Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.1992, Síða 13

13
ÞRIÐJUDAGUR 8. DESEMBER 1992.
Meiming
Úr myndasögu Þorra Hringssonar, „Teddy Transiormer", 1992.
Vél í myndinni
- sýnlng á myndasögum á Kjarvalsstöðum
Færibandið
Með iðnbyltingunni á miðri síðustu öld og módernis-
eringu vestrænnar menningar var þess ekki langt að
bíða að myndin yrði vélvædd og grundvöllur eiginlegs
myndiðnaðar yrði til. Og á undaníomum áratugum
hefur magn mynda aukist að því markj að við gætum
álitið að iðnbyltingin heföi umhverfst í myndbyltingu.
Og þessi niðurstaða er ekki bara orðaleikur því nú er
talað um það af síaukinni alvöru að myndgervingin
sé orðin raunverulegri og á sinn hátt sannari heldur
en „veruleikinn" sjálfur. Við lifum á öld eftirlíking-
anna, gervanna og tálsýnanna. Við leiðum helst hug-
ann að þessum vanda þegar á okkur haUar í daglegri
viðureign við fjölmiðlana, einkum sjónvarp og dag-
blöð. En sjálfsímynd okkar væri samt vafalaust í mol-
um ef við gætum ekki speglað okkur reglulega í töfra-
spegli þeirra. Samfara því að mótor er settur í mynd-
ina öðlast hún líka hraðann ásamt tilvistardepurðinni
sem fylgir því að hverfulleiki þeirra er kominn á marg-
faldan hraða. Með öðrum orðum; við sjáum sífellt
fleiri myndir í sífellt skemmri tíma. Um þær mundir
þegar myndin var sett á færibandið varð myndasagan
til. Eitt af helstu einkennum heíðbundinnar mynda-
sögu er röð af römmum þar sem einn atburðurinn
tekur viö af öðrum þar dl sagan er búin. Umgjörð
myndasögunnar er sem sagt táknræn eftirmynd af
færibandi.
Hlutur á færibandi hefur aldrei notið yfirlegu. Hlut
á færibandi á ekki að skoða lengi; enda hugsaður sem
eins konar mótefni við tilteknum neysluvírusum
Myndlist
Hannes Lárusson
markhópsins sem við öll erum hluti af. Ekki er ætlast
til að hver rammi myndasögu sé krufmn til mergjar
því alltaf bíður annar rammi sem kaUar á athygli.
Myndasagan er því hstform hraðans, fjölföldunarinn-
ar: afkvæmi múgmenningar sem leikur við hvern sinn
fingur í spennitreyju fjölmiðlanna. Það er einmitt
styrkur hennar og einkenni og um leið menningarlegt
mikilvægi að myndasögur verða, vegna fjöldans, sí-
fellt að glíma við þetta almenna og sameiginlega. Þann-
ig eru nær öll myndræn vandamál einungis leyst að
því marki aö það henti þessum markmiðum. Skapandi
afl þess sem „allir skilja“ er einmitt ein frjóasta upp-
spretta aflrar listsköpunar um þessar mundir.
Tepruskapur og óstýrilæti
Nú stendur yfir á Kjarvalsstöðum sýning á verkum
eftir franska og íslenska myndsagnagerðarmenn. Það
eru einkum aðstandendur fyrsta íslenska myndasögu-
blaðsins GISP! auk úrvals af frönskum starfsbræðrum
sem eiga verk á sýningunni. í sýningarskránni er heil-
mikil vamarræða um tilverurétt myndasögunnar sem
listforms eftir Maurice Horn. En honum virðist í raun-
inni einfaldlega yfirsjást að um þessar mundir þurfa
ýmsir aðrir myndmiðlar miklu frekar vamar við held-
ur en myndasagan. Hann bendir þó á sem lykilein-
kenni að ætlast er til að hún sé bæði skoðuð og lesin
1 senn. Þetta gerir það að verkum að blaösíða, sem
hefur verið rifin út úr myndasögubók/blaði, römmuð
inn og hengd upp á vegg, líður augljóslega fyrir það
að vera hvorki mynd né texti en háð hvorutveggja.
Þrátt fyrir allt vifi borgarinn fá sem flest heim í sjón-
varps/dagblaðsstólinn og þá líka myndasögublaðið sitt.
Hins vegar er yfir sýningunni mgUngslegur frísk-
leiki. Þetta er skýr andstæða við þá upphafningu og
uppgerð sem er gjaman fylgifiskur vepjulegrar mynd-
Ustar. Þó gmnar mig að sýningin hristi ekki upp í Ust-
unnandanum á við það hvað hún þreytir hann með
ofhlæði. I þreytumókinu rennur það kannski upp fyr-
ir honum að heimurinn, sem hann lifir í, er smám
saman að umhverfast í eina „öskrandi" mynd sem
aUir em að búa til en enginn þó.
Við nánari skoðun á verkum útlendinganna kemur
í ljós að þessi fransk-belgíski tepruskapur, sem næst-
um verðskuldar að vera kaUaður stíll, svífur oftast
yfir vötnunum. Á bak við eyrun hafa þeir líka flestir
myndræn brögð allt frá tímum endurreisnarinnar.
Markhópur þessara verka virðist helst vera einkenni-
leg og torræö blanda af ungUngum og menntamönn-
um.
íslendingarnir eru óstýrilátari í aUs konar þreifing-
um og ákafri leit að eigin stíl sem gerir verk þeirra
um leið „myndlistarlegri". Og trúlega ekki útséð um
hvort nokkur þeirra á eftir að eyða aðalkröftum sínum
í að plægja íslenskan myndasöguakur. En ef tU vUl
hafa þeir sem hafa ært aldamótakynslóðina æðrulausu
í orða-, mynda- og athafnaflaumi loksins alið af sér
fyrstu kynslóðina sem er að ná áttum í öUu myndarugl-
inu og er að byrja að læra að kveða myndrímur.
Kaboom!
Myndasagan er rímur okkar tíma. Á miðöldum
þekktu íslendingar vel þá Ust að segja sögu með röðum
af myndum, nægir hér að nefna refilformið. Á öldun-
um sem á eftir komu hrakaði svo forsendum til mynd-
gerðar að þær hurfu aUar inn í textann. Fyrrum, í
algleymi sveitasamfélagsins, höfðum viö rímumar
sem uppfyUtu nokkurn veginn sömu þarfir og mynda-
sagan gerir í dag; endalausar sögur sem allir eiga að
þekkja og skilja. Formrænt einkenni á rímunum er
að eitt stutt og formfast erindi tekur sífeUt við af ööru
svo úr verða geysUegir bálkar. En þær eru jafnan
færðar í stUinn af dæmalausri íþrótt og atburðarásin,
eins og í myndasögunni, í senn leiftrandi, meitluð og
sjónræn. Það væm engar ýkjur að segja að rímna-
skáldin hafi ort eins og á færibandi. í upphafi 3. Núma-
rímu dregur Sigurður Breiðfjörð upp þessar myndir:
- Hljótt er aUt í auðu landi,
ungbörn smá og menn í kör
eiga kalt í aumu standi,
ekkjur þrá sín misstu kjör.
Ei er hreinum hjörðum settur
hagi firrður blóma sá,
á akrinum arfi sprettur,
enginn hirðir kornin smá.
Ekkjan kveinar, angur vefur,
augu varla fær hún þur,
soninn eina hennar hefur
í herinn kaUað Rómulur.
Svona voru teiknimyndasögur hins íslenska sveita-
samfélags.
í dag er Guðmundur Guðmundsson helsta (mynd)-
rímnaskáld okkar íslendinga. í hausnum á honum
hringsnúast líka alhr „bragarhættimir" og hann getur
auðvitaö fært allt myndefni í stílinn. Þess vegna er
ekki að furöa þó hann sé orðinn svo ruglaður í ríminu
að á endanum standi ekki nema ein saga upp úr öllu
myndabullinu: nefnilega sagan um íslendinginn sem
fór til útlanda og kom aftur heim til að hrópa: SJÁIÐ!
SJÁIÐ! KOBOOM! PÚFF! BANG! GISP! Erró er mynd-
gervingur færibandsins í íslenskri myndlist.
En af hverju hef ég ekki í þessu samhengi minnst
einu orði á Walt Disney, áhrifamesta myndgerðar-
mann þessarar aldar. Það er af því að Andrés önd og
félagar em fyrir löngu búnir að öðlast sjálfstætt líf.
Þess vegna gætum við búist við því innan skamms að
fá svohljóðandi boðskort frá Kjarvalsstöðum: Yður er
hér með boðið að vera við opnun á sýningu á verkum
eftir alþjóðlega listamanninn Andrés önd og þiggja
veitingar (Coke og milkshake), jafnframt munu Þórar-
inn Eldjám og Hamrahlíðarkórinn flytja Disneyrím-
ur.
...alltaftílað
'ö tiyggja ahirnu
SONY
EIGUM MIKIÐ ÚRVAL
FEROA—GEISLASPILARA
JÁPÍS
BRAUTARHOI.TI KRINGLUNNI
>
BÆKUR ; V
IJÓLAGJÖF?
Þá skaltu kynna þér
ódýru Úrvalsbækurnar
á næsta sölustað
eða hringdu og fáðu
bæklinginn
okkar í pósti