Dagblaðið Vísir - DV - 07.09.1990, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 7- SEPTEMBER 1990.
Olgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91)27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Geir Hallgrímsson
Einn merkasti stjórnmálamaöur samtíðarinnar er
fallinn frá. Geir Hallgrímsson, fyrrum forsætisráðherra
og formaður Sjálfstæðisflokksins, verður jarðsettur í
dag, aðeins sextíu og fjögurra ára að aldri. Það átti ekki
fyrir Geir að liggja að njóta elliára í kyrrð og hvíld, frek-
ar en svo margra annarra manna sem varið hafa ævi
sinni í stjórnmálavafstur og forystustörf. Hann hafði svo
sannarlega unnið til þess, eftir langt og farsælt starf,
stríð og storma á hæsta tinda, þar sem vindarnir blása
hvað kaldast.
Geir var borinn til forystu og vel til hennar fallinn.
Höfðinglegt útht, góðar gáfur og sterkar rætur meðal
flokks og þjóðar leiddu hann snemma til öndvegis. Geir
var borgarstjóri í Reykjavík um árabil og ávann sér
virðingu og vinsældir í því starfi. Þaðan lá leiðin til for-
mennsku í Sjálfstæðisflokknum og forsætisráðuneytis
og það er stutt síðan hann var í eldlínu íslenskra stjórn-
mála og nafn hans á hvers manns vörum. Hann var
skotspónn andstæðinga, sverð og skjöldur samherja en
umfram allt klettur sem öldur átaka og umbrota brotn-
uðu á. í góðri merkingu þeirrar samlíkingar. Geir var
persónugervingur borgarastéttarinnar og sá maður sem
andstæðingar hans lögðu mest upp úr að beina spjótum
sínum gegn. En hann var sömuleiðis fastur fyrir í eigin
hópi, kjölfesta og brimbrjótur. Staðfesta Geirs Hall-
grímssonar brotnaði aldrei.
Sú staðfesta skapaði honum erfiðleika í eigin flokki.
Sjálfstæðisfiokkurinn galt óróa og upplausnar um tíma
og Geir Hallgrímsson mátti þola ósigra og mótlæti af
þeim sökum. En aldrei missti hann reisn sína, aldrei
glataði hann drenglyndi sínu og heiðarleika og áður en
yfir lauk gat Geir Hallgrímsson borið höfuðið hátt sem
og Sjálfstæðisflokkurinn. Eftir stendur minningin um
vandaðan, heilsteyptan og hreinskiptinn stjórnmálafor-
ingja.
Stundum var sagt að Geir Hallgrímsson væri ekki
maður fólksins. Það stafaði sjálfsagt mest af því að Geir
lagði ekki í vana sinn að snobba niður fyrir sig. Hann
var ekki lýðskrumari né heldur maður sem sveiflaðist
eftir póhtískum veðrum og vindum. Geir var hins vegar
einstakt ljúfmenni, skrumlaus og fumlaus og þekkti
hvorki yfirlæti né oflátungshátt. í ræðustól lét hann
sjaldan tilfinningar eða hvatvísi ráða orðum sínum og
enda þótt andstæðingar hans vönduðu honum ekki
kveðjurnar svaraði hann aldrei í sömu mynt. Kurteisi
og háttvísi var honum í blóð borin.
í ljósi sögunnar munu margar ákvarðanir Geirs Hall-
grímssonar verða umdehdar. Jafnt og hjá öðrum sem
veljast til forystu og verða að meta allsherjarhagsmuni
og skilja undiröldu stjórnmálanna. Hann var seinþreytt-
ur th vandræða og stundum seinn til ákvarðana. Það
var fundið honum th foráttu oftar en einu sinni. Það
má endalaust deila um ýmsar einstakar ákvarðanir í
stjórnartíð Geirs Hahgrímssonar, um viðbrögð hans við
átökum innan flokksins, um formennsku hans og póh-
tík. En það verður aldrei nein deha um persónuleika
Geirs Hahgrímssonar, heihndi hans og merkt framlag
th íslenskra þjóðmála. Þjóðin á þeim mönnum mikið
að þakka sem verja ævistarfi sínu til stjórnmálaforystu
og njóta sjaldnast umbunar fyrir þau störf.
Með fráfalh Geirs Hallgrímssonar er horfmn litríkur
og atkvæðamikhl þjóðarleiðtogi. DV flytur fjölskyldu
hans innhegar samúðarkveðjur.
Ehert B. Schram
Þessa dagana er tíðindalítið á víg-
stöðvunum við Persaflóa og sumir
eru famir að gera sér vonir um að
málin þar leysist um síðir með
málamiðlun. En þær vonir eru ekki
tímabærar. í fyrsta lagi er banda-
ríski herinn ekki tilbúinn og í öðru
lagi eru veðurskilyrði óhagkvæm.
Á þessum tíma árs er hitínn slík-
ur að í átta ára styrjöld íraka og
írana lágu bardagar ævinlega niðri
frá miðjum júní fram í byijun okt-
óber. - Hvorki menn né byssur eða
skriðdrekar þoldu hitann og sand-
fokið.
Innan fárra vikna kemur í ljós
hvort gripið verður til vopna og
hættan á því hefur alls ekki minnk-
að. En eðlilega er reynt til þrautar
að ná friðsamlegri lausn þótt vand-
séð sé hvernig það megi verða.
Bandaríkjamenn og bandamenn
þeirra sætta sig ekki viö annað en
skilyrðislausa uppgjöf Saddams í
Kúvæt en uppgjöf í Kúvæt táknar
sjálfsmorð Saddams Husseins og
niðurlægingu íraks.
Jafnvel þótt Saddam yrði steypt
af stóli er ólíklegt að eftirmenn
hans tækju aðra afstöðu. - Innan
ísraelsmennn segja að málamiðlun, sem leiddi til brotthvarfs bandaríkja-
hers en Saddam stæði eftir ósigraður, sé ávísun á stórstyrjöld, segir
hér m.a. - Yizak Shamir (t.v.) kveður Bush Bandaríkjaforseta i heim-
sókn hins fyrrnefnda í Hvita húsið.
Tíðindalaust á
austurvígstöðvunum
íraks er engin stjómarandstaða.
Niðurlæging er það síðasta sem
nokkur írakskur leiðtogi getur
leyft sér.
Málamiðlun
Fundur Gorbatsjovs og Bush í
Helsinki getur ekki leitt til annarr-
ar niðurstöðu en þeirrar að haldið
verði fast við þá stefnu sem Sam-
einuðu þjóðirnar hafa markaö og
Bandaríkin framkvæmt; sem sé að
ekki verði samið um þá kröfu að
Kúvæt verði endurreist. í þeirri
kröfu er ekkert rúm fyrir mála-
miðlun.
Samt eru komnar upp tilraunir
til málamiðlunar. Arafat, leiðtogi
PLO, er nú farinn að ganga erinda
Saddams meðal Arabaríkjanna og
segir að Saddam gæti slakað til. En
þær hugmyndir eru bæði óljósar
og óraunhæfar við núverandi að-
stæður. Arafat segir, án þess að
Saddam hafi sjálfur staðfest það,
að Saddam sé fáanlegur til að
sleppa hendinni af mestum hluta
Kúvæts fái hann þar samt land að
sjó. Efnt verði til kosninga meðal
ahnennings um hvort fólk vilji fá
sömu furstafjölskylduna aftur til
valda, arabískur her komi í stað
þess bandaríska í Saudi-Arabíu og
að lokum, það sem mestu máh
skiptir; að Palestínumálið verði
leyst.
Þessi lausn höfðar mjög til
margra arabaríkja en þetta er óað-
gengilegt fyrir Bandaríkin, að ekki
sé minnst á ísrael.
Kjarnavopn
Frá sjónarmiði Bandaríkja-
manna og ekki síður ísraelsmanna
er málamiðlun versta hugsanlega
lausnin. Hvernig sem sú málamiðl-
un yrði myndi Saddam Hussein
geta snúið henni upp í sigur fyrir
sig; hann heíði einn staðið á mótí
öllum heiminum og ekki beðið
ósigur. Með því yrði hann áreiðan-
lega sá leiðtogi meðal araba sem
mest fylgi hefði. Hann yrði hetja á
borð við Nasser. 'Eftir slíka mála-
miðlun myndi vegur Saddams
óhjákvæmilega vaxa og eftir nokk-
ur ár myndi aftur sjóða upp úr við
Persaflóa. Þessi málalok yrðu til
þess að stórefla írak og trúlega
mundi þá fyrr eða síðar koma til
stórstyrjaldar íraka við ísrael, þar
sem vel er hugsanlegt að kjarn-
orkuvopnum yrði beitt.
Það er talið gefið mál að ísraels-
menn ráði þegar yfir kjarnavopn-
um og írakar eru langt komnir með
að koma sér upp slikum vopnum.
Svo langt að þeir gætu átt þau eftir
þrjú til fjögur ár. Allt þetta mæhr
á móti málamiðlun en undirstrikar
líka að Saddam stendur hvergi
nærri eins iha í þessari dehu og af
KjáUariim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
þúsund sem bjuggu í Kúvæt. Pa-
lestínumenn í Kúvæt voru lítt
hrifnir af valdhöfum þar, þeir voru
meðhöndlaðir sem annars flokks
þegnar og fjárstuðningur Kúvæta
við PLO var gefinn sem ölmusa.
Samúð með auðkýfingunum í
gerviríkinu Kúvæt var í minnsta
lagi. En það er fjandskapur Sadd-
ams við ísrael og tillaga hans um
að tengja brotthvarf frá Kúvæt
brottfór ísraelsmanna frá her-
numdu svæðunum sem á hug
þeirra allan. Palestínumenn saka
vestræn ríki um tvískinnung og
hræsni. Hvers vegna? spyrja þeir,
kreíjast þessi ríki þess ekki af sömu
hörku að ísraelsmenn fari af sínum
hernumdu svæðum?
Með þessu hafa Palestínumenn
tryggt sér óvináttu þess hluta ísra-
„Frá sjónarmiði Bandaríkjamanna og
ekki síður Israelsmanna er málamiðl-
un versta hugsanlega lausnin. Hvernig
sem sú málamiðlun yrði myndi Sadd-
am Hussein geta snúið henni upp 1 sig-
ur fyrir sig.“
er látið. Hann hefur mikið fylgi al-
mennings, aht annað en ósigur
hans gerir hann að hetju araba,
ekki síst í augum Palestínumanna,
sem hta á hann sem hinn nýja
Saladín en Saladín var sá herkóng-
ur sem rak krossfarana frá Palest-
ínu á 12. öld.
Það eru ísraelsmenn sem knýja
mest á um hemaðarlega lausn en
þeir eiga fjölda skoðanabræðra,
bæði í Bandaríkjunum og einnig
meðal arabaríkjanna, einkum smá-
ríkjanna við Persaflóa sem hafa
mesta ástæðu til að óttast írak.
ísraelsmenn segja aö málamiðlun
sem leiddi til þess aö bandaríski
herinn færi heim en Saddam stæði
eftir ósigraður sé ávísun á stór-
styrjöld eftir fáein ár og algera
umbyltingu í arabaheiminum.
Umfram allt, frá sjónarmiði ísra-
els, myndi allt annað en alger ósig-
ur Saddams efla stórlega PLO sam-
tökin. Þau hafa nú þegar gengið
Saddam á hönd með afleiðingum
sem enn hafa aðeins að htlu leyti
komið í ljós.
Palestínumenn
Það er ljóst að hvernig sem þessi
mál fara að lokum verða það Pal-
estínumenn sem harðast verða úti.
Þeir eru nú þegar hörðustu stuðn-
ingsmenn Saddams, bæði þeir sem
búa í ísrael og hinir sem dreiföir
eru um arabalönd, jafnvel þau 400
elsmanna sem hefur reynt að fá
stjórnvöld þar til að ganga th móts
við kröfur þeirra. Þótt horfur í
málum Palestínumanna hafi verið
dapurlegur fyrir eru þær fyrst
núna algerlega vonlausar. Auk
þess hefur Palestínumálið falhð í
skuggann af hinni dehunni. Al-
menningur á Vesturlöndum hefur
fulla andúð á Saddam og þar með
stuðningsmönnum hans.
Palestínumenn eru í þann veginn
að afsala sér einu sína stérkasta
trompi, þrýstingi vestrænna ríkja
á ísrael að koma til móts við þá.
Þeir fylkja sér um Saddam í þeirri
örvæntingarfuhu von að umbylt-
ing og jafnvel styrjöld mundi að
lokum verða til að rétta hlut þeirra.
En í bráð hefur afstaða þeirra að-
eins þær afleiðingar fyrir þá sjálfa
að hörðustu andstæðingar Palest-
ínumanna innan ísraels ráða nú
algerlega ferðinni.
Ósigur Saddams yrði reiðarslag
fyrir Palestínumenn, málamiðlun
þar sem Saddam yrði ósigraður
mundi sömuleiðis loka öhum
samningaleiðum.
Það er óhugsandi að Saddam
sigri, nema þá hann vinni siðferðis-
legan sigur meðal araba í formi
píslarvættis. En það verða Palest-
ínumenn sem óhjákvæmhega tapa,
hvernig sem málalyktir verða, frið-
samlegar eða ekki.
Gunnar Eyþórsson