, þá er sagan öll í
sama sthnum, stuttar aðalsetningar mestan-
part, einsog upplýsingar um staðreyndir á ein-
földu máh.
Andrúmsloft smábæjar
Nú kynni einhverjum að þykja þetta einmitt
snjallt, þannig nái sagan andrúmslofti smábæjar
þar sem ekkert gerist, og allir kunna hver ann-
an utanbókar, enginn getur komið neinum á
óvart. En það finnst mér vera sjónarmið utan-
bæjarmanns, t.d. fullorðins Kaupmannahafn-
arbúa, sem horflr með leiða á staðinn. Mér
finnst þetta stangast á viö það, aö í sögumiðju
stendur barn, sem er að kynnast heiminum á
þessum stað. íslendingar þurfa ekki annað en
opna Fjallkirkjuna eftir Gunnar Gunnarsson th
að sjá ævintýralegan heim bernskunnar, þar
sem utanaðkomandi fullorðinn maður sæi ekki
annað en fátækt og fábreytt líf. Og mér er minn-
isstæð t.d. fyrsta bók Dorrit Willumsen Knagen,
þar sem jafnvel ferð á útikamar er þrunginn
skáldskap og lífi.
Félagsfræðileg sjónarmið
Þessi skáldsaga Larsen fékk mikið lof fyrir
fíngerðar sálarlífslýsingar og raunsæislegar. Og
ég neita því ekki, að einstaka persónur verða
minnisstæðar, t.d. vinkona söguhetju, tveimur
árum eldri henni. Þar er ýmislegt skondið, svo
sem þegar stelpurnar, sjö og níu ára, eru að leika
hjón; „Nú átt þú að stynja ákaft“, o.s.frv. En í
^heild fínnst mér þetta heldur lítið spennandi bók
og lofið um hana enn einn vitnisburðurinn um
hve félagsfræðileg sjónarmið og annað því um
líkt yfirgnæfir bókmenntaleg viðhorf í bók-
menntaumræðum hér í landi.
Marianne Larsen: Gæt hvem der elsker dig.
Skáldsaga, Borgen 1989, 270 bls.
Uppgangur abstrakthstar í Evrópu
á árunum um og eftir síðari heims-
styijöld hefur verið mörgum hst-
spekúlöntum ráðgáta.
Hvernig gátu áhangendur þessarar
listar, þ.ám. allnokkrir íslenskir
hstamenn, fengið af sér að snúa
myndlistinni upp í fáfenghegan elt-
ingaleik við „formgerðir" og „pensil-
skrift“ eftir allt það sem á undan var
gengið?
Bar þessum listamönnum ekki
skylda th að bera samtíma sínum
vitni, byggja á því fordæmi sem Pic-
asso setti með stórbrotinni stríðsá-
deilu sinni, Guernicu?
Spurningar af þessu tæi voru ofar-
lega í huga ýmissa þeirra sem á
fyrsta áratugnum eftir stríð sáu
hveija holskeflu abstraktlistar á fæt-
ur annarri ríða yfir Vesturlönd: ab-
straktexpressjónisma/átakamálverk
í Bandaríkjunum, tassisma/óreglu í
Frakklandi og á Ítalíu, ljóðrænt ab-
straktmálverk í Þýskalandi, kóbra-
list í Danmörku, Hollandi og Belgíu
- og svo framvegis.
Þá eru óupptaldar óhlutbundnu
strangflatarstefnurnar, konkrethst-
in, geómetríska listin óg annað í þá
veru sem uröu expressjónísku hst-
inni samferða.
Rökrétt viðbrögð
En er ekki hægur vandi að líta á
meint ábyrgðarleysi abstraktmálar-
anna sem rökrétt viðbrögð við und-
angenginni útrýmingarstyrjöld ?
Margir listamenn töldu að styrjöld-
in hefði sýnt fram á gjaldþrot vest-
rænnar siðmenningar, og þar með
hefðbundinnar listsköpunar.
Þar meö var listamanninum frjálst,
og raunar nauðsyn, að finna sér nýj-
ar og einkalegar leiðir th tjáningar
Corneille - Málverk, 1962.
Karel Appel - Maður og fuglar, 1958.
og nýjar hstrænar fyrirmyndir, ó-
mengaðar af vestrænni helstefnu.
Því er það að menn byija frá
grunni, í fullkominni óreiðu litanna,
rétt eins og börn, geðsjúkt fólk og
spunalistamenn Afríkuþjóða, og
krafsa sig áfram uns þeir finna ein-
hvern tilgang og tilvistarlega réttlæt-
ingu með öllu saman.
Einnig má halda því fram að iðk-
endur strangflatarlistarinnar hafi í
og með stjórnast af löngun til að
koma skikk á lífssýn okkar og
óskipulega hugsun sem beðið hafði
skipbrot í styrjöldinni. Gegn henni
tefla þeir hreinni og klárri mynd-
skipan og ómenguðum litum.
Formsins menn
Tilefni þessa formála er að sjálf-
sögðu sýning á „formleysismálverk-
um“ úr safni Riis í Osló sem nú
stendur yfir að Kjarvalsstöðum.
Það er best að taka það strax fram
að mér leiðist þetta formleysishugtak
sem er bein þýðing á franska hugtak-
inu „art informel“ sem mér vitanlega
var aldrei notað í neinni alvöru nema
um einn hstamann, Fautrier - sem
ekki er einu sinni á sýningunni.
Vilji menn endilega slá því föstu
að þessi sýning gangi út frá upplausn
formsins er skynsamlegra (og þjálli
íslenska) að tala um „óreiðu" eða
einfaldlega „óformlegt málverk“, því
Meiming
Listahátíð
fatlaðra í Vejle
í lok maí munu fatlaðir hsta-
menn frá flestum Evrópulöndum,
og þá væntanlega eirrnig íslandi,
safnast saman í Vejle í Danmörku
th að halda listahátíð.
Á dagskrá verða tónhstaflutn-
ingur, leikhúsuppákomur og
danssýningar. Auk þess munu
fatlaðir hstamenn koma saman
th skrafs og ráðageröa meðan á
hátíöinni stendur.
Þama munu m.a. koma fram
grískir dansarar l hjólastólum,
daufdumbur látbragðsleikarl og
blindur dansari frá Finnlandi,
Sýningarflóð
íslensk myndlist er nú að verða
umtalsverð útflutningsvara, ef
marka má þær upplýsingar sem
drííur að blaðinu í hverri viku.
Nú er til dæmis nýlokið sýn-
ingu þeirra híóna Huldu Hákon-
ardóttur og Jóns Óskars í Edward
Thordén Gallery í Gautaborg en
þaö er meðal þekktustu sýningar-
stofnana þar í sveit.
Georg Guðni er með sýningu í
hinu virta Galleríi Riis í Osló (til
11. mars), en eigendur þess eiga
þau „formleysismálverk1' sem nú
eru til sýnis að Kjarvalsstöðum.
Hafa þeir keypt stóra mynd eftir
Georg í safn sitt.
í vor verður Kristján Guð-
mundsson, nýútnefndur Menn-
ingarverðlaunahafi DV, einnig
með sýningu í Galleríi Riis, og er
Riis safnið þegar búið að tryggja
sér verk eftir hann til eignar.
Laugardaginn 3. mars opnaði
Guðbergur Auðunsson svo einka-
sýningu í gestavinnustofu Kúlt-
úrhússins í Bergen (til 18. mars)
og sýnir um 20 málverk.
Georg Guðni Hauksson
Blönduós:
Jugóslavnesk
myndlist
Ekki eru algengar sýningar á
júgóslavneskri myndlist úti á
landi.
Ein slík hefur þó staöíð yfir í
Hótel Blönduósi. Júgóslavi, Dan-
ilo að nafni, nú búsettur á
Blönduósi, komá þessari sýningu
á vatnslitamyndum eftir landa
shm, Niko Ribic, í þeim tilgangi
að kynna Húnvetningum júgó-
slavneska hst og afla farareyris
fyrir listamanninn sem vih óður
og uppvægur koma til íslands að
mála landslagsmyndir. Vonandi
hefur listamaöurinn erindi sem
erfiði.
Úrvalsnemar í
enskum listaskóla
Tvær íslenskar stúlkur eru nú
meðal úrvalsnemenda í hinum
þekkta breska hstaskóla Royal
College of Art í London.
Önnur þeirra, Inga Lása Middle-
ton, stundar nám í Ijósmyndun
og hefur þegar unnið til viður-
kenninga og verðlauna. Myndir
eftir hana voru reyndar th sýnis
í Norræna húsinu og Djúpinu í
desember.
Hin heitir Brynja Bragadóttir
og stundar meöal annars nám í
gerð svokallaðra bókverka, þar
sem fara saman myndlist og
bókagerðarlist.
Brynja hefur þegar gert mikla
bók þar sem rúnir eru notaðar á
nýstárlegan hátt. Bókin er eins
og hálfmáni í laginu, bundin inn
í járnplötur.