Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.1993, Qupperneq 14

14
MÁNUDAGUK 1. FEBRÚAR 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÚNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Alvarlegar ásakanir
Tveir ráðherrar Sjálfstæðisflokksins hafa verið á
fundaferðalagi í Norðurlandskjördæmi eystra að und-
anfómu. Annar þeirra, Hafldór Blöndal samgönguráð-
herra, hefur látið orð fafla um nýja og mikla vegagerð
í kjördæminu en um leið hefur hann gagnrýnt harka-
lega ákvarðanir fyrirrennara síns í samgönguráðuneyt-
inu, Steingríms J. Sigfússonar. Halldór hefur fuflyrt að
Steingrímur hafi eytt hundmðum mifljóna króna út í
loftið og með ákvörðunum á síðustu dögum á ráðherra-
stól hafi hann bundið hendur núverandi ráðherra, þann-
ig að allt fé hafi í rauninni verið uppurið. Eða svo gott
sem.
Halldór segir að allur spamaðurinn við að leggja nið-
ur Skipaútgerð ríkisins hafi ekki gert meira en að vinna
upp í útgjöldin sem Steingrímur, forveri hans, hafi stofn-
að til. Þar nefnir Halldór til sögunnar ýmsar vanhugsað-
ar hafnaframkvæmdir, vegalagningu á vitlausum stöð-
um og flugvallagerð sem að litlu sem engu gagni hafi
komið. Kostnaður við feijur sé óheyrilega mikill en stafi
af röngum ákvörðunum og óábyrgum. Allt hafi þetta
reynst ríkissjóði dýrt og verður ekki annað skiflð en
hann ásaki Steingrím um bmðl og óeðlilega hagsmuna-
gæslu. Þess má þó geta í framhjáhlaupi að auk tenging-
ar þjóðvegarins á milli Norðurlands og Austurlands
hefur Halldór Blöndal í huga að leggja veg til Þórshafn-
ar fyrir fimm hundruð milljónir. Spyija má hvort sú
vegarlagning flokkist undir bmðl eða arðsemi.
Nú er þess að geta að þeir Halldór Blöndal og Stein-
grímur J. Sigfússon eru báðir þingmenn úr sama kjör-
dæmi, Norðurlandskjördæmi eystra. Ummæli sín við-
hefur ráðherrann á fundum í kjördæminu. Stundum er
margt ofsagt eða vansagt í hita leiksins í kappræðum á
heimavelli, sem ekki ber að taka of alvarlega.
En báðum þessum þingmönnum hefur verið sýndur
sá trúnaður að veljast til ráðherrastarfa og Halldór
Blöndal hefur endurtekið fullyrðingar sínar í útvarpi
og hér er ekki verið að karpa um lítilsigld mál í pólitík.
Hér er verið að deila um stórar upphæðir og Halldór
ýjar að misbeitingu á valdi þegar hann talar um flug-
vallagerð og ákvarðanir forvera síns um milljónatugi,
sem teknar eru þegar valdatíminn er nánast runninn
út. Er þar verið að tala um flugvallarframkvæmdir á
Þórshöfii og skuldbindingar vegna Vestmannaeyjafeij-
unnar.
Hér skal ekki lagður dómur á réttmæti þessara um-
mæla. Steingrímur J. Sigfússon hefur sjálfsagt sínar
skýringar. En þessi deila dregur athyglina að þeirri stað-
reynd að ráðherrar eru sjaldnast gerðir ábyrgir fyrir
vafasömum ákvörðunum í peningamálum. Þeir hafa
auðvitað pólitískt vald til að taka vitlausar ákvarðanir
og lög eru ekki brotin. En siðferðilegt og pófltískt mat
skiptir líka máfl. Og hvenær þurfa ráðamenn að svara
til saka í þeim efnum? í kosningum segja menn. En
reynslan sýnir okkur að kosningar snúast oftast um
stærri máfln, menn eru að kjósa flokka frekar en menn
og í þessu tilviki voru athafnir samgönguráðherra síð-
ustu stjómar aldrei í neinu sviðsljósi.
Ásakanir Halldórs Blöndal eru þess eðfls að full
ástæða er til að opinber úttekt verði gerð á hinu meinta
bmðli forvera hans. Steingrímur J. Sigfússon á sjálfur
að krefjast þess til að hreinsa pólitískt mannorð sitt.
Kjósendur þurfa að vita hvort ávirðingar um bmðl upp
á hundruð mifljóna króna eigi við rök að styðjast.
Spamaður og skattheimta er til fltils ef peningunum
er jafhóðum hent út um gluggann. Ellert B. Schram
Gengið til þingsetningar. - Greinarhöfundur telur nauðsynlegt að skoða betur þá kenningu að föst og rik
stjórnskipunarhefð sé fyrir því hér að forseti gangi ekki gegn meirihluta þingsins.
Um stjómskipunarstöðu forseta íslands:
Athugasemdir við
skrif Morgunblaðsins
Eftir staðfestingu laga um Evr-
ópska efnahagssvæðið nr. 2/1993
hafa orðið nokkrar umræður um
synjunarvald forseta íslands. Þar
hafa faliið ýmis orð, einkum í
Morgunblaðinu, sem óhjákvæmi-
legt er að gera athugasemdir við.
Lúta þau einkmn aö eftirtöldum
atriðum.
Einungis synjunarvald
Réttilega hefiú- verið bent á, að
forseti hafi ekki vald til að vísa laga-
frumvörpum beint til þjóðarinnar,
heldur verði hann að synja þeim
staðfestingar og þá gangi þau til
þjóðaratkvæðis. A þessu hafi þeir
ekki áttað sig sem óskuðu fuUtingis
forseta til þjóðaratkvæðis inn lögin.
Forseti verði með öðrum orðum að
hafna samþykkt Alþingis og þá sé
risinn ágreiningur miili hans og
þingsins með ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum. - Öll þarfhast þessi
kenning nánari útlistunar og verð-
ur um hana fjailað í næstu grein.
Fordæmi frá 1946 fyrir yfir-
iýsingu forseta
Morgunblaðið hefur vakið at-
hygh á fordæmi sem það telur vera
fyrir yfirlýsingu þeirri sem forseti
las 13. janúar sl. áður en hún stað-
festi lögin um Evrópska efnahags-
svæðið. Skírskotunin til fordæmis
Sveins Bjömssonar er ekki sú sem
ráða mætti af skrifum blaðsins,
auk þess sem málið 1946 var allt
annars eðhs; þá var milhríkja-
samningur til staðfestingar, sbr. 21.
gr. stjómarskrárinnar, en ekki lög
eins og nú, sbr. 26. gr.
Úthstun Morgunblaðsins á því
máh er ónákvæm og mjög vihandi.
Þetta verður tekið tíl nánari skoð-
unar í þriðju grein.
Glundroði og stríð
Morgunblaðið hefur lagt á það
mikla áherslu, og fleiri tekið undir,
að því fylgdu ófyrirsjáanlegar af-
leiðingar, átök, stríð og glundroði
ef forseti ætlaði „að hindra Alþingi
í löggjafarstarfi þess“ með því að
syrvja staðfestingar.
Hvetur blaðið þá til að íhuga þetta
sem ætla að stofna til slíkrar
sundrungar með því að hvetja til
þjóðaratkvæðis. Þessi boðskapur
verður hugleiddur í fimmtu grein-
inni.
Staða forseta og stjórnskip-
un íslands
Af skrifum Morgunblaðsins má
ráða að nánast óskorað vald full-
trúaþings í búningi þingræðis sé
æskilegasta stjómskipanin. Þannig
„Af skrifum Morgunblaðsins má ráða
að nánast óskorað vald fulltrúaþings í
búningi þingræðis sé æskilegasta
stjórnskipanin. Þannig lítur stjórn-
skipan íslands út eins og margir vilja
túlka hana. Astæða er til að huga að
því hvort þessi skilningur sé réttur.“
Kjallariim
Sigurður Líndal
prófessor
Föst stjórnskipunarhefð
Haft er eftir forsætisráðherra að
mjög fost og rík stjómskipimarheíð
sé fyrir því hér á landi að forseti
íslands gangi ekki gegn meirihluta
þingsins.
Þessi kenning er ekki ný af nál-
inni og óspart vitnað til henn-
ar. Nauðsynlegt er að skoða hana
betur og verður það gert í fjórðu
grein.
htur stjómskipan íslands út eins
og margir vhja túlka hana. Ástæða
er th að huga að því hvort þessi
skilningur sé réttur.
Ef svo er, hvort þar kunni að
leynast grundvaharmeinsemd í
stjómarháttum hér á landi og ef th
vhl ein helsta rót þráláts efnahags-
vanda. Að þessu verður hugað í
sjöttu og síðustu grein.
Sigurður Lindal
Skoðaiúr annarra
Beggja vegna borðsins
„Forystumenn á vinnumarkaði og stjómmála-
menn deila á banka og sparisjóði fyrir að hækka
lánskostnað í atvinnurekstri og á heimhum að
óþörfu... Daginn eftir koma fram á sjónarsviðið
þeir sem gæta þurfa hagsmuna hinum megin borðs,
t.d. fuhtrúarfiármála ríkisins og lífeyrissjóða. Stimd-
um em þetta sömu mennimir og sáu hlutina frá
aht öðm sjónarhomi daginn áður.“
Valiu- Valsson, formaður banka- og framkvæmda-
stjórnar íslandsbanka, Mbl. 29. jan.
Stríðsglæpir ffyrnast aldrei
„Wiesenthalstofnunin nýtur virðingar og trausts
um ahan heim. Ráðamenn - og ráöherrar - í fiöl-
mörgum löndum telja ekki eftir sér að ræða við fihl-
trúa stofnunarinnar þegar eftir því er leitað. Nauð-
synlegt er að íslensk stjómvöld taki af skarið í þessu
máh. Itarleg og hlutlaus rannsókn þarf að fara fram.
Engu skiptir þótt langt sé um hðið. Stríðsglæpir fym-
ast aldrei."
Úr forystugrein Alþbl. 29. jan.
Lántökur og greiðslubyrði
„Við ramman reip er að draga í stjóm ríkisfjár-
mála því hvers kyns hagsmunahópar mótmæla há-
stöfum þegar reynt er aö ná fram spamaði og minnka
umsvif ríkisbálmsins... Um þessar mimdir em uppi
háværar kröfur um að mæta auknu atvinnuleysi og
bæta kjör launþega með auknum lántökum erlend-
is... Vandinn er ekki leystur með auknum lántök-
um og meiri greiðslubyrði. Þetta ætti öhum að vera
auðskihð, en þjóðfélagsumræðan snýst um þveröf-
uga leið.“
Úr forystugrein Mbl. 29. jan.