Dagblaðið Vísir - DV - 11.01.1991, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 11. JANÚAR 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVÍK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Saga að austan
DV sagði táknræna sögu, þegar pólitíska ísa tók að
leysa í Eystrasaltslöndunum. Kona, búsett á íslandi,
Anita Jónsson frá Lettlandi, gat hitt systur sína frá Lit-
háen, en þær höfðu verið aðskildar, síðan löngu fyrir
stríð. Kúgun nasismans hindraði ferðir Anitu, og hún
var þræll valdhafanna í Þýzkalandi á stríðsárunum.
Síðar tók annað við. Hinn sovézki kommúnismi hélt
systur Anitu innilokaðri í Litháen, meðan Anita fluttist
hingað til íslands. Nú voraði í heimsmálum. Þær systur
máttu hittast að nýju.
Tímarnir breytast. Fréttir síðustu daga gefa allt ann-
að til kynna. Nú fara hermenn Kremlverja um Litháen.
Ætlun valdhafa er að kæfa frelsisumbrot Litháa. Neyða
skal unga menn til að fara í sovézka herinn. Til þess
eru komnir hermenn frá höfuðstöðvunum. Þarna getur
allt gerzt næstu daga. Gorbatsjov Sovétleiðtogi hefur
hlotið friðarverðlaun Nóbels. Hann hafð’i síðustu ár
gengið til móts við vestræn ríki. En af hverju gerði
hann það? Af því að kommúnisminn var hruninn. Hann
var í efnahagsrúst og er enn. Nú fer andi frelsis um
hugi manna víða í Sovétlýðveldunum. Þar ber mest á
Eystrasaltslöndunum, en þau eru engin undantekning.
Það gerist í Sovétríkjunum, að fólk er að hafna bylt-
ingunni 1917. Skoðanakönnun sýnir, að mikill hluti
fólksins hefur skömm á þeim atburðum, sem Lenín og
félagar hans stóðu fyrir. Menn telja yfirleitt, að þessi
bylting hafi verið til lítils. Kannski var hún bara tíma-
eyðsla. Allir þessir áratugir hafa runnið, án þess að
framfarir yrðu eins og hefði átt að vera. Á meðan hafa
hinir og þessir einræðisherrar verið á kreiki í Moskvu,
og nú síðast reynir Gorbatsjov hið sama. Hann telur sig
með því geta haldið þessu ríki saman. En fólkið vill
annað, fólkið í Eystrasaltslöndunum vill verða sjálf-
stætt - nú loksins.
íslenzki utanríkisráðherrann, Jón Baldvin Hannib-
alsson, andmælti þessu fyrir hönd íslendinga við Sovét-
menn í gær. Þannig eru menn á Vesturlöndum hvar-
vetna að mótmæla framferði sovézka hersins. Forseti
Rússlands, eins lýðveldanna í Sovétríkjunum, Boris
Jeltsín, fordæmir afstöðu Gorbatsjovs til Litháa. Óvíst
er, að öll þessi andmæh hreyfi nokkuð við valdhöfunum
í Kreml. Þeir hyggjast jú halda hinu sundurleita ríki
sínu saman, hvað sem tautar og raular. Kosti það hvað
sem vill.
Þannig geijar í Sovétríkjunum. Þar fer ekki allt á
verri veg. Til dæmis er fólk farið að geta haldið jól opin-
berlega, sem þýðir meira frelsi. Ennfremur eru Sovét-
menn um þessar mundir að nærast af matvælasending-
um að vestan. Stjórnmálaforingjar á Vesturlöndum
munu því reyna að setja skilyrði þessum gjöfum. Þeir
munu láta þeim fylgja vonir handa hinum mörgu í Sov-
étríkjunum, sem bijótast um til frelsis.
Sannarlega er óskandi, að Anita og systir hennar
geti enn hitzt næstu árin, og systirin verði ekki að nýju
innilokuð. íslendingar skilja þetta. Anita hefur ekki
mikil efni, en var styrkt gjöfum héðan, þegar fréttist,
að dyr hefðu opnazt fyrir systurina. Þannig hafa slíkar
sögur gerzt hjá þúsundum.
Þetta er táknrænt fyrir ástandið austur frá. Saga, sem
segir okkur skýrt, hvemig spil stjórnmálamannanna
kemur við htla manninn.
En járnhæh hermanna fer um Litháen, og valdhafar
eru reiðubúnir að kaffæra frelsisandann - að því er nú
sýnist. Haukur Helgason
Síðasta hálmstráið
Það er nú undir írökum komið
hvort stríð brýst út við Persaflóa á
næstu dögum. Ekkert nema
ákvörðun Saddams Hussein um
undanhald frá Kúvæt gæti komið
í veg fyrir það. Það er vafamál
hvort Saddam hefur hingað til gert
sér grein fyrir alvöru málsins. Af
fréttum frá Bagdad að dæma hefur
hann verið vantrúaður á að Banda-
ríkjamönnum sé full alvara og
hann hefur neitað að trúa að önnur
arabaríki myndu taka þátt í árás á
írak.
Þegar þetta er ritað er niðurstað-
an af fundi Bakers og Aziz, utanrík-
isráðherra íraks, í Sviss ekki kunn
en af hálfu Bakers hafði sá fundur
þann tilgang einan að taka af öll
tvímæli um að Kúvæt verði frelsað
með hervaldi ef írakar fara ekki
þaðan með góðu. Á þeim fundi stóð
aldrei til að semja um eitt eða neitt.
Tæplega verður öðru trúað en
Saddam Hussein láti sannfærast
eftir þetta. Nú er þess aö vænta að
hann taki endanlega ákvörðun.
Saddam Hussein hefur aldrei verið
þekktur fyrir sjálfseyðingarhvöt;
þvert á móti er hann alræmdur
fyrir þá hörku, miskunnarleysi og
slægð sem hann beitir til að halda
völdum í því úlfabæli sem írösk
pólitík hefur verið í hans tíð.
Hann á um þaö aö velja aö steypa
þjóð sinni út í stríð sem hún, og
þar með hann sjálfur, hlýtur fyrr
eða síðar að tapa, eða bjarga því
sem bjargað verður. Það eru enn
úrræði sem Saddam getur gripið til
til þess að afstýra stríði, eða ef stríð
brýst út til að sundra andstæðing-
um sínum. Helsta trompið, sem
hann hefur á hendi, er Palestínu-
málið.
Pólitískt útspil
Það má búast viö því, ef Saddam
Hussein slær af á síðustu stundu,
að hann setji fram kröfur á móti,
og ekki um landvinninga í Kúvæt,
sem mundi veröa hafnað, heldur
pólitískar kröfur sem erfiðara yrði
aö vísa á bug. Saddam gæti, og
sumir meðal araba telja líklegt að
svo fari, lýst yfir á næstu dögum
að hann ætli innan ákveðins tíma
að sleppa algerlega hendinni af
Kúvæt með því skilyrði að Öryggis-
ráö Sameinuðu þjóðanna sam-
þykki ályktun um að boðað verði
til alþjóðlegrar ráöstefnu um lausn
Palestínumálsins.
Með því mundi Saddam skjóta sér
undan því að skipta beint við
Bandaríkin, enda eru það aö formi
til Sameinuðu þjóöirnar sem
standa fyrir hðssafnaðinum gegn
honum. Með þessu gerði hann sjálf-
an sig endanlega opinberan mál-
svara Palestínumanna og þar með
talsmann allra araba gagnvart
ísrael. Með þessu gæti hann gert
að engu vonir Bandaríkjamanna
um að ganga þannig frá írak ög
honum sjálfum aö forystuhlutverki
hans væri lokið í arabaheiminum.
KjáUarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
Ef Saddam færi þessa leið væri
Bandaríkjunum og Sameinuöu
þjóðunum vandi á höndum.
Öryggisráöinu stæði í rauninni
til boða að kaupa Kúvæt laust með
loforði um þá sömu alþjóðaráð-
stefnu sem ráðið hefur um árabil
reynt að koma á en hefur strandað
á andstöðu Bandaríkjanna í um-
boði ísraels. Öryggisráðið gæti náð
tilgangi Sameinuöu þjóðanna með
liðssafnaðinum gegn írak á frið-
samlegan hátt og að auki lagt drög
aö því að leysa það grundvallar-
vandamál sem hefur útilokað frið
í Miðausturlöndum allt frá 1948.
Slík tillaga Saddams hlyti að fá
góðan hljómgrunn ef hann er nógu
slægur til að setja hana fram á þeim
tíma sem valið stendur milli henn-
ar og stríðs.
Skilyrðislaus uppgjöf
En Bandaríkjaforseti hefur harð-
lega hafnað öllum kaupum við írak
um brottfór frá Kúvæt; skilyrðis-
laus uppgjöf er krafa Bush forseta.
Færi svo að Bandaríkjamenn
kæmu í veg fyrir að Öryggisráðið
samþykkti slíkt tilboö frá Saddam
og stríð brytist út engu að síður
gæti Saddam sagt aö Bandaríkin
væru aö ráðast á írak - ekki til að
frelsa Kúvæt, sem hann væri tilbú-
inn að sleppa hendinni af, heldur
vegna kröfunnar um lausn Palest-
írrtfi/andans, Saddam gæti þá sagt
að þau arabaríki, sem styddu
Bandaríkin við þær aðstæður,
væru bandamenn Bandaríkjanna í
stríði gegn málstað Palestínu-
manna.
Væri málið sett upp á þann hátt
væri arabaríkjum ekki stætt á aö
standa á móti írak.
Færi svo að Bandaríkin féllust á
að frelsa Kúvæt með þessum hætti,
vegna afstöðu bandamanna sinna
meðcd araba, myndi Saddam Hus-
sein vinna mikinn pólitískan sigur
sem málsvari Palestínumanna og
hann myndi óhjákvæmilega verða
mjög áhrifamikill í þeim viöræðum
um lausn Palestinuvandans sem á
eftir færu. Niðurstaðan gæti orðið
sú að Saddam færi frá Kúvæt frið-
samlega en hann væri eftir sem
áður í aðstöðu til að ná fram mark-
miðum sínum með innrásinni.
Endatafl
Komi tillaga þessa efnis fram í
Öryggisráðinu á síðustu stundu
væri í raun forsendunni fyrir fyrri
ályktunum Sameinuðu þjóðanna
kippt í burtu; írakar færu frá Kú-
væt. í augum flestra annarra en
Bandaríkjamanna er alþjóðleg ráð-
stefna um friö í Miðausturlöndum
ekki slæm kaup fyrir styrjöld. Það
er vafasamt að Bandaríkjamenn
myndu einir leggja út í atríð ef völ
væri á að koma Irökum frá Kúvæt
með þessum hætti. Víst er að slík
tillaga myndi kippa stoðunum und-
an stuðningi arabaríkjanna við
hemað gegn írak. - Reyndar er
ólíklegt að arabaríkin mundu taka
þátt í hemaði gegn írak hvort sem
er; hann mundi lenda nær ein-
göngu á Bandaríkjamönnum og að
einhverju leyti á Bretum.
Á móti kemur að Bandaríkja-
mönnum mundi þykja Saddam fá
of mikiö fyrir sinn snúð. Bush for-
seti vill auðmýkja Saddam per-
sónulega. Bush hefur lagt þjóöar-
heiður Bandaríkjanna aö veði í
deilunni við Saddam, rétt eins og
hann gerði þegar hann sendi her-
inn inn í Panama til að handtaka
Manúel Noriega.
í BandaríKjunum ríkir takmark-
aður skilningur á því aö sigur í
Kúvæt yrði innantómur. Hernað-
arsigri myndi óhjákvæmilega
fylgja pólitískur ósigur, ekki aðeins
Bandaríkjanna heldur Vesturlanda
yfirleitt.
Það er nú komið fram á síðustu
stimdu. Það stríð, sem nú vofir yfir,
er undir merKjum Sameinuðu
þjóðanna. Því er eina vonin um að
þvi verði afstýrt fólgin í breyttri
afstöðu Sameinuöu þjóðanna. - Á
þeim vettvangi hefur Saddam Hus-
sein enn eKKi sagt sitt síðasta orð.
Gunnar Eyþórsson
„Þaö er nú komið fram á síðustu
stundu. Það stríð sem nú vofir yfir er
undir merkjum Sameinuðu þjóðanna,
því er eina vonin um að því verði af-
stýrt fólgið í breyttri afstöðu Samein-
uðu þjóðanna.“