Dagblaðið Vísir - DV - 14.10.1991, Síða 14

14
MÁNUDAGUR 14. OKTÓBER 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SÍMI (91 >27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð-Í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Auð bók
Ríkisstjórnarflokkarnir hafa sent frá sér hvíta bók.
Réttnefni á henni er auð bók. í henni segir ekkert sem
marktækt er eða fréttnæmt. Hún er samansafn fagurra
fyrirheita, almennra yfirlýsinga og loðinna stefnu-
marka. Allt það orðagjálfur hefur mátt lesa í stjórnmála-
yfirlýsingum stjórnarflokkanna og kosningabækling-
um. Loforðalistar í allar áttir. Þetta er þunnur þrettándi.
Hvíta bókin heitir Velferð á varanlegum grunni. Sá
grunur vaknar að ríkisstjórnarflokkarnir séu að gera
tilraun til að líkja eftir viðreisnarbókinni sem ríkis-
stjórn sömu flokka gaf út 1959 til 1960, þegar viðreisnar-
stjórninni var hleypt af stokkunum. En þetta er léleg
eftirlíking og verður að vandræðalegri skrítlu við þann
samanburð. Viðreisnarstjórnin lagði línurnar, stokkaði
upp og sagði tæpitungulaust hvað gera skyldi. Hún bylti
efnahags- og atvinnumálum, hleypti frelsinu inn um
gættina og hristi af sér klafa sem fram að því hafði þjak-
að þjóðina. Viðreisnarstjórnin hafði skýra pólitík. Hún
þurfti ekki að vefja stefnu sína inn í loðmullur.
En hvað stendur í auðu bókinni? Ríkisstjórnin stefnir
að, ríkisstjórnin mun standa vörð um, ríkisstjórnin legg-
ur áherslu á. Það úir og grúir af góðum fyrirætlunum
og „selvfólgilegheitum“ en það fer minna fvrir þeirri
umbyltingu og þeim útskýringum sem segja til um það
hvernig markmiðunum skuh náð.
í tveim stærstu málunum, sjávarútvegs- og landbún-
aðarmálum, eru engar bitastæðar yfirlýsingar aðrar en
þær að „stjórn fiskveiða skuli miða að hóflegri og hag-
kvæmari nýtingu fiskistofnanna og sanngjarnri skipt-
ingu á arðinum af auðlindum sjávar.“ Hafa menn heyrt
þetta áður?
Um landbúnaðarmálin segir: „Ríkisstjórnin mun fyr-
ir sitt leyti stuðla að því að framleiðsla, vinnsla og dreif-
ing landbúnaðarafurða verði löguð að markaðsaðstæð-
um og neysluvenjum. Stefna ríkisstjórnarinnar er að
draga úr afskiptum hins opinbera af landbúnaðarfram-
leiðslunni og lækka ríkisútgjöld og matvælaverð.“
Kunna þeir ekki annan betri?
Það er kaldhæðnislegt þegar ríkisstjórnin lýsir yfir
því að heildarútgjöld ríkissjóðs af landsframleiðslu fari
hækkandi og hún vilji breyta þeirri þróun. Ekki sjást
þess merki í fyrsta fjárlagafrumvarpi stjórnarinnar.
Hlutur ríkisins hefur aldrei verið hærri.
Ríkisstjórnin ætlar að stuðla að markvissum umbót-
um í húsnæðismálum. Þetta er sett á prent sama daginn
og húsbréfakerfmu er ruglað til í fullkomnu ráðleysi.
Ríkisstjórnin segist vilja fijálsa samkeppni í þágu neyt-
enda. Þetta er á þrykk sett sama daginn og samgöngu-
ráðherra synjar SAS flugfélaginu um að bjóða neytend-
um hagstæðara flugfargjald í krafti samkeppninnar!
Ríkisstjórnin hyggst auka aga og ráðdeild í opinber-
um rekstri. Þetta er gefið út á sama tíma og allir ráðherr-
arnir eru ýmist að fara eða koma úr dýrum utanlands-
reisum með eiginkonur sínar upp á arminn. Allt á kostn-
að agans og ráðdeildarinnar og almennings.
Ríkisstjórnin verður að gera betur en að senda frá
sér shk marklaus plögg. Sjálfstæðisflokknum og Al-
þýðuflokknum er betur treystandi en öðrum flokkum
til að koma skikki á þjóðarbúið og leiða þjóðina út úr
krepputah og svartsýni. Ríkisstjórn þessara flokka hefur
lag. Hún á að búa okkur undir nýja öld en það verður
hún að gera með öðrum hætti en að gefa út auðar bæk-
ur með engu innihaldi.
Ellert B. Schram
Stjórnvöld þurfa að kynna hversu mikilli vaxtalækkun þau hyggist ná fram, hvernig og á hve löngum tíma,
Markaðslausn
gegn hávöxtum
Um skeiö hefur töluverð umræða
verið um hátt raunvaxtastig og or-
sakir þess. Þó vandinn hafi lítt ver-
ið skilgreindur er almennt viður-
kennt að umfangsmikil útgáfa rík-
istryggðra verðbréfa og mikil
lánsfjárþörf hins opinbera ásamt
Utlum almennum sparnaðarvilja
séu orsakir hárra raunvaxta.
Lítill munur á 5
og 25 ára bréfum
Að mínu mati er alvarlegasti
hluti þess vanda sem við er að etja
sú háa ávöxtunarkrafa sem beitt
er í viðskiptum með ríkistryggð
skuldabréf sem gefin eru út til
langs tíma. Þannig gerir markað-
urinn Utinn greinarmun á ríkis-
skuldabréfum sem gefin eru út til
5 eða 10 ára og húsbréfum sem gef-
in eru út til 25 ára. Ávöxtunarkrafa
markaðarins er í báðum tilvikum
um 9%.
Þetta gefur tíl kynna að kaupend-
ur og seljendur verðbréfa búist við
áframhaldandi háum vöxtum um
margra ára skeið. Þannig má
rökstyðja að vænst sé mikils fram-
boðs ríkistryggðra verðbréfa og
mikillar lánsfjárþarfar hins opin-
bera nokkuð mörg ár í viðbót.
Aö mínu mati er þetta þó nánast
óhugsandi. Hér er ég ekki að leggja
mat á það hvort hið opinbera eigi
í vandræðum með að koma því fé
í lóg sem tekið er að láni, heldur
hitt - afleiðingarnar. Ég leyfi mér
að fullyrða að verði hið háa vaxta-
stig langvinnt muni það leiða til
enn frekari stöðnunar í atvinnu-
þróun þar sem önnur starfsskilyrði
útiloka að arðsemi flestra annarra
fjárfestinga standist samanburð
við hina háu raunvexti. Hátt vaxta-
stig innanlands mun jafnframt
leiða til vaxandi innstreymis er-
lends fjármagns þótt gengisáhætta
og lagahömlur virki gegn því í
augnablikinu.
Ótrúverðug efnahagsstefna
En hvað heidur raunvaxtastigi
svo háu? Af framangreindu virðist
vart unnt að fuliyrða að það sé ein-
ungis mikil lánsfjáreftirspum op-
inberra aðila samhliða Utlum
sparnaðarvilja. Kaupendur og selj-
endur verðbréfa virðast meta að-
stæður svo að verulegar líkur séu
á háum raunvöxtum um langa
hríð. Þetta mat á aðstæðum sýnir
glöggt að stefna stjórnvalda í opin-
berum fjármálum þykir ekki trú-
verðug.
Markaðslausn
skynsamlegust
Það er mitt mat, að eina skynsam-
lega leiðin út úr þeim vanda sem
við blasir í vaxtamálum, sé að
markaðurinn gegni sem stærstu
hlutverki. Það sem vantar er hins
vegar trúverðug stefna í efnahags-
KjáUarinn
Yngvi Harðarson
hagfræðingur
málum. Trúverðug efnahagsstefna
þarf að uppfylla að minnsta kosti
tvö skilyrði: í fyrsta lagi, að al-
menningur trúi því að stjórnvöld
hafi raunverulegan áhuga á að ná
markmiðum yfirlýstrar stefnu. í
öðru lagi, að almenningur trúi því
einnig að markmiðum yfirlýstrar
stefnu verði náð.
Lykilspurningarnar eru því tvær:
Hafa stjórnvöld raunverulegan
áhuga á lækkun raunvaxta? Og, ef
við trúum því, teljum við þá að
stjórnvöld valdi vandanum?
Trygging gegn háum vöxtum
Fyrsta skrefiö í átt að lægri vöxt-
um er augljóst. Stjórnvöld þurfa
að kynna hversu mikilli vaxta-
lækkun þau hyggist ná fram,
hvemig og á hve löngum tíma.
Vandamálið felst þó að hluta í því
að almenningur hefur enga trygg-
ingu fyrir því að áformin verði að
veruleika. Við þessu er einfalt svar.
Stjórnvöld geta boðið slíka trygg-
ingu. Þannig gæti t.d. Seðlabank-
inn haldið uppboð á réttinum til
að selja honum húsbréf eða ríkis-
skuldabréf á gefnu gengi innan til-
tekins tímabils. Hér hjálpar einfalt
skýringardæmi: Stjórnvöld marka
stefnu til nokkurra ára í opinber-
um fjármálum og peningamálum.
Stefnan er sett fram þannig að
dregið sé úr opinberri lánsfjárþörf
með það fyrir augum að lækka
raunávöxtun 25 ára skuldabréfa úr
9% niður í 6% á einu ári. Stefnan
er vel auglýst og strax í kjölfarið
hefur Seðlabankinn regluleg upp-
boð á réttinum til að selja bankan-
um ríkistryggð langtímabréf með
þeirri raunávöxtun sem hin opin-
bera stefna gefur til kynna. í þessu
dæmi er um að ræða 6% raun-
ávöxtun 25 ára bréfa. Sá sem keypt
hefur slík réttindi af Seðlabankan-
um veit að hann mun ekki greiða
hærri raunávöxtun en 6%. hver
sem ávöxtunarkrafa markaðarins
er á hverjum tíma. Ef stefna stjórn-
valda hefur hins vegar heppnast
vel þegar upp er staðið gæti raun-
ávöxtun jafnvel verið lægri en 6%
og í því tilviki er óþarft að nota
réttinn til að selja Seðlabankanum.
Af þessu má sjá að rétthafmn er
tryggður fyrir því aö greiða hærri
raunávöxtun en stefna stjómvalda
gefur til kynna.
Markaðslausnin
Markaðsverð réttindanna, þ.e.
uppboðsyerðið, ræðst af nokkrum
þáttum. í þessu samhengi er helst
að nefna hversu trúverðug stefna
stjómvalda þykir sem og hversu
langan tíma stjómvöld ætla sér til
að ná settu markmiði.
Sala slíkrar tryggingar yki eftir-
spurn eftir húsbréfum og ríkis-
skuldabréfum vegna tryggs mögu-
leika á gengishagnaði. Þannig gætu
sumir keypt skuldabréf í dag með
háum aflollum og verið vissir um
að geta selt þau síðar með htlum
eða jafnvel engum affollum. Jafn-
framt drægi úr framboði húsbréfa
í bráð þar sem aukin trú ríkti á
stefnu til vaxtalækkunar. Eigendur
húsbréfa sem keypt hefðu ofan-
greinda tryggingu gætu selt bréfin
síðar með minni affollum en nú
ríkja og þannig dregið úr raun-
verulegum lántökukostnaði sínum.
Þannig fælist raunverulegur hagur
eigenda húsbréfa í því að seinka
sölu þeirra.
Afleiðingin af þessu tvennu,
meiri eftirspurn eftir ríkistryggð-
um bréfum og minna framboði
þeirra, yrði því lækkandi ávöxtun-
arkrafa og stefna stjórnvalda um
lækkun raunvaxta gengi upp. Þetta
er markaðslausn, en hver er stefna
stjómvalda? Yngvi Harðarson
„Ég leyfi mér að fullyrða að verði hið
háa vaxtastig langvinnt muni það leiða
til enn frekari stöðnunar í atvinnuþró-
un þar sem önnur starfsskilyrði útiloka
að arðsemi flestra annarra fjárfestinga
standist samanburð við hina háu raun-
vexti.“