Dagblaðið Vísir - DV - 06.03.1991, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 6. MARS 1991.
15
Strætisvagnar Reykjavíkur
„Nú á síðustu dögum hefur undirritaður t.d. oftar en einu sinni tvöfaldað
farþegatölu með því að taka strætó ..
Eitt þarfasta þjónustufyrirtæki
höfuðborgarinnar er Strætisvagn-
ar Reykjavíkur. Áður á tímum eða
um og fyrir miðja öldina var notk-
un þeirra mun almennari en nú
gerist enda voru þá tiltölulega fáir
fólksbílar komnir til sögunnar
þannig að allur þorri Reykvíkinga
notaði strætisvagna til þess að
komast leiðar sinnar.
Fyrir fjórum áratugum
Sá er þessar línur ritar minnist
kvöldferða frá kennaraskólaárum
sínum með vagninum, sem ók Um
Njálsgötu og Gunnarsbraut. Oftar
en ekki kom það fyrir að vagninn
var yfirfullur og farþegar stóðu svo
þétt að hver studdi annan og engin
hætta var á að neinn dytti um koll
þótt slinkur kæmi á farartækið.
Þessi persónulega reynsla er gott
dæmi um notkun strætisvagnanna
fyrir rúmum fiórum áratugum. í
reynd voru vagnamir of litlir til
þess að svara flutningaþörfinni.
Viðleitni stjómar fyrirtækisins
til úrbóta með því að útvega stærri
vagna var því eðlileg og sjálfsögð.
Höfuðborgarbúum fiölgaði ört er
tímar liðu og til samræmis við þá
þróun var boðið upp á stærri og
stærri vagna og fleiri og fleiri
strætisvagnaleiðii í ný borgar-
hverfi. Var þannig um langt skeið
gott samræmi milli sætaframboðs
og eftirspumar.
Með vaxandi velmegun almenn-
ings eftir 1970 verður sú breyting á
þessu sviði að einkabílum tekur að
fiölga í vaxandi mæli og að sama
skapi minnkar flutningaþörf al-
menningsvagnanna í borginni.
í sað þess að mæta breyttum við-
horfum á viðeigandi hátt, þá hafa
ráðamenn borgarinnar látið sem
ekkert hafi í skorist og endurnýjað
KjaUarinn
Torfi Guðbrandsson
fyrrv. skólastjóri
árlega sinn mikla bílafiota með
risastórum vögnum. En þeir sem
nota vagnana geta varla orða bund-
ist út af þeim fáránleka sem felst i
því að keyra þessi ferlíki eftir
þröngum og krókóttum götum mið-
bæjarins með jafnvel færri farþega
en fingur annarrar handar.
Ekki í samræmi við þróunina
Nú á síðustu dögum hefur undir-
ritaður t.d. oftar en einu sinni tvö-
faldað farþegatölu með að taka
strætó, sem þýðir að einn farþegi
var fyrir í vagninum. A hinn bóg-
inn hef ég ekki séð í mörg ár fleiri
en 20 farþega samtímis í strætis-
vagni, en það skal þó tekið fram
að ég hef ekki ekið um þau út-
hverfi borgarinnar þar sem notkun
vagnanna er mest.
Öllum hugsandi mönnum ætti að
vera ljóst að hér er ekki skyn-
samlega að málum staðið. Viðbrögð
þeirra yfirvalda, sem nú stjórna
rekstri vagnanna, eru ekki lengur
í neinu samræmi við þá þróun sem
orðið hefur á seinni árum. Það er
fyrir löngu orðið tímabært að
kaupa minni gerð strætisvagna til
notkunar á öllum þeim leiðum þar
sem þeir geta fullnægt flutninga-
þörfinni. Slíkir vagnar gætu komið
að fullu gagni á vissum leiðum,
þótt þeir væru allt að þriðjungi
minni en þeir sem fyrir eru. Ávinn-
ingur af slíkri tilhögun væri mikill
og margþættur:
1) Lægri stofnkostnaður, þar sem
hthr vagnar eru mun ódýrari.
2) Lægri rekstrarkostnaður, þar
sem eldsneytis- og viðhalds-
kostnaður er minni.
3) Akstur þeirra um þröngar götur
er mun auðveldari og árekstrar-
og slysahætta minni.
4) Fyrirferðarminni vagnar eru
síður til hindrunar í umferðinni
og valda minni mengun.
Þannig mæla öh rök með því að
tekin verði í notkun ný gerð stræt-
isvagna, sem eru bæði léttari og
hprari í akstri en þeir sem fyrir
eru.
ítilraunaskyni
Það gefur góðar vonir um að nú
gerist eitthvað jákvætt í þessum
málum eftir að Sigrún Magnús-
dóttir, borgarfulltrúi Framsóknar-
flokksins, hefur nýlega lagt fram í
borgarstjórn Reykjavíkur thlögu
um bættan rekstur strætisvagn-
anna.
Tihagan er tvíþætt og fiallar ann-
ars vegar um kaup á tveimur litlum
og spameytnum vögnum og hins
vegar um umhverfisvænni vagna,
þ.e.a.s. að keyptur verði í tilrauna-
skyni einn vagn, sem notar nýtt
eldsneyti, etanól, er veldur mun
minni mengun en bensín og gasol-
ía. Það eru Svíar, sem hafa forystu
um þróun og framleiðslu slíkra
vagna, og er full ástæða fyrir okkur
og alla þá sem hafa áhuga fyrir
umhverfisverndarmálum að fylgj-
ast vel með öllum nýjungum á
þessu sviði.
Nú um stundir eru Strætisvagnar
Reykjavíkur reknir með afar mikl-
um halla. Áætlað er að hann komi
til með að nema hvorki meira né
minna en 350 milljónum á þessu
ári, eða h.u.b. einni mihjón á degi
hverjum. Allar ráðstafanir til að
bæta rekstur vagnanna ættu því
að vera vel þegnar. Skattborgarar
Reykjavíkur munu því áreiðanlega
taka vel eftir þeim viðtökum sem
sparnaöar- og úrbótathlögur Sigr-
únar hljóta þegar þær koma til af-
greiðslu í borgarstjórninni.
Torfi Guðbrandsson
„I stað þess að mæta breyttum við-
horfum á viðeigandi hátt, þá hafa ráða-
menn borgarinnar látið sem ekkert
hafi í skorist og endurnýjað árlega sinn
mikla bílaflota með risastórum vögn-
um.“
Ábyrgðarleysi lánveitenda
í grein minni hér nýverið fiallaði
ég nokkuð um harkalega og oft til-
gangslausa eftirför innheimtu-
manna eftir skuldurum. Með þessu
var ég að sjálfsögðu ekki að mæla
gegn því að skuldir væru inn-
heimtar heldur hinu að nauðsyn
virðist vera að setja innheimtu-
mönnum mörk þar sem þeir verða
að nema staðar í innheimtuaðgerð-
um sínum. Fjölgun gjaldþrotamála
og einkum fiölgun þeirra gjald-
þrotamála þar sem engar eignir
finnast bendir til þess að gjald-
þrotakrafan hafi verið einskisvert
brölt innheimtumannsins og þá
jafnvel einnig til þess fallið að við-
komandi skuldari eigi sér engrar
viðreisnar von og verði þá aldrei
þess megnugur að greiða viðkom-
andi skuldir þótt til þess væri fullur
vilji. Þetta má kalla að innheimtu-
menn fari offari.
Ekki bætir það málstað þeirra að
oft og einatt eru þetta innheimtu-
menn ríkis eða sveitarfélaga sem
með gjaldþrotakröfu og thgangs-
lausum innheimtuaðgerðum rústa
líf fiölskyldna og einstaklinga sem
þá lenda oft beint á framfæri ríkis
og sveitarstjórna. Slík framvinda
mála er vitanlega engum til hags
en beint til tjóns einstaklings og
viðkomandi sveitarfélags og ríkis-
ins. Ekki má gleyma því að viðkom-
andi innheimtumaður, sem vinnur
fyrir ríkið eða sveitarfélag, fær
væntanlega greiddan allan sinn
kostnað þó engar eignir finnist í
búi einstaklingsins sem gerður var
gjaldþrota. Kröfuhafinn verður vit-
anlega að greiða innheimtumann-
inum - eða hvað?
Þarna kann að vanta að viðkom-
andi innheimtumaður kynni sér
stöðu viðkomandi skuldara og sýni
síðan þá ábyrgð að thkynna kröfu-
hafanum að ljóst sé að af viðkom-
KjaUarinn
Kristinn Snæiand
leigubílstjóri
andi einstaklingi sé ekkert að hafa
og taki hann því innheimtuna ekki
að sér. Slík athugun innheimtu-
manns, áður en aðgerðir eru hafn-
ar, gæti komið í veg fyrir margan
harmleikinn og tilgangslausa fiár-
málalega aftöku manna. Með þessu
sýndu innheimtumenn ábyrgð.
Ábyrgð banka
Flestir einstakhngar eða fiöl-
skyldur sem lenda í fiárhagserfið-
leikum leita hjálpar í bönkum eða
sparisjóðum. Þegar þangað kemur
sætir fólk reglum sem í senn eru
fáránlegar en veita þó bankanum
vissa vernd hversu vitlaus sem
hugsanleg lánveiting væri. Til stað-
festingar lítið dæmi: Pétur fer í
banka og óskar eftir láni. Pétur á
íbúð en fær ekki lán nema Páll
skrifi sem ábyrgðarmaður á lánið.
Páll gerir það en þá er lánveiting-
unni neitað vegna þess að Páll hef-
ur verið dæmdur til greiðslu á 100
þús. kr. skuld. Ekki er tekið með í
reikninginn hjá bankanum að við-
komandi skuld var umdeild og Páll
vildi fá dóm vegna hennar og ekki
er tekið tihit til þess að þegar dóm-
ur var fahinn Páli í óhag undi hann
dómnum og greiddi þegar þessar
umdeildu 100 þús. kr. Nei, Páll er
á svarta listanum, aðeins vegna
þess aö hann vildi sjálfur fá úr-
skurð dómstóla í umdehdri skuld.
Nú vandast mál Péturs sem vant-
ar lánið sitt en þar sem þeir eru
góðir félagar Pétur og Páll, þá snúa
þeir dæminu við, Páll fer í bankann
og óskar eftir láni og hefur Pétur
sem ábyrgðarmann og nú gengur
allt sem smurt. Pétur er ekki á
svarta listanum og lánið fæst sam-
dægurs og það með ábyrgð Péturs
sem er með hús sitt margveðsett,
langt upp fyrir allt raunhæft sölu-
verð.
Staða Páls var síst betri en saman
eru þeir samt búnir að fá 100 þús.
kr. lán hjá virðulegri stofnun sem
sjálf tekur sig áreiðanlega mjög
hátíðlega og telur sig ábyrga í þjóð-
félaginu. Það er svo þessi skuld sem
síðar ríður baggamuninn með það
að báðir missa þeir húseignir sín-
ar, Pétur og Páll, gjaldþrotakröfur
koma fram og loks eru þeir félagar
á framfæri ríkis og sveitarfélaga
en bankinn fékk ekki krónu. Inn-
heimtumennirnir fengu þó sitt og
una glaöir við sinn hlut en bankinn
heldur áfram að telja sig virðulega
og ábyrga stofnun. Þetta dæmi er
vissulega skáldað upp en stenst
samt fullkomlega í því fiármála-
kerfi sem við búum við.
Aðgerðir
Um margvíslegar innheimtuað-
gerðir innheimtumanna gæti ég
ritað lengra mál og nefnt dæmi en
því skrifa ég þessa klausu og hina
fyrri að mér er ljóst og ég veit að
afar mörgum er ljóst að lán og fyr-
irgreiðsla er oft í engu samræmi
við gjaldþol þess sem hlýtur lán og
verður því að teljast gert af full-
komnu ábyrgðarleysi lánveitanda.
Vegna þessa verður að koma til
opinber vernd fyrir einstakhnga,
að þeir vegna fiármálalegrar van-
kunnáttu verði ekki fómarlömb
harðsvíraðra innheimtumanna
sem skjóta liggjandi mann. Al-
þingismenn verða að láta th sín
taka. Fjáraflamenn skirrast ekki
viö að afla sér fiár án tihits til ör-
laga skuldunauta sinna. Þess vegna
verður að setja ítarlegar reglur um
ábyrgð vegna fiárskuldbindinga og
takmörkun á aðför. Þetta er mál
sem þolir ekki bið.
Kristinn Snæland
„Fjölgun gjalþrotamála og einkum
Qölgun þeirra gjaldþrotamála þar sem
engar eignir finnast bendir til þess að
gjaldþrotakrafan hafi verið einskisvert
brölt innheimtumannsins..
„Flestir einstaklingar eða fjölskyldur, sem lenda í fjárhagserfiðleikum,
leita hjálpar í bönkum eða sparisjóðum."