Dagblaðið Vísir - DV - 07.05.1991, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJ.UDAGUR 7. MAÍ 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SÍMI (91 )27022 - FAX: (91 >27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð I lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Óbreytt stjórnarfar
Nýja ríkisstjórnin ætlar greinilega aö feta í spor síð-
ustu ríkisstjórnar. Hvorki í málefnasamningi nýju ríkis-
stjórnarinnar né í yfirlýsingum ráöherra hennar má
finna neitt, sem bendir til markveröra frávika frá því
stjórnarfari, sem hér hefur veriö á undanförnum árum.
Þjóöarsátt á vinnumarkaði, kvótakerfi í sjávarútvegi,
búvörusamningar í landbúnaði og andstaða við aðild
að Evrópubandalaginu voru þau meginatriði í stefnu
síðustu ríkisstjórnar, sem helzt gátu talizt umdeilanleg.
Á öllum þessum sviðum verður stefnan óbreytt.
Segja má, að vaxtastefna hinnar nýju ríkisstjórnar
sé nær hefðbundinni hagfræði. Hafa verður þó í huga,
að tregða síðustu ríkisstjórnar við að halda jafnvægi í
vöxtum byggðist fyrst og fremst á ótta við, að hækkun
vaxta hefði slæm áhrif á kjósendur í kosningunum.
Nú eru kosningarnar að baki, kjósendur farnir heim
og aftur kominn grundvöllur fyrir heilbrigðri vaxta-
stefnu. Efast má um, að gamla stjórnin hefði haldið
áfram að tefla vaxtahækkun, ef hún væri nú við völd
og stæði andspænis hruni á sölu ríkisvíxla.
Á undanfórnum misserum hefur ríkisvaldið talið sig
þurfa stóraukið lánsfé. Þessi þrýstingur á lánamarkað
hlýtur að leiða til hækkunar vaxta, þótt síðasta ríkis-
stjórn hafi neitað að horfast í augu við þá áfleiðingu
gerða sinna, af hefðbundnum ótta við kjósendur.
í Alþýðuflokki og Sjálfstæðisflokki er mikil andstaða
við búvörusamning í landbúnaði og kvótakerfi í sjávar-
útvegi. Þessarar andstöðu sér engin merki í fyrstu spor-
um hinnar nýju ríkisstjórnar. Þvert á móti eru öll teikn
á lofti um óbreytta og úrelta stefnu í þeim efnum.
Sjávarútvegsráðherra hinnar nýju ríkisstjórnar hef-
ur sérstaklega tekið fram, að kvótakerfið verði óbreytt
að sinni, þótt fræðimenn hafi stutt góðum rökum, að
umtalsverðra breytinga sé þörf. Og eignarhaldi útgerð-
armanna á auðlind þjóðarinnar verður ekki haggað.
Landbúnaðarráðherra nýju stjórnarinnar var í
stjórnarandstöðu þekktur að yfirboðum í fjárheimtum
hins hefðbúndna landbúnaðar á hendur skattgreiðend-
um og neytendum. Erfitt er að sjá, að hann muni raska
hinni sjálfvirku verðmætabrennslu í landbúnaði.
Vera kann, að nýja ríkisstjórnin setji skorður við fjár-
málasukki, sem tíðkaðist á síðari hluta ferils fráfarandi
fjármálaráðherra. En það eru embættismenn í fjármála-
ráðuneyti, en ekki nýju ráðherrarnir, sem hafa lagt til,
að settar verði skorður við óhóflegri seðlaprentun.
Ekkert bendir til, að nýja stjórnin hyggist takast á
við losaralegar starfsreglur, sem gerðu fráfarandi dóms-
málaráðherra kleift að setja íslandsmet í spillingu. Hún
ætlar ekki heldur að setja reglur um að skilja á milli
ferða- og risnukostnaðar ríkis, flokka og einstaklinga.
Nýja ríkisstjórnin minnir um fæst á fyrri Viðreisnar-
stjórn þessara sömu flokka. Sú stjórn keýrði í gegn
merkustu umbætur hagsögunnar, en nýja stjórnin
hyggst breyta sem fæstu. Hún minnir meira á helminga-
skiptastjórnir Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks.
Ríkisstjórnin er fyrst og fremst hagkvæmnishjóna-
band. Steingrímur Hermannsson hefði aðeins getað boð-
ið Alþýðuflokknum þijú ráðherrasæti í fjögurra flokka
vinstri stjórn. Davíð Oddsson gat hins vegar boðið hon-
um fimm ráðherrasæti. Þetta er kjarni málsins.
Efnislega skiptir litlu, hvaða flokkar eru við stjórn.
Þeir eru nokkurn veginn alveg eins. Ráðherraefnin eru
hins vegar önnur og um það snúast íslenzk stjórnmál.
Jónas Kristjánsson
Fjárausturinn í hátæknivopnin virðist hafa skilað þeim árangri að bjarga tugþúsundum mannslifa. - F-16
árásarflugvélar búa sig undir að taka eldsneyti úr KC-135 Stratotanker áður en þær halda áfram flugi til iraks.
Hátæknin
borgar sig
Vígbúnaðarkapphlaup stórveld-
anna hefur með réttu verið gagn-
rýnt fyrir hversu geysilegum verð-
mætum er eytt í vopnabúnað þegar
nóg virðist af honum fyrir. Það
jaðrar náttúrlega við glæp að eyða
hundruðum milijarða á ári hverju
í vígvélar þegar sýnt er að ráða
mætti niðurlögum hungurs, sjúk-
dóma og fáfræði í heiminum fyrir
brot af þeirri upphæð ef þeim verk-
efnum væri sinnt.
Þaö eru einkum nýmóöins há-
tæknivopn sem hafa verið gagn-
rýnd, einmitt vegna þess hversu
dýr þau eru. Reynslan af Persaflóa-
stríöinu bendir þó til að rándýr
hátækni geti á endanum reynst
ódýrari en gamla tæknin, hvort
heldur mælt er í peningum eða
mannslífum.
Óbreyttir borgarar sleppa
Ein tegund flugvéla Bandaríkja-
hers flaug 1-2% allra flugferða í
stríðinu, en eyðilagði um 50% skot-
markanna. Þetta var hin svokall-
aða F-117 „Stealth“-flugvél, sem er
m.a. þeirrar náttúru að sjást ekki
á ratsjárskermum. Hún var vopn-
uð eldflaugum sem stýrt er með
leysigeislum og reyndust mjög ná-
kvæmar. Hvort tveggja er þetta
meöal hins dýrasta sem bandaríski
herinn festir kaup á og kallar hann
þó ekki allt ömmu sína í þeim efn-
um.
Með þessari samsetningu tókst
að fljúga flugvélum óséðum inn í
írak, varpa sprengjum nákvæm-
lega á skotmarkið, verða vitni að
árangrinum og sleppa án þess að
missa eina einustu flugvél. Vegna
nákvæmninnar þurfti ekki nema
tiltölulega litlar sprengjur sem ollu
litlum spjöllum umhverfis sjálft
skotmarkiö.
Til samanburðar fóru „venjuleg-
ar“ sprengjuflugvélar í loftiö í fylgd
nokkurra annarra orrustuflugvéla
til að verjast hugsanlegum óvina-
flugvélum, sérstakra flugvéla með
rafeindabúnaði til að trufla ratsjár
og svo eldsneytisvél til að halda
flotanum á lofti. Aö auki báru þær
færri sprengjur en Stealth-flugvél-
arnar og þurfti því fleiri flugvélar
og meiri viðbúnað til að ná sama
eöa minni árangri.
Þeir sem fara um Bagdad-borg
þessa dagana geta varla greint að
þar sé nýlokið látlausum fjörutíu
daga loftárásum. Borgin er svo til
ósködduð. Ef undan er skilin mið-
KjáUaiinn
Karl Th. Birgisson
stjórnmálafræöingur
sprungiö gat án þess aö hafa neitt
upp úr því hernaöarlega. í báðum
tilfellum höfðu flugmennirnir
sjaldnast hugmynd um hvort eða
hvað þeir höfðu hitt fyrir. ,
Ef þessum aðferðum hefði veriö
beitt í írak lægju nú í valnum tugir
ef ekki hundruð þúsunda óbreyttra
borgara: í stað þess er borgin nú
sæmilega ósködduð og sárafáir
saklausir létu lífið, ef miðað er við
fyrri stríö.
Hvers viröi eru mannslífin?
Hér verður ekki gert lítiö úr því
mannfalli sem írakar urðu fyrir.
Áætlanir eru í kringum 100 þúsund
manns og langflestir þeirra voru
hermenn. Reyndar voru þeir fæstir
drepnir í bardaga, heldur var þeim
slátrað ýmist í skotgröfum sinum
„Reynslan af Persaflóastríöinu bendir
þó tU að rándýr hátækni geti á endan-
um reynst ódýrari en gamla tæknin,
hvort heldur mælt er í peningum eða
mannslífum.“
borgin, þar sem stjórnkerfið var til
húsa. Stealth-flugvélarnar og ná-
kvæmar eldflaugar sáu til þess að
mannfall meðal óbreyttra borgara
var sáralítið og bandamenn töpuöu
htlu af dýrmætum búnaði sínum.
Samanburður viö fyrri stríö
í raun var þessi lofthemaöur aft-
urhvarf til þess sem tíökaðist í fyrri
heimsstyijöldinni, á bemskuárum
flugsins. Þá flugu menn sjónflug,
lágt og hægt, fundu skotmarkið og
sáu undir eins hvort sprengjan
lenti á réttum stað eða ekki. Þetta
var nákvæmnisverk og hafði óum-
deilanlega kosti fram yfir það sem
tíðkaðist síðar.
í seinni heimsstyrjöldinni var
farið að fljúga hátt og hratt og til
að vera nokkuð vissir um að hitta
skotmarkiö urðu flugmenn að drita
kraftmiklum sprengjum yfir stórt
svæði. Niðurstaðan varð sú sem
Þjóðveijar fengu að kenna á í lok
styijaldarinnar, þegar heilu borg-
irnar vom lagðar í rúst, en hernað-
arlega mikilvæg skotmörk sluppu
oft ósködduð. Sömu sögu er að
segja frá Víetnam, þar sem Banda-
ríkjamenn sprengdu allt sem
eða á flótta undan bandamönnum.
En eftir stendur að sárafáir
óbreyttir borgarar létu lífið og það
má þakka hátæknivopnum sem
hittu í mark en drápu ekki sakleys-
ingja.
Fjárausturinn í hátæknivopnin
virðist því hafa skilað þeim árangri
í þessu tilfelli að bjarga tugþúsund-
um mannslífa. Auðvitað má halda
fram að best væri að engum fjár-
munum þyrfti að eyða í vopna-
framleiðslu, en það er óskhyggja
sem styðst ekki við raunveruleika.
Árþúsunda stríðsrekstur mann-
skepnunnar náði hámarki sínu á
þessari öld og fátt bendir til þess
aö friðsamlegra verði á þeirri
næstu.
í þessu ljósi er svolítið tvírætt að
gagnrýna einhliða fjárútlát til
hernaðarmála. Víst eru þar notaöir
fjármunir sem nýst gætu til mann-
úðlegri verkefna: en um leið hafa
ný vopn gert kleift að ná hernaðar-
legum markmiðum, án þess að end-
urtekin sé sú slátrun á óbreyttum
borgurum sem setti mark sitt á
undanfarnar stórstyijaldir. Þaö
eitt hlýtur að vera mikils virði.
Karl Th. Birgisson