Dagblaðið Vísir - DV - 13.09.1991, Qupperneq 6

6 .......
Viðskipti
ÍÖÖTWÖÁ'áUR1Í3.'SÉPTéNÍBÍÍR' 1991.
Það þarf kauphöll með
alvöru markaði, slrax
- hrein og klár viðskipti eiga að ákveða gengi hlutabréfa en ekki einhverjir kraftakarlar
Maður, sem keypti sér hlutabréf í
Flugleiðum á síðasta ári fyrir um 200
þúsund krónur og ætlar að selja þessi
bréf sín núna, til dæmis vegna þess
að hann þarf aö greiða afborgun síð-
ar í mánuðinum, getur ekki gengið
inn í næsta verðbréfafyrirtæki og
selt bréfin samstundis þótt hann slái
verulega af þeim.
Þessi maður fær svarið að Flug-
leiöabréfin hans séu aðeins tekin í
umboðssölu og að reynt skuli að
finna kaupendur. Enginn viðskipta-
vaki er með hlutabréf í Flugleiðum
núna eftir offramboðiö. Þetta sýnir
vel hvað íslenski hlutabréfamarkað-
urinn er óvirkur og aö aldrei er
brýnni þörf á kauphöll þar sem
stunduð eru hlutabréfviðskipti með
alvöru markaðshugsun.
Markaðurinn ráði
gengi bréfanna
Kauphöll, sem rekin væri-af Verð-
bréfaþingi íslands, tryggði að mark-
aðurinn réði gengi hlutabréfa. Þar
kæmi aldrei upp umræðuefnið ótrú-
lega „hvort rétt sé“ að lækka gengi
hlutabréfa eða ekki. Þar er þaö fram-
boð og eftirspurn sem ræður verð-
inu.
Erlendis starfa kauphallir með
þeim hætti að þau hlutabréf, sem
Fréttaljós
Jón G. Hauksson
komast þar inn, hafa ákveðna við-
skiptavaka sem skuldbinda sig til að
kaupa hlutabréf og selja hverju sinni
ef framboð og eftirspurn eru lítil til
aö halda markaðnum uppi. Þessi við-
skiptavaki ræður hins vegar á hvaða
gengi hann kaupir eða selur bréfm.
Á svona markaði gæti maðurinn í
okkar dæmi, sem keypti Flugleiða-
bréf fyrir 200 þúsund krónur á síð-
asta ári, komið og selt bréfin. Það
væri tryggt. Hins vegar þyrfti hann
að slá verulega af bréfunum til að
losna við þau. Hann gæti hins vegar
losnað við bréfm. Það er fyrir mestu.
Hann tekur á sig verðlækkunina
vegna þess að hann þarf nauðsynlega
að losa peninga til að greiða afborgun
sína.
Svona væri kerfið ef
það væri kauphöll
Hér á landi eru fjögur verðbréfa-
fyrirtæki sem selja mest af hlutabréf-
um. Þau eru VÍB, Kaupþing, Fjárfest-
ingarfélagið og Landsb'-éf. Þau eru
ekki með nákvæmlega sama verð á
hlutabréfum í sama fyrirtækinu. í
raun eru því starfandi hér fjórir
hlutabréfamarkaðir. Væri kauphöll
vaeri hér einn hlutabréfamarkaður.
í nýlegri skýrslu Enskilda-fyrir-
tækisins um íslenska hlutabréfa-
markaðinn sagði að eitt brýnasta
verkefnið væri að Verðbréfaþing ís-
lands stofnaði kauphöll þannig að
viðskiptakerfiö yrði „miðlægt“, eins
og það var orðað. Miölægt þýðir hér
að á einum tölvuskjá sjást allar upp-
lýsingar um markaðinn eins og hann
er á hverri mínútu.
í Englandi getur maður, sem er á
ferð í litlum bæ norður í Skotlandi
og fær þá góðu hugmynd að kaupa
hlutabréf, gengiö inn til næsta verð-
bréfamiölara og fengið upplýsingar
um markaðinn, hvað hver er að selja.
Hann horfir á tölvuskjá, sem er með
sömu upplýsingum og maðurinn
með pípuhattinn, sem er í miðju fjár-
málahverfi London, sér á sínum
tölvuskjá. Maðurinn í Skotlandi
kaupir hlutabréf hjá því verðbréfa-
fyrirtæki sem býður bréfm á lægsta
verði. Viðskiptin eiga sér þegar stað.
Tölvan á Kópaskeri
og í Austurstræti
Þetta kerfi hér á landi þýddi að
maður, sem væri á ferð á Kópaskeri,
gæti gengið inn í næsta banka og
keypt hlutabréf með sömu upplýs-
ingar og fjármálaspekingur á ferð í
Austurstræti. Hann fengi á tölvu-
skjánum gengi hlutabréfanna eins
og þau væru á þeirri mínútunni hjá
Fjárfestingarfélaginu, Kaupþingi,
Landsbréfum og VÍB. Hann keypti
síðan hjá því fyrirtæki þar sem við-
komandi hlutabréf væru ódýrust.
Hann fengi einnig hlutlausar upp-
lýsingar. Þannig þyrfti hann ekki að
óttast að bankinn, sem hann færi í,
drægi taum eins verðbréfaíyrirtæk-
is. En sparisjóðirnir og Búnaðar-
bankinn eiga Kaupþing. íslands-
banki á Verðbréfamarkað íslands-
banka og Landsbankinn á Lands-
bréf. Auk þess er íslandsbanki stór
eignaraðili að Fíárfestingarfélaginu.
Orðalagið fræga: „Hvort
þörf sé á lækkun“
Einhverjar ótrúiegustu umræður,
sem átt hafa sér stað að undanfomu,
eru pælingar manna á hlutabréfa-
markaðnum um það hvort lækka
þurfi gengi hlutabréfa í einstökum
fyrirtækjum eða ekki. Sumir segja
þörf á lækkun á meðan aðrir segjast
ekki sjá neinar hagrænar forsendur
fyrir lækkun.
Á meðan situr sparifjáreigandi,
sem keypt hefur hlutabréf, gjörsam-
lega ruglaður. Það er orðalagið
„hvort þörf sé á lækkun" og þessi
dýrlega setning „að lækkun núna
geti skaðað markaðinn“ sem kemur
upp um það hve íslenski hlutabréfa-
markaðurinn lýtur sáralitlum mark-
aðslögmálum. Raunar mættu mark-
aðsöfl líka vera virkari varðandi
verðbréfamarkaðinn en nýlegt dæmi
er um gengislækkun hjá verðbréfa-
sjóöi í ágúst sem stafaði meðal ann-
ars af vaxtahækkun ríkisstjórnar-
innar í vor, eða nær tveimur mánuð-
um áður.
Handaflskenningar hafa hingað til
verið bornar upp á stjómmálamenn
hér á landi. Frægt var í síðustu ríkis-
stjóm þegar Steingrímur Hermanns-
son, þáverandi forsætisráðherra,
lenti upp á kant við bankana fyrir
aö hækka vexti á sama tíma og spáð
væri að verðbólgan væri á niðurleið.
Hann sagði að þeir ættu aö bíöa með
að hækka vexti vegna þess að þeir
fæm hvort sem er niður síðar.
Nú má hins vegar sjá á prenti skoð-
anir forráðamanna stórfyrirtækja og
starfsmanna verðbréfafyrirtækja,
sem flest eru í eigu bankanna, um
að ástæðulaust sé að lækka gengi
bréfanna vegna þess að ekki sé þörf
fyrir lækkun, þetta sé tímabundið
ástand og bréfin hækki aftur. Svo
mörg vora þau orð.
Hlutabréfamarkaður, sem er virk-
ur, lækkar gengi hlutabréfa strax ef
framboð eykst og hækkar það um
leið ef eftirspurn eykst. Svo einfalt
er það. Ekkert handafl og hvað þá frá
mönnum úr bisnesslífmu. Það má
nefnilega ekki gleyma því að stjórn-
málamenn telja sig oft vera fulltrúa
ákveðins hóps og sá hópur kann að
vera á móti til dæmis vaxtahækkun-
um. Það útskýrir aftur afstöðu
margra stjórnmálamanna til hand-
afls við stjórnun efnahagsmála. Hins
vegar er erfiðara að átta sig á vilja
óháðra manna innan viðskiptalífsins
við að beita handafli gegn markaðs-
öflunum.
Hæg viðbrögð gagnvart
auknu framboði Flugleiða-
bréfa
Ástæðan fyrir því að gengi hluta-
bréfa í Flugleiðum hefur lækkað að
undanfómu er sú að inn til verð-
bréfafyrirtækjanna byriuðu að koma
menn fyrir nokkrum vikum sem
vildu selja bréfin. Þau voru keypt.
Áfram komu menn inn og bréfin
voru keypt. Á þessu tíma komu hins
vegar ekki menn sem vildu kaupa
Flugleiðabréf. Áfram komu menn
inn sem vildu selja Flugleiðabréf og
þau voru keypt.
En loksins áttuðu verðbréfafyrir-
tækin sig. Þau voru komin með
birgðir af Flugleiðabréfum. Það var
meira framboð en eftirspurn. Birgða-
staöa verðbréfafyrirtækjanna af
Flugleiðabréfum er mjög mismun-
andi, sum eiga miklar birgðir önnur
htlar sem engar. En nú voru góð ráð
dýr. Næstu viðbrögö verðbréfafyrir-
tækjanna voru einfaldlega að taka
Flugleiðabréfin aðeins í umboðssölu.
Þá er kominn kvóti á kaup hluta-
bréfa í olíufélögunum þremur þar
sem framboð þeirra hefur verið að
aukast að undanförnu, meira ber á
að sparifjáreigendur vilji fremur
selja þau en eiga.
í hlutabréfaviðskiptum
er það framtíðin sem gildir
Spariijáreigendur, sem hafa fylgst
með hlutabréfamarkaðinum að und-
anfömu, hafa fengið þær skýringar
á verðfalli hlutabréfa að almenn
neysla hafi aukist í þjóðfélaginu og
sparnaður minnkað. Og hinn litli
spamaöur fari núna meira í kaup á
ríkistryggðum pappírum sem bera 8
til 10 prósent vexti, eins og ríkis-
skuldabréfum og húsbréfum, en í
kaup á hlutabréfum.
Vissulega hafa vaxtahækkanir þau
áhrif að hlutabréf lækka í verði.
Engu að síður er það athyglisvert að
enginn verðbréfamaöurinn hefur
bætt þeirri skýringu við að einhverj-
ir þeirra sem hafa selt hlutabréf að
undanförnu hafi einfaldlega ekki lit-
ist á framtíð fyrirtækjanna - og þess
vegna selt hlutabréfm.
Þetta er athyghsvert vegna þess að
við kaup á hlutabréfum, sem eru í
eðh sínu langtímaeign, skiptir fram-
tíðarvon, framtíðarhagnaður, mestu
máli um virði hlutabréfanna. Á
hlutabréfamarkaði með raunhæfum
markaðslögum yrði aldrei skipuð
fortíðarvandanefnd. Það er horft
fram á veginn. Hlutabréf í fyrirtækj-
um, sem eru með hátt gengi vegna
þess að fyrirtækiö hefur gengið vel
og grætt fúlgur, geta skyndilega fallið
í verði vegna þess að framtíðarvon,
framtíðartekjur þess, verður allt í
einu engin. Samkvæmt hagfræðinni
er nefnilega það eitt skilgreint sem
eign að það skili tekjum í framtíð-
inni.
Hvers vegna lækkar verðið
ekki niður í suðupunktinn?
Það hlýtur að vera mjög verðmæt
spurning hvers vegna ekkert Verð-
bréfafyrirtækjanna hefur ekki próf-
að að lækka gengi hlutabréfa í Flug-
leiðum niður í suðupunktinn, verðið
sem bæði seljendur og kaupendur
hlutabréfanna sætta sig við. Mest er
um vert fyrir spariíjáreigandann,
sem á hlutabréf, að markaðurinn sé
virkur og að hann geti losnað við
bréfin strax þótt hann verði að slá
af veröinu.
I umfjölluninni aö undanförnu hef-
ur mátt sjá tölu um að markaðsvirði
ahra hlutabréfa í Flugleiðum hafi
fallið um 561 milljón króna að und-
anfómu. Svona dæmi er fyrst og
fremst reikningskúnst en lýsir
ástandinu hins vegar vel.
Þetta er sams konar dæmi og þegar
birtar eru tölur um að verð á hús-
eignum hafi lækkað vegna þess að
fasteignaverð hafi ekki haldið í við
verðbólguna. Flestir eiga hús sín
áfram þrátt fyrir þessar fréttir og búa
í þeim. Þeir sem selja verða hins veg-
ar fyrir tapi hafi þeir keypt húseign-
irnar áöur á hærra verði.
Þau verðbréfafyrirtæki, sem nú
eiga birgðir af hlutabréfum í Flug-
leiðum vegna þess að þau skynjuðu
ekki markaðinn nógu vel og keyptu
hlutabréf inn á háu verði þegar eftir-
spumin var komin niður, munu tapa
á því að selja þessi sömu bréf núna
á lægra verði. Líklegast er því að þau
setji birgðimar í skúffur og bíði eftir
verðhækkun. Hins vegar ætti ekkert
að vera til fyrirstöðu núna, við
breyttar markaðsaðstæöur, að þau
kaupi inn ný Flugleiðabréf á lægra
gengi og selji þau aftur á þvi lága
gengi. Markaðurinn héldist þar með
virkur og eitthvað sem heitir um-
boðssala væri ekki til með jafnþekkt
hlutabréf eins og Flugleiðabréf.
Beðið eftir kauphöll
Haldist umboðssalan áfram með
Flugleiðabréf og maðurinn í okkar
dæmi, sem keypti hlutabréf fyrir 200
þúsund í fyrra, getur ekki selt þau á
næstunni, ekki einu sinni með því
að slá af verðinu, er líklegt að hann
verði tregur til hlutabréfakaupa á
næstunni.
-JGH
Peningamarkaður
INNLÁNSVEXTIR INNLÁN ÓVERDTR. (%) hæst
Sparisjóðsbækurób. Sparireikningar 5,5-7 Lb
3jamán. uppsógn 5,5-9 Sp
6mán. uppsögn 6,5-10 Sp
Tékkareiknipgar, alm. 1-3 Sp
Sértékkareikningar ViSITÖLUB. REIKN. 5,5-7 Lb.lb
6mán.uppsögn 3-3.75 Sp
15-24 mán. 7-7,75 Sp
Orlofsreikningar 5.5 Allir
Gengisb. reikningar i SDR6.5-8 Lb
Gengisb. reikningarí ECU8.5-9 Lb
ÓBUNDNIR SERKJARAR
Visitölub. kjör, óhreyföir. 3,25-4 Bb
óverðtr. kjör, hreyfðir SÉRST. VERÐBÆTUR (innan tímabils) 12-13,5 Lb.Sp

Visitölubundnirreikn. 6-10,8 Bb
Gengisbundir reikningar 6-10.8 Bb
BUNDNIR SKIPTIKJARAR.
Visitölubundin kjör 6,25-7 Bb
óverðtr. kjör 15-16 Bb
INNL. GJALDEYRISR.
Bandaríkjadalir 4.5-5 Lb
Sterlingspund 9-9,6 SP
Vestur-þýskmörk 7.5 9,25 Lb
Danskar krónur 7,5-8,1 Sp
ÚTLÁNSVEXTIR ÚTLÁN ÓVERDTR. (%) lægst
Almennirvíxlar(forv) 20,5-21 Allirnema LB
Viðskiptavixlar(forv.) (1) kaupgengi
Almennskuldabréf 21 22 Sp.lb
Viðskiptaskuldabréf(1) kaupgengi Allir
Hlaupareikningaríyfirdr.) UTLÁN VERÐTR. 23.75-24 Bb
Skuldabréf , 9,75 10.25 Bb
AFURÐALÁN
Isl. krónur 18.25 20.5 Lb
SDR 9.5-9.75 Ib.Sp
Bandarikjadalir 7.8-8.5 Sp
Sterlingspund 12.8-13.5 Sp
Vestur-þýsk mork 10,5 10,75 Bb
Húsnæðislán 4.9
Lífeyrissjóðslán 5-9
Dráttarvextir 27.0
MEÐALVEXTIR
Alm. skuldabréf júlí 18.9
Verðtr. lán júli VÍSITÖLUR 9.8
Lánskjaravisitala sept. 3185 stig
Lánskjaravísitala ágúst 3158 stig
Byggingavisitala sept. 596 stig
Byggingavísitala sept. 186.4 stig
Framfærsluvisitala sept 158.1 stig
Húsaleiguvísitala 2,6% hækkun 1. júli
VERÐBRÉFASJÓÐIR
Gengi bréfa verðbréfasjóða
Einingabréf 1 5,916
Einingabréf 2 3.165
Einingabréf 3 3.881
Skammtimabréf 1,973
Kjarabréf 5.543
Markbréf 2.971
Tekjubréf 2.136
Skyndibréf 1.727
Sjóðsbréf 1 2.831
Sjóðsbréf 2 1.920
Sjóðsbréf 3 1,959
Sjóðsbréf 4 1.718
Sjóðsbréf 5 1,173
Vaxtarbréf 1.9992
Valbréf 1.8740
Islandsbréf 1,234
Fjórðungsbréf 1,140
Þingbréf 1.232
Öndvegisbréf 1.215
Sýslubréf 1,251
Reiðubréf 1.201
Heimsbréf 1.085
HLUTABRÉF
Sölu- og kaupgengi að lokinni jöfnun:
KAUP SALA
Sjóvá-Almennar hf. 6.10 6,40
Ármannsfell hf 2.33 2.45
Eimskip 5.70 5,95
Flugleiðir 2,05 2,25
Hampiðjan 1.80 1.90
Hlutabréfasjóður VlB 1,04 1,09
Hlutabréfasjóðurinn 1,64 1.72
Islandsbanki hf. 1.66 1.74
Eignfél. Alþýðub. 1.68 1.76
Eignfél. Iðnaðarb. 2,45 2,55
Eignfél. Verslb. 1.75 1.83
Grandi hf 2.75 2.85
Olíufélagið hf. 5,10 5,40
Olis 2,05 2.15
Skeljungur hf. 5,65 5,95
Skagstrendingur hf. 4.80 5,05
Sæplast 7,33 7.65
Tollvörugeymslan hf. 1.01 1,06
Útgerðarfélag Ak. 4,70 4.90
Fjárfestingarfélagið 1,35 1,42
Almenni hlutabréfasj. 1.12 1.17
Auðlindarbréf 1.03 1.08
Islenski hlutabréfasj. 1,15 1,20
Síldarvinnslan, Neskaup. 3.23 3,40
(1) Við kaup á viðskiptavíxlum og við-
skiptaskuldabréfum, útgefnum af þriðja
aðila, er miðað við sérstakt kaupgengi,
kge.
Skammstafanir: Bb= Búnaðarbankinn,
lb= Islandsbanki Lb= Landsbankinn,
Sb = Samvinnubankinn, Sp = Sparisjóð-
irnir.
Nánari upplýsingar um peningamarkað-
inn birtast i DV á fimmtudögum.
Sölugengi Flugleiðabréfa
2,75
2,65
2,55
2,45
2,35
2,25
Asinn er rofinn við 2,20
Nóv. '90 Jan '91 Mars '91 Apríl '91 Júní '91 Júlí '91
Sept. '91
Skráð sölugengi Flugleiðabréfa hefur lækkað að undanförnu. Hins vegar
vilja verðbréfafyrirtækin ekki skrá kaupgengi og taka Flugleiðabréf ein-
göngu í umboðssölu.