Dagblaðið Vísir - DV - 20.09.1993, Síða 18

18
MÁNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1993
Meiming
Þóra og Jónas hittast i Kaupmannahöfn. Sigurður Sigurjónsson og Halldóra Björnsdóttir í hlutverkum sinum.
DV-mynd BG
Astin blind
Hvers vegna
hlæjum við?
Spanskflugan er einn af þessum sívinsælu gamanleikjum þar sem
fyndnin byggist á því að skemmta sér yfir ófórum og vandræðagangi
skinheilagra góðborgara sem grípa til hvers kyns óyndisúrræða til þess
að varðveita slétt og fellt sýndaryfirborð tilveru sinnar.
En þetta væri ekkert gaman ef tilraunimar leiddu ekki til sífellt meiri
misskilnings og flækju með ótöldum tækifærum til skrípaláta þar sem
allt byggist á hraða og samhæfingu. Yfir hverju smáatriði vakir glöggt
auga leikstjórans og þekking hans á hæfileikum hvers leikara fyrir sig
er gmndvcdlaratriði.
Á frumsýningu Leikfélags Reykjavíkur var þessi vel smurða vél ekki
alveg komin á fullan skrið þó að ég hafi fulla trú á því að það gerist á
allra næstu sýningum, þegar „húsið" fer að spila með.
Nokkrir leikarar vom búnir að finna alveg réttan tón og má þar nefna
Karl Guðmundsson og Guðmund Ólafsson sem voru hátíðlega fyndnir
og pössuðu vel inn í þann ramma sem svolítið fornleg þýðing Guðbrands
Jónssonar frá þriðja áratug aldarinnar setur sýningunni. Valgerður Dan
slær hka í gegn með ísmeygilega fyndinni túlkun sinni á bústýrunni,
Maríu, og dansinn hennar gleymist seint.
Carl Möller var óvæntur senuþjófur í svo til þöglu hlutverki píanóleikar-
ans og hætti með félögum sínum í hljómsveitinni nýrri vídd inn í sýning-
una. Þeirra innlegg var líka mjög vel unnið af leikstjóranum, Guðrúnu
Ásmundsdóttur.
Á hinn bóginn bar nokkuð á fulluppskrúfaðri og ýktri framgöngu hjá
þaulreyndum leikurum eins og Eddu Heiðrúnu Backman og Helgu Þ.
Stephensen sem mættu báðar grípa til fínlegri og fyndnari leikbragða í
veigamiklum hlutverkum sínum.
Bessi Bjarnason leikur aðalhlutverkið, sinnepsframleiðandann, hr.
Khnke. Á frumsýningunni sparaöi hann sig greinilega og fór oft með lönd-
um í túlkuninni. En hann á áreiðanlega eftir að spila sig inn í hlutverkið
með sínum alkunnu töktum þegar fram í sækir. Og þá verður gaman.
Leiklist
Auður Eydal
Leikrit Steinunnar Jóhannesdóttur, Ferðalok, er
margslungið verk, lagskipt og vísar til tvennra tíma í
senn.
Eins og fram hefur komið í umfjöllun um verkið eru
það kvæði Jónasar Hahgrímssonar, Feröalok, brot úr
persónusögu hans og tengsl hans við Þóru Gunnars-
dóttur, sem verða Steinunni kveikja að yrkisefni leik-
ritins. Hún teflir fram persónum, sem bera sömu nöfn
og eiga ýmislegt annað sameiginlegt Jónasi og hans
samferðafólki, en hennar persónur lifa í nútímanum
og þurfa að takast á við vandamáhn í öðru umhverfi.
Spurmngin er bara að hve miklu leyti þetta breyti
gangi sögunnar. Eru þessi ómögulegu ástamál kannski
alltaf söm við sig hvort sem öldin er hin nítjánda eða
sú tuttugasta?
Að sjálfsögðu kafar höfundur dýpra og hyggir upp
persónur sem lifa sjálfstæðu lífi innan verksins. Aðal-
persóna verksins er Þóra, ung kona, sem er í bók-
menntanámi í Háskólanum. Hún hefur lent í ástarsam-
bandi viö Halldór, kennara sinn, giftan mann, sem
vill viðhalda óbreyttu ástandi.
Samband þeirra er komið í öngstræti og h'ugur Þóru
leitar til Kaupmannahafnar þar sem Jónas, fyrrum
kærasti hennar, eilífðarstúdent og skáld mælir götum-
ar og dundar sér við einhverjar óskilgreindar vísinda-
iðkanir.
Einn góðan veðurdag rífur hún sig upp, heldur til
Hafnar og hyggst vinna þar að lokaritgerð sinni sem
einmitt á aö fjalla um Jónas Hahgrímsson. Þessi vetur
verður henni örlagaríkur. Hún tekst á við drauga fort-
íðar og mikið persónulegt uppgjör viö viðfangsefni
ritgerðarinnar er óhjákvæmilegt. En samhliða sigla
mikil átök og uppgjör í eigin lífi.
Höfuðpersónumar þijár, Þóra, Jónas og Halldór
mynda ástarþríhyrning, sem á sér nokkra hliöarþrí-
hyrninga, þannig að máhn em nokkuö flókin, svona
rétt eins og í lífinu sjálfu. Þóra er skýrt mótuð persóna
sem þroskast og þróast innan verksins á sannfærandi
hátt. Karlmennimir fá öllu einfaldara yfirbragð, eink-
um Halldór, sem á htla samúð höfundar og fær fremur
hraklega útreið. Hann stendur uppi sem hfilmannleg-
ur framapotari og hefur á endanum brugðist öllum,
jáfnt konu sinni sem Þóm og dóttur þeirra.
Þó að svo virðist sem Jónas eigi að vera sjarmerandi
gáfumaður sem fyrirgefst allt fer minna fyrir því í
verkinu heldur en leiðindinum og biluninni sem fylgir
eilífu fylhríi hans.
Þess vegna em a.m.k. sumir áhorfendur búnir að
gefast upp á honum löngu á undan Þóru og þetta
fannst mér veikja síðari hlutann óþarflega. En þar kom
líka fleira til.
í fyrri hlutanum er uppbyggingin sterk, textinn
hnitmiðaður og upplýsingum um persónumar og sögu
þeirra komið á framfæri í vel skrifuðum samtölunum.
Þegar höur á verkiö og dramatísk átök magnast fannst
mér bregða fyrir málalengingum og óþarfa vafstri í
stað þess að þétta framvinduna. Að hluta til kann þetta
að stafa af aukapersónum, sem þá fóm að flækjast
fyrir í uppgjöri aðalpersónanna, og urðu heldur til
óþurftar með fyrirferð sinni af því að þær höfðu ekki
möguleika til að þróast innan verksins eins og aðalper-
sónumar.
Þórhallur Sigurðsson er leikstjóri og vinnur afskap-
lega gott verk. Ytri rammi verksins er stílhrein leik-
mynd Gretars Reynissonar, sem þjónar uppsetning-
unni fuhkomlega og er aukinheldur faheg fyrir augað
með vel unninni lýsingu Björns Bergsteins Guðmunds-
sonar. Fáeinir vel valdir munir skapa rétt andrúms-
loft: Ritsafn Jónasar, fífuskúfur í vasa, ófuhgerð hand-
rit, böggluð bjórdós og ferðatölvan ómissandi, tákn
nútímans.
í hlutverki Þóru er Halldóra Björnsdóttir, sem sann-
ar hér enn einu sinni hversu einstök leikkona hún er.
í því návígi, sem skapast á Smíðaverkstæðinu fer ekk-
ert svipbrigði, ekkert augnathlit fram hjá áhorfandan-
Leiklist
Auður Eydal
um og það er hægt að nota sterkustu lýsingarorð um
frammistöðu Halldóru, sem skapar afskaplega geð-
þekka, sannferðuga og sterka mynd af Þóra handrits-
ins.
Sigurður Sigurjónsson þarf að takast á við persónu
sem á að vera sjarmerandi og óþolandi í senn. í hand-
ritinu fannst mér vanta upp á dýptina í manngerð-
inni, sjarminn er eiginlega gufaður upp og hann of
langt leiddur þegar fundum þeirra Þóru ber saman
að nýju úti í Kaupmannahöfn til þess að samskipti
þeirra og ást hennar verði sannfærandi. Sigurður sýn-
ir hér svo ekki verður um vhlst breiddina í leikhæfi-
leikum sínum og lyftir hlutverkinu upp fyrir ramma
textans. Allt spilar saman. Fas hans og látbragð segja
langa sögu, hann er kíminn og sorgbitinn í senn og
persónan ber á sér mark endalokanna.
Halldór háskólakennari er leikinn af Arnari Jóns-
syni sem á ekki í neinum erfiðleikum með að túlka
fremur einfalda og fyrirsjáanlega manngerðina. Edda
Amljótsdóttir er tilkomumikil í hlutverki Kristjönu
og tekst að láta skína í sársaukann inni fyrir skel-
inni. Baltasar Kormákur leikur Edda, sem er óþveginn
hrotti, og fer létt með hlutverkið.
Ámi Tryggvason kemur fram í þremur htlum hlut-
verkum, vinnur öh vel og tekst að skha einu þeirra,
svo th þöglu hlutverki þjónsins, þannig að þau andar-
tök sem hann er á sviðinu verða eins og konfektmoli
í sýningunni.
Nýtt íslenskt leikrit sætir ahtaf tíðindum. Hér hefur
vel tíl tekist með efniviö sem sjálfsagt stendur mörgum
íslendingum hjarta nær enn í dag þó að engan veginn
megi setja samasemmerki á mhli sögimnar að fomu
og skáldverksins. Þó að sýningin sé ekki gahalaus er
hún sannarlega athýghsvert leikhús unnin af metnaði
og fagmennsku.
Þjóðleikhúsið sýnir ð Smiðaverkstæðinu:
Ferðalok
Höfundur: Steinunn Jóhannesdóttir
Leikstjóri: Þórhalfur Sigurösson
Leikmynd og buningar: Gretar Reynisson
Lýsing. Björn Bergsteinn Guðmundsson
Tónlist: Hróömar Ingi Sigurbjörnsson
Guðrún Marinósdóttir leikur Wally mjög vel og bryddar túlkunina fin-
legri fyndni. Valdemar Öm Flygenring virtist hins vegar ekki alveg sátt-
ur við rulluna sína og var eins og hann gengi ekki heils hugar th verks
í hlutverki spjátrungslega lögfræðingsins, vonhiðhs heimasætunnar.
Ragnheiði Arnardóttur bregður fyrir í frekar vandræöalegu hlutverki
Spanskflugunnar og þeir Theodór Júhusson og Marinó Þorsteinsson leika
hth hlutverk í sýningunni og gera það snyrtilega.
Soffía Jakobsdóttir var fín í hlutverki Matthildar Meisel, virðulegrar
frúar sem karlarnir halda í fyrstu að sé hin alræmda dansmey, Spansk-
flugan, en við hana höfðu þeir átt vingott á árum áður. Út frá þessu
sprettur mikUl misskilningur og hver um sig heldur að sonur hennar,
Hinrik Meisel, sé jafnframt sonur sinn.
Vesahngs Hinrik má þola marga raun áður en ljóst verður að hin eina
sanna Spanskfluga hefur sphað með karlana öll þessi ár og haft út úr
þeim meðlagsgreiðslur í massavís. Hinrik er fræðimaður og grúskari og
alveg óviðbúinn þeim fjandsamlegu móttökum sem hann fær hjá Klinke
og kumpánum hans.
Þorsteinn Guðmundsson leikur hlutverk hans og veldur því prýðilega.
Broslegur klaufaskapur og barnaleg einfeldni gera Hinrik að auðveldri
bráð og upplögðum skotspæni. Þorsteinn vinnur vel úr þeim tækifæmm,
sem hann fær, en mér fannst gervi hans óþarflega ýkt og held að túlkun
hans hefði skilað sér ennþá betur ef hann hefði verið gerður heldur
„venjulegri“ í útliti og klæðaburði þó að fræðimannsyfirbragðinu hefði
verið haldiö.
Aö öðru leyti vom búningar Þórunnar Elísabetar Sveinsdóttur mjög
smekklegir og vel unnir og frábær sviðsmynd Steinþórs Sigurðssonar er
einstaklega góð og viðeigandi umgjörð um farsann. Guðrún Ásmundsdótt-
ir leikstjóri nýtir líka möguleika sviðsmyndarinnar vel.
Spanskflugan hefur ennþá sem fyrrum einhverja óskilgreinda eiginleika-
til að skemmta mönnum þó að á sjálfri frumsýningunni hafi vantað meira
fjör og ákveönara rennsh í sýninguna.
Leikfélag Reykjavikur sýnir á Stóra sviði Borgarleikhúsins:
Spanskfluguna
Höfundar: Fritz Arnold og Ernesf Bach
Þýðandi: Guðbrandur Jónsson
Söngtextar: Böövar Guömundsson og Jón Hjartarson
Búningar: Þórunn Elísabet Sveinsdóttir
Lýsing: ögmundur Þór Jóhannesson
Tónstjórn: Carl Möller
Dansar: Guðmunda R. Jóhannesdóttir
Leikmynd: Steinþór Sigurðsson
Leikstjóri: Guörún Ásmundsdóttir
Karl Guðmundsson og Bessi Bjarnason í hlutverkum sínum.