Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.1991, Blaðsíða 24

►
24
MÁNUDAGUR 16. DESEMBER 1991.
Menning
Ijóð handa
ósýni-
legu fólki
Birgir Svan Símonarson.
Þetta er tíunda ljóðabók Birgis á hálfum öðrum ára-
tug. Ljóðin eru tæplega fimmtíu og ná allt frá íjórum
línum upp í tvær bls. Titillinn er útskýrður aftan á
kápu; skáldið þekkir ekki nema lítinn hluta af lesend-
um sínum. En ég held að hann hljóti að þekkja hugar-
heim hinna að verulegu leyti, hann má lesa úr bókum
hans sjáifs.
Birgir hefur allt frá fyrstu tíð verið mikið með ádeilu-
ljóð og mörg vel heppnuð. Hér er eitt dæmi sem er í
knöppu máli:
Fórn
sólin með köldu
hafið lagst í kör
jörðin með alnæmi
blótsteinamir
þyrstir
í nótt
færum við
guUkátfinum
nýja fóm
Byggingin er einfold, í fyrsta erindi segir frá sjúk-
dómi. Fomt úrræði við því var að blíðka guöina með
fómum, sú þörf er sett fram í miðliðnum: „blótstein-
amir þyrstir". Og svo kemur þetta fræga líkneski sem
allir þekkja úr Gamla testamentinu, að gyðingar fóm
Bókmeimtir
Örn Ólafsson
að blóta gullkálf í stað Jehóva. En þar með færist þetta
til nútímans því þetta orðalag er haft um dýrkun auðs.
Og er ekki vandséð að það sé einmitt orsök sjúkdó-
manna sem nefndir voru í upphafi, þannig lokast víta-
hringurinn. Það er smellið að nota oröalagið „að leggj-
ast í kör“ um eiturmengað, ofveitt úthafið, og nafnið
á mest ógnvekjandi farsótt nútímans, alnæmi, á auk
þess vel við margþætta rányrkju og mengun jarðar.
Það væri kannski smámunasemi að fara að grafast
fyrir um „köldu“ sólar. Varla getur þetta vísað til ann-
ars en eyðingar ósonlagsins, sem leiðir þó ekki til
kulda heldur til þess að of mikil sólarorka kemst til
jarðar. En það skiptir kannski ekki mestu máh að
þessi táknsaga stenst ekki í smáatriðum, meira er um
hitt vert að hún er sláandi hnitmiðuð. Áhrifaríkt er
líka hve knöpp hún er, fyrst upptalning þriggja hlið-
stæðra atriða, síðan eitt eða örfá orð í hverri línu, en
það kallar á hægan lestur sem hæfir tilbeiðslunni í
lokin, einni setningu skipt í fiórar línur.
Birgir nær oft skörpum dráttum í stuttu máli, t.d. í
eftirfarandi hjónabandsmynd, þar sem karlmanninum
finnst hann vera meðhöndlaður eins og húsmunir. Það
sýnir í senn hversu steingert tilfinningalífiö er, og svo
er hver þessara muna vel vahnn til að sýna sambúð-
ina. Við bilaðan símsvara verður að staglast, ef ekki
öskra; fólk talar við stofublóm til að örva vöxt þeirra,
en annar verður tónninn ef talað er við það sem er
■dautt, loks er sameiginlegt sorpílát samkundu sem
jafnan er orðuð við kjaftasögur, þar verður drepið í
glóðinni.
Grimmd
þú talar
við mig
eins og bilaðan símsvara
dautt stofublóm
brátt verð ég
öskubakki
í saumaklúbbnum
í bókinni eru víða fléttaðar saman andstæður í
knöppu máh, og ekki ahtaf auðskihð. En mér finnst
hún gefa því meir við endurlestra. Hér skal að lokum
tekið enn eitt dæmi, nánast af handahófi. Titilhnn er
tvíræður, því hann vísar bæði til fomra bókmennta
um baráttu upp á líf og dauða, og til sagna af nútímaís-
lendingum, sem birtast í ljóðinu. En þær blandast al-
þekktum spennusögum af baráttu hvítra landnema
við indíána í Ameríku. Húsbyggjandi á íslandi er þá
ámóta öryggislaus og þessir landnemar. Fjandmenn
hans eru reiðubúnir að brenna ofan af honum húsið,
en beita til þess pennum, og eru spariklæddir, því
þeir vinna hjá bönkum, verðbréfamörkuðum og fógeta.
Eftir þetta fyrsta erindi sjáum við bráðnauðsynlegan
farskjótann hverfa flóðlýstan, væntanlega á nauðung-
aruppboði. Þriðja erindið sýnir öryggisleysi hinna sof-
andi, aftur í formi indíánasagna; saklausustu hljóð
ummyndast í hljóðmerkjasendingar trumbu í skógin-
um, hversdagslegustu fyrirbæri minna á afskorin höf-
uðleður. Gegn þessari ógn standa goðin í eldhúsinu,
tákn hreinlætis. Það er von að konan sofi laust og
andht hennar sýni hvorki eitt né neitt. En mér finnst
þetta síðasta erindi ekki segja mikið, og því ekki rísa
undir þeirri stígandi sem beinist að því með hinum
fyrri.
íslendingasögur
landneminn sefur
með bláu heftibyssuna
innan seilingar
hefur á sér andvara
spariklæddu villimennimir
bíða færis
með logandi örvar
blikandi penna
í blindandi flóðljósi
hverfur þarfasti þjónninn
ábúðarfulhr ajaxbrúsar
Búddalíkneski í eldhúsinu
á baðinu hangir moppa til þerris
blæðandi höfuðleður
þungir dropar á sturtubotn
skógartrumba
kona landnemans
sefur eins og fugl
andlitið óraveg frá þvi
að vera gamalt
án þess að vera ungt
Birglr Svan Símonarson:
Ljóð handa ósýnllegu fólki.
Eigin útgáfa 1991, 57 bls.