Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.1991, Qupperneq 14

14
LAUGARDAGUR 7. DESEMBER 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur. auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111,105 RVlK, SiMI (91 )27022- FAX: Auglýsingar: (91 )626684
- aðrar deildir: (91 >27079
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Vaxtalækkun ?
Seðlabankinn hafnar að lækka vextina með „hand-
afli“. Aðilar vinnumarkaðarins vilja, að það verði gert
sem liður í kjarasamningum.
Samkvæmt lögum um Seðlabankann er bankanum
heimilt að takmarka útlánsvexti bankastofnana, svo að
raunvextir, vextir umfram verðbólgustig, verði „hófleg-
ir“ og ekki hærri en þeir eru að jafnaði 1 helztu við-
skiptalöndum okkar. í nýframkominni skýrslu leggst
Seðlabankinn gegn slíkum aðgerðum nú. Bankinn seg-
ir, að algengir vextir hér séu nú að sönnu talsvert hærri
en gerist og gengur í stórum löndum en þeir séu álíka
og raunvextir á Norðurlöndum og í smærri Evrópulönd-
um yfirleitt. Atvinnulíf þessara landa og stærð fyrir-
tækja séu nær því að vera sambærileg við það, sem
gerist hér á landi, heldur en ef tekið sé mið af hagkerf-
um stórþjóðanna. Því verði ekki séð, að samanburður-
inn við þau gefi tilefni til aðgerða. Jafnframt telur Seðla-
bankinn mjög óæskilegt að reyna nú að keyra vextina
hér á landi niður með valdboði að ofan.
Vextir hafa verið háir hér á landi að undanförnu,
einkum vegna þensluáhrifa hallarekstrar ríkissjóðs og
óhemju fjárstreymis til íbúðalána og yfirleitt þess,
hversu ríkisgeirinn sprengir upp eftirspurn eftir lánsfé
á markaðnum. Afleiðingarnar hafa verið vaxandi við-
skiptahalh við útlönd og hækkun raunvaxta á lánsfjár-
markaðnum.
Seðlabankinn hefur vafalaust lög að mæla, þegar
hann segir, að enginn vafi sé á því, að tilraunir til þess
af hálfu Seðlabankans að þrýsta niður vöxtum við slík-
ar aðstæður, yrðu til þess eins að auka útstreymi pen-
inga og magna þannig viðskiptahallann og jafnvægis-
leysi í þjóðarbúskapnum, sem fljótlega leiddi til gengis-
fellingar.
Raunvaxtalækkun er því aðeins líkleg eða fram-
kvæmanleg hér á landi á næstunni, að verulega verði
dregið úr eftirspurn hins opinbera eftir lánsfé.
Á fundi aðila vinnumarkaðarins með viðskiptabönk-
unum síðasthðinn þriðjudag höfnuðu bankamir að
lækka nafnvexti niður í 11 prósent. Krafa aðila vinnu-
markaðarins um slíka vaxtalækkun var að vísu bama-
lega fram sett. Ekki yrði unnt að lækka vaxti þannig
með einu pennastriki. Vextir fara nú lækkandi í kjölfar
Htillar verðbólgu. Boðað er, að vextir muni halda áfram
að lækka á næstunni. Seðlabankinn leggur áherzlu á,
að traust á verðlagi og gengi þurfi að eflast í kjölfar
kjarasamninga. Þá megi búast við því, að til komi lækk-
un bæði nafnvaxta og raunvaxta.
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra sagði í DV í
fyrradag, að í þessu sambandi væri nauðsynlegt að skera
niður hjá ríkinu og minnka þannig lánsfjárþörf ríkis-
sjóðs. Það mundi stuðla að vaxtalækkun. Þetta er það,
sem aðilar vinnumarkaðarins verða að knýja á um, ein-
mitt nú þegar „bandormur“ ríkisstjómarinnar er á döf-
inni. Fjármálaráðherra sagði í DV-viðtalinu, að það
stæði ekki á ríkisstjórninni að taka undir kröfur og
standa með aðilum vinnumarkaðarins við að skapa þau
skilyrði, sem þarf til lækkunar raunvaxta. Á slíkt reyn-
ir nú. Unnt er að sjá til þess, að vextir fari lækkandi,
launþegum og fyrirtækjunum til hagsbóta.
Haukur Helgason
Bush fómar
mannien
stefnu vantar
George Bush Bandaríkjaforseti er
í vanda staddur. Hvert málið af
öðru hefur snúist í höndum hans,
honum til álitshnekkis í pólitísku
skæklatogi við meirihluta demó-
krata á þingi. Eftir því sem líður á
vetur hefur traust Bandaríkja-
manna á að hagkerfið sé líklegt til
að rífa sig í bráð upp úr lægð und-
anfarinna missera rénað. Að sama
skapi þverr álit á forsetanum og
fylgi við hann í skoðanakönnun-
um. Loks er ljóst orðið að hríð verð-
ur gerð að Bush frá hægri í flokki
hans, Repúblikanaflokknum, í
prófkjörum á útmánuðum til und-
irbúnings útnefningu til forseta-
framboðs fyrir næsta kjörtímabil.
. Fangaráð Bush var að losa sig við
þann mann sem næstur hefur
gengið honum að völdum á inn-
lendum vettvangi frá upphafi for-
setaferilsins, John Sununu, starfs-
mannastjóra í Hvíta húsinu. Hann
var orðinn samnefnari alls þess
sem stjórn Bush á málefnum
Bandaríkjanna er fundið til foráttu.
Sununu hefur leitast við að safna
valdataumum svo sem verða má í
sínar eigin hendur. í því efni hefur
hann þjösnast á ráðherrum, þing-
leiðtogum repúblikana og sam-
starfsmönnum við forsetaembætt-
ið. Sömuleiðis hefur hann tak-
markað aðgang annarra að forset-
anum eftir fongum, til að geta sjálf-
ur átt lokaorðið í hvers kyns ráð-
gjöf.
Við bætist að Sununu reyndist
hafa látið greiða af opinberu fé
reikninga fyrir ferðir sem hann fór
\t raun og veru í einkaerindum í
þeim herflugvélum sem forseta-
embættinu standa til ráðstöfunar.
Þegar fyrir þetta var tekið bætti
hann gráu ofan á svart með því að
láta embættisbíl, búinn fullkomnu
fjarskiptakerfi, fara með sig á frí-
merkjauppboð í New York.
Örlög Sununu voru ráðin þegar
hann tók að munnhöggvast við
fréttamenn í Washington og sakaði
einn þeirra um lygar í miðjum hópi
starfssystkina í garðinum viö Hvíta
húsið. Ástæðan var að upp hafði
komið að Sununu hafði á síðustu
stundu fengið forseta til aö bæta
inn í ræðu tveim setningum sem
hleyptu af stað verðhruni í kaup-
höllinni í Wall Street. Lagði Sun-
unu þarna Bush þau orð í munn
að setja bæri hámark á vanskila-
vexti af greiöslukortaskuldum.
Vakti uppástungan strax áhyggjur
af að slíkt myndi enn veikja stöðu
valts bandarísks bankakerfis.
Bush hlaut svo sinn hlut af skell-
inum en mátti síst við slíku eftir
að hafa klúðrað málamiðlun viö
þingið um nýja lagasetningu til að
fylgja eftir jöfnum borgararétti á
vinnumarkaði. Miða nýju lögin að
því að bæta stöðu svertingja og
kvenna. Eftir langa deilu meiri-
hluta demókrata við forsetann
tóku flokksbræður hans á þingi af
skarið og komu á málamiðlun.
Bush þóttist fagna henni en um
leið og hann undirritaði nýju lögin
dreifði lögmaður forsetaembættis-
ins úrskurði sem þýddi að ákvæði
þeirra væru aö engu hafandi í ríkis-
kerfinu. Við þetta varð uppnám,
einkum meðal frjálslyndra repú-
blikana á þingi og mannréttinda-
samtaka.
Loks féll Bush á eigin bragði þeg-
ar hann rétt fyrir þinghlé manaði
demókratameirihlutann að láta
koma til afgreiðslu frumvarp nokk-
urra repúblikana í Fulltrúadeild
um lækkun skatta af fjármagns-
tekjum og fleiri ráðstafanir líklegar
til að bæta hag tekjuhærri Banda-
ríkjamanna. Fjármálaráðgjafar
forsetans höfðu varað við slíku og
nú fengu demókratar tilefni til að
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
gera þinghléið ótiltekið, svo þing
getur komið saman hvenær.sem
vera skal til að viðra þeirra sjón-
armið fyrir alþjóð.
Áhrifin af öllu þessu eru nú kom-
in í ljós í skoðanakönnunum.
Könnun New York Times og CBS
leiðir í ljós að þeim sem taka já-
kvæða afstöðu til starfa og stefnu
forsetans hefur fækkaö um 16
hundraöshluta frá því í október.
En þegar spurt var einvörðungu
um frammistöðu Bush við yfir-
stjórn efnahagsmála kom í ljós að
65 af hundraði tóku neikvæða af-
stöðu en aðeins 27 jákvæða. Hjá
NYT/CBS sögðu 74 af hundraði
efnahagsmáhn í slæmu horfi.
Slíkt eru uggvænleg tíðindi fyrir
Bush því undanfarið hefur það
dregið frambjóðendur repúblikana
einna drýgst til sigurs í forseta-
kosningum að meirihluti kjósenda
treystir þeim betur en demókrötum
til aö efla hagsæld í landinu.
Komnir eru fram á sjónarsvið
tveir hægrisinnaöir repúbhkanar
sem gera sig líklega til að etja kappi
við Bush í prófkjörunum sem hefj-
ast á útmánuðum. David Duke varð
alræmdur þegar hann þótti um
tíma sigurstranglegur í fylkis-
sijóraembætti Louisiana þrátt fyrir
fortíð í rööum nýnasista og Ku
Klux Klan, samtökum kynþáttak-
úgara. Hann hefur þegar gefið kost
á sér.
Patrick Buchanan er af allt öðru
sauðahúsi, írskættaður dálkahöf-
undur, og telur sig hugmyndafræð-
ing gamla, einangrunarsinnaða
íhaldsins. Hann leggur meginá-
herslu á að snúa eftic fongum baki
við umheiminum, einkum með því
að taka upp vemdar- og haftastefnu
í utanríkisverslun. Buchanan ætl-
ar að láta uppi áform sín 10. des-
ember.
Fyrsta prófkjörið fer fram í New
Hampshire og þar leiddi þáverandi
fyllusstjóri, John Sununu, George
Bush til sigurs í síðustu lotu.
Tregöa forsetans til að losa sig við
starfsmannastjóra, sem bersýni-
lega var orðinn póhtískur dragbít-
ur í landsmálum, stafar af því að
hann vhdi gjarnan eiga hann að í
New Hampshire á ný.
Fylkið er fámennt, repúbhkanar
þar íhaldssamir og mjög undir
áhrifum svæsnasta og ósvífnasta
afturhaldsblaös á austurströnd-
inni, Manchester New Leader. Róg-
ur þar um konu Edmunds Muskie
varð th að koma út tárunum á
frambjóðanda frammi fyrir frétta-
mannahópi í kafaldskófl á götu í
Manchester, svo sem frægt er orðið
í stjómmálasögu Bandaríkjanna.
Með Union Leader að baki gæti
Buchanan að kunnugra dómi sigr-
að Bush í New Hampshire þegar
þar að kemur.
Það er þó ekki meginmáhð heldur
hvort George Bush tekst að koma
sér upp trúverðugri stefnu i innan-
landsmálum, einkum efnahags-
málum, áður en th sjálfra kosning-
anna kemur í nóvember á næsta
ári. Að dómi Davids S. Broder,
dálkahöfundar Washington Post,
kom hann til valda haldinn þeim
misskilningi að Reagans-árin hefðu
sett þjóðmálin í skorður sem ekki
þyrfti að hrófla veralega við. Nú
er komið eftirminnhega á daginn
að svo er ekki. Einkaeyösla og her-
væðingareyðsla fyrir erlent lánsfé
annars vegar og vanræksla al-
mannaþarfa hins vegar hafa sett
Bandaríkin í khpu sem ekki verður
komist úr nema með víðtækri opin-
berri stefnumótun sem einatt getur
komiö iha við rótgróna sérhags-
muni. Engin merki sjást um aö
Bush geri sér þetta enn ljóst.
Magnús Torfi Ólafsson
George Bush Bandaríkjaforseti (t.v.) og John Sununu snúa aftur á þriðju-
dag til Washington ur ferðalagi til Flórída og Mississippi. Á því ferða-
lagi lagði Sununu fram lausnarbeiðni úr stöðu starfsmannastjóra i Hvita
húsinu. Simamynd Reuter