Dagblaðið Vísir - DV - 17.05.1991, Blaðsíða 14

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SiMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð I lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Ekki gleyma samviskunni
í nýjasta hefti vikuritsins Newsweek er fjallað á ítar-
legan hátt um þá óhugnanlegu staðreynd að milljónir
barna og fullorðinna deyja á ári hverju vegna fátæktar
og bráðasótta sem stafa af hörmungarástandi í vanþró-
uðum ríkjum. Tímaritið vekur upp þá spurningu hvort
umheimurinn hafi gefist upp við að aðstoða þetta hrjáða
fólk og hvort samviska okkar sé á undanhaldi. Það er
fróðleg lesning og hrollvekjandi.
Um þessar mundir beinist athyglin að landflótta
Kúrdum. Ein og hálf milljón Kúrda fleytir fram lífi sínu
heimlislaus og allslaus. Baráttan stendur ekki gegn öðr-
um óvini en þeirra eigin umkomuleysi. Neyð þeirra er
mikil. En ástandið í Sómalíu, Bangladesh, Mósambík,
Súdan, Afganistan, Eþíópíu og fleiri löndum er engu
skárra. Náttúruhamfarir, matarleysi og hjúkrunar-
skortur hrjáir milljónir* manna um allan heim. Við
sjáum myndir af deyjandi börnum, vesölum gamal-
mennum og grátandi konum í umkomuleysi sínu og það
er átakanleg sjón að horfa á hundruð munna og handa
bítast um nokkra brauðhleifa eins og dýrin í eyðimörk-
inni.
Newsweek upplýsir að dregið hafi úr aðstoð frá Vest-
urlöndum. Þegar neyðarköllin eru endurtekin ár eftir
ár virðast hinar velmegandi þjóðir hætta að taka eftir
neyðarópunum. Það er eins og Vesturlandabúar telji
þriðja heiminn hvort sem er óseðjandi og um leið ekki
við bjargandi. Vesturlandabúar segjast vera fengnir til
að slökkva elda hér og hvar án þess að komast nokkru
sinni að upptökum eldsins. Þeir segja að framlög Vestur-
landa komist ekki til skila og neyðarhjálpin sé óskipu-
lögð og ómarkviss.
Newsweek bendir og á að Vesturlönd eigi líka nóg
með sig. Fátæktin og stéttaskiptingin í Bandaríkjunum
fer vaxandi og Bandaríkjamenn álíta sjálfsagt að þeir
þurfi fyrst að hreinsa til í sínu eigin húsi og fjárlagahall-
inn þar vestra minnkar stöðugt það svigrúm sem Banda-
ríkjamenn hafa til rausnarlegra framlaga. í Vestur-
Evrópu eru menn uppteknir við björgunaraðgerðir í
Austur-Evrópu og öll sú vesöld sem komið hefur í ljós
þegar járntjaldið féll krefst gífurlegra fjármuna ef ár-
angur á að nást.
Þá er því haldið fram að hörmungarnar í vanþróuðu
ríkjunum séu vanræktar af vestrænum fjölmiðlum og
það þyki ekki lengur frásagnarvert þótt ungbörn deyi
úr hungri. Daglegir atburðir af því taginu eru ekki leng-
ur fréttamatur! Fyrir vikið beinist athygli Qöldans frá
þessum vandamálum og hörmungum og fer jafnvel svo
að fólk tekur það ekki nærri sér þegar neyðarástandi
er lýst yfir í Bangladesh vegna fárviðris. Hundrað þús-
und manns farast í ofviðri og umheimurinn ypptir öxl-
um.
Kannske eru þetta alvarlegustu fréttirnar, einmitt sú
þróun að heimurinn kæri sig kollóttan og láti sér fátt
um fmnast. Það stafar ekki af samviskuleysi heldur fá-
læti. Það eru óhugnanlegar staðreyndir að meðan tug-
þúsundir hjálparvana fólks deyja úr drepsóttum skuli
hinn siðmenntaði heimur hafa mestar áhyggjur af offitu
og hjartasjúkdómum sem henni fylgir! Eða að hundruð
þúsunda þoli hungur meðan þjóðir á borð við íslendinga
fleygja tugum tonna af kjöti á haugana!
Úttektin í Newsweek kemur við samvisku okkar. Hún
er þörf áminning um þá ábyrgð sem á okkur hvílir. Við
megum aldrei gleyma og aldrei þreytast á að rétta bjarg-
arlausum ómögum hjálparhönd. Það er ekki þeirra sök
aðeigabágt. Ellert B. Schram
FÖSTUDAGUR 17. MAÍ 1991.
Um allan heim horfast tugir millj-
óna manna í augu við dauðann
vegna hungurs og styijalda. í Afr-
íku einni eiga um þrjátíu milljónir
manna í tuttugu og fjórum löndum
hungurdauða á hættu. Þrír íjórðu
þessa fólks eru fórnarlömb styrj-
alda í sex löndum; Eþíópíu, Sómai-
íu, Súdan, Angóla, Mósambík og
Líberíu. Vitaskuld eiga þurrkar
meginsök á uppskerubresti en það
er stjórnarfarið í þessum löndum
og hernaðurinn ásamt vísvitandi
stefnu stjórnvalda sem er undirrót
vandans. Án breytinga á stjómar-
fari verður þetta vandamál viðvar-
andi.
í þessum löndum geisa langvar-
andi innanlandsstríð þar sem ann-
ar aðili eða báðir beita hernaðarað-
ferðum sem kenndar eru viö sviðna
jörð og miða beinlínis að því að
reka fólk á flótta frá heimkynnum
sínum til að svipta óvininn stuðn-
ingi. í Eþíópíu á viðvarandi hungur
sér ekki aðeins veðurfarslegar
ástæður heldur miklu frekar póli-
tískar. Allt frá 1974, þegar núver-
andi harðstjóri, Mengistu Hailie
Meriam, kollvarpaði Haiiie Se-
lassie keisara hefur ríkisrekinn
samvinnubúskapur leitt til þess að
landbúnaðarframleiðsla hefur
dregist stórkostlega saman og eins
:í '
„Það er tilvalið að gefa nokkrar krónur til að kaupa sér sálarfrið gagn
vart Kúrdum.“
Hið sameiginlega
samviskubit
og í Sovétríkjunum er dreifikerfið
í rúst.
Áratuga skærahernaður á mörg-
um svæðum landsins hefur gert
fólki ómögulegt að stunda land-
búnað og milljónir era á vergangi.
Allt þetta er af mannavöldum;
þurrkarnir einir sér eru ekki aðalá-
stæðan. Sams konar óstjórn er í
Súdan en í Sómalíu er algert öng-
þveiti og upplausn vegna borgara-
stríðs aö minnsta kosti fjögurra
fylkinga. Ekki þarf að fjölyrða um
Ángóla og Mósambík, þar sem stríð
hafa geisað frá 1974, eða Líberíu,
þar sem ættflokkastríð er um þaö
bil aö eyðileggja það sem eftir er
af landinu. í þessum sex löndum
vofir hungurdauði yfir allt aö 24
milljónum manna.
Ölmusur
En hvað kemur þetta öðra fólki
við? Svo er að sjá sem heimsbyggðin
taki þessar hörmungar til sín. Al-
menningur í hinum vestræna heimi
lætur árlega milljaröa króna af
hendi rakna til bágstaddra, væntan-
lega til þess að þurfa ekki að horfa
á myndir af sveltandi bömum í
sjónvarpinu. En það er borin von
að þær myndir hverfi. Ástandið fer
versnandi en ekki batnandi. Ekkert
er gert til að ráðast að rótum van-
dans sem er pólitískur.
Þróunaraðstoð myndi til langs
tíma litið gera miklu meira gagn
en matargjafir. Eilífar skammtíma-
lausnir leysa engan vanda heldur
tryggja það beinlínis að vandinn
verður viðvarandi um langa fram-
tíð. Einræðisstjórnir, eins og til
dæmis stjórn Súdans, þar sem um
7 milljónir eru í hættu vegna mat-
arskorts, treysta á alþjóðahjálp og
gera ekkert sjálfar til aö tryggja
þegnum sínum lífsskilyrði heldur
hugsa aðeins um að drepa and-
stæðinga sína.
Kúrdar
En í ölmusugjöfum ríkra Vestur-
landabúa eins og öðra eru miklar
tískusveiflur. Nýjustu hörmung-
amar og þær fréttnæmustu draga
að sér mesta peninga. Það má bú-
ast við að nýafstaðin söfnun Rauða
krossins hér á landi hafi borið svo
góðan árangur sem raun ber vitni
vegna þess að markmiði hennar
var breytt í ljósi nýjustu frétta. í
stað þess að styrkja langtímaverk-
efni í Afganistan urðu hörmungar
Kúrda það sem fólk einblíndi á.
Helmingur söfnunarfjár hér á landi
varð að renna til þeirra, jafnvel
þótt Bandaríkjamenn séu einfærir
KjaJIarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
um að fæða Kúrda en gervihma-
verkstæðið í Kabúl heföi getað
gjörbreytt lífi þúsunda ungmenna
til hins betra.
í söfnunum verður að taka tillit
til markaðslögmála; Afganistan er
ekki frétt lengur eftir að Sovét-
menn fóra þaöan; aðalfréttin var
Kúrdar. Það voru þeir sem aug-
lýstu þörfina fyrir söfnunarfé. Inn
í þetta blandast vitanlega að um-
heimurinn hefur samviskubit
vegna Kúrda. Allir þeir sem óðir
og uppvægir vildu fara í stríö við
Saddam Hússein til að stöðva nýjan
Hitler gera sér grein fyrir því að
þær hörmungar sem yfir Kúrda
dundu era bein afleiðing af stríðinu
sem þeir studdu. Það er tilvalið að
gefa nokkrar krónur til að kaupa
sér sálarfrið gagnvart Kúrdum. Sá
sálarfriður kann aö vera um 30
milljóna virði meðal almennings á
íslandi en rikisstjórnin, sem af
heilum hug studdi óþarfan stríös-
rekstur við Persaflóa, ætti að sjá
sóma sinn í að tvöfalda þá upphæð.
íslendingar gefa innan við hálft
prósent af þjóðartekium sínum til
þróunarmála, um fjórðung af því
sem aðrar Norðurlandaþjóðir gera.
Þetta er íslensku þjóðinni til
skammar og stjórn landsins til
minnkunar.
Þróunarhjálp
Gallinn við peningagjafir og ölm-
usur til bágstaddra er sá að við þær
aðstæður sem ríkja víðast í þriðja
heiminum kemst aðeins hluti fjár-
ins til skila. Enginn veit til dæmis
með vissu hvað hefur orðið um þá
tæpu sjö milljarða dollara sem
Bangladesh hefur fengið í ölmusu-
gjafir síðustu fimm ár. Reyndar er
orðið erfitt að fá fólk til að gefa fé
til að aðstoða Bangladesh. Þetta
land virðist vera vonlaust tilfelli,
hörmungarnar þar eru endalausar
og lítill sem enginn árangur sjáan-
legur af þróunarhjálp.
Þar eins og annars staðar er und-
irrót vandans pólitísk óstjóm. Ers-
had, fyrrum forseti, hefur verið
ákærður fyrir spillingu en óvíst er
hvort núverandi stjórn er nokkuö
betri. Af um 170 ríkjum veraldar
eru aðeins um 30 þróuð lýðræðis-
ríki í vestrænum skilningi sem eru
aflögufær um hjálp til hinna, þar
sem um 90 prósent af mannkyninu
býr. Það eru ekki aöeins mannúð-
arsjónarmið sem knýja á um nauð-
syn þess að hjálpa hinum bágstadd-
ari hluta mannkyns, það eru líka
þjóðarhagsmunir hinna þróuðu
ríkja, þeirra á meðal íslands, að
geta átt viðskipti við þessi ríki.
í þeim skilningi er það skynsam-
leg utanrikisstefna til frambúðar
að styrkja tiltekin, sérhæfð þróun-
arverkefni í þriðja heiminum. Að-
stoð við bágstadda flokkast ekki
undir skynsemi heldur tilfinningar
og samviskubit hinna ríku gagn-
vart hinum fátæku. Ölmusur lina
þjáningarnar um stundarsakir en
tryggja það um leið að framhald
verður á þeim. Þróunarhjálp er það
eina sem getur til langs tíma litið
bætt þetta ástand. Þróunarhjálp er
það sem hinar ríku þjóðir ættu að
einbeita sér að í stað þess aö kaupa
sér sálarfrið með peningagjöfum
ööru hverju þegar nýjar og frétt-
næmar hörmungar dynja yflr ein-
hvers staðar í heiminum.
Gunnar Eyþórsson
„Ölmusur lina þjáningarnar um stund-
arsakir en tryggja þaö um leið að fram-
hald verður á þeim. Þróunarhjálp er
það eina sem getur til langs tíma litið
bætt þetta ástand.“