Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1994, Blaðsíða 26

26
MÁNUDAGUR 3. JANÚAR 1994
Fréttir
Bandar.
í fO/ i
Kanada
Japan
S-K a
Bandar. Kanada
Japan
S-Kórea
Ln_lU U
7,5%
7,3%
0,3%
0,1%
Bandar. Kanada Japan S-Kórea EFTA
70 milljq
EB
Sjávar- Landbúnaðar- Iðnaðar-
afurðlr afurðir vörur
Ymsar
vörur
DV
íslenskur sjávarútvegur nýtur góðs af GATT-samningi:
Verndarhyggjan víkur
fyrir frjálsræðinu
- miklar tollalækkanir 1 mikilvægum viðskiptalöndum íslendinga
Uruguay-viöræöur GATT leiddu til
samkomulags 116 ríkja fyrr í mánuð-
inum um aukið frjálsræði í milli-
ríkjaviðskiptum. Markvisst á að rífa
niður tollamúra og afnema við-
skiptahöft. Viðræðumar hófust í
Uruguay 1986 og er tahð að með nið-
urstöðu þeirra hafi skilyrði skapast
fyrir auknum efnahagslegum vexti í
heimsbúskapnum. Gert er ráö fyrir
að samkomulagið taki stigvaxandi
gildi á sex árum frá og með árinu
1995.
Hjá ýmsum mikilvægum viðskipta-
þjóðum íslendinga munu tollar á
sjávarafurðum lækka um minnst 30
prósent. Að öllu óbreyttu mun það
styrkja markaðshlutdeild íslenskra
fiskútflytjenda verulega á næstu
árum. Sömu sögu er að segja um iðn-
framleiðendur, einkum þá sem þjóna
sjávarútveginum.
Á Bandaríkjamarkaði lækka tollar
á sjávarafurðum meira, að meðaltali
um 99,1 prósent miöað við núverandi
samsetningu á útflutningi þangað. í
Evrópu verður hins vegar um óveru-
legar tollalækkanir að ræða vegna
EES-sainningsins sem kveður á um
fríverslun með fisk.
Verulegir hagsmunir í húfi
Á árinu 1992 nam útflutningur ís-
lendinga til Bandaríkjanna tæpum
10 milljörðum króna, sem samsvarar
11,4 prósent af útflutningsverslun
íslands. Á Japansmarkað voru seld-
ar vörur fyrir ríflega 6,6 milljarða,
sem sams varar 7,5 prósent af útílutn-
ingsversluninni.
Alls voru á árinu fluttar út vörur
fyrir riflega 87,8 milljarða, þar af var
hlutur sjávarafurða tæpir 70 millj-
arðar. Af þessu má vera ljóst að tolla-
lækkun á sjávarafurðum í Japan og
Bandaríkjunum skiptir íslendinga
miklu máh í viðskiptalegu tilliti. Á
öðnun mörkuðum, svo sem í Kanada
og Suður-Kóreu, er einnig að vænta
betri möguleika á sölu á íslenskum
sjávarafurðum.
Tæpir fimm áratugir eru nú síðan
„Hið almenna samkomulag um toha
og viðskipti" (GATT) var undirritað-
af ríkjum heims. Um 90 prósent af
vöruviðskiptum í heiminum eru nú
milh aðildarlanda GATT. Markmiðið
er að skapa aga og festu í viðskiptum,
stuðla að auknu viðskiptafrelsi og
örva þannig flárfestingu, atvinnu-
myndun og viðskipti. Með þessum
hætti vinnur GATT að auknum hag-
vexti í heiminum.
Hornsteinn GATT er svoköhuð
bestu-kjarareglá. Hún felur í sér að
öh viðskipti skuh stimduð á gnmd-
velh jafnræðis og án mismununar.
Ríki mega ekki mismuna vörum við
innflutning vegna uppnma þeirra
eða áfangastaðar, hvorki með tohum
eða magntakmörkunum. Af þessu
leiðir að aðildarríki er óheimilt að
veita öðru ríki viðskiptaívilnanir
fram yflr önnur eða mismuna þeim
í viðskiptum.
Þó svo að GATT vinni að fijálsari
viðskiptaháttum og aukinni sam-
keppni bannar samningurinn ekki
aha vemd fyrir innanlandsfram-
leiöslu. Tohar;era því heimilaðir að
vissu marki. í þeim átta samninga-
lotum sem fram hafa fariö innan
GATT th þessa hafa tohar verið
bundnir við ákveðið hámark. Viða-
mesta bindingin átti sér stað í síðustu
lotu sem kennd var við Uruguay og
lauk um miðjan desember.
Innan GATT hefur hart verið tekist
á um lækkun tollbindinga. Má segja
að það sé hið hefðbundna umfjöllun-
arefni GATT að stuðla að lækkun
toha og fjölga þeim vöruflokkum sem
era með bundna toha. Frá því GATT
komst á laggimar hafa meðaltohar
iðnríkja lækkað úr 40 prósentum í
lok fimmta áratugarins í 5 prósent.
Sanngjarnari samkeppni
í mihiríkjaviðskiptum grípa stjóm-
völd oft th ýmissa úrræða til að auð-
velda framleiðendum sínum að koma
vöra sinni á framfæri og selja hana
á erlendum mörkuðum, oftast með
niðurgreiðslu og undirboðum. Sam-
kvæmt GATT er heinhlt að leggja á
undirboðstoha á undirboðna vöra
sem má nema muninum á útflutn-
ingsverðinu og eðlhegu verði. Einnig
er heimht að grípa th gagnaðgerða í
formi jöfnunartoha þegar niður-
greidd vara veldur viðskiptatjóm, th
að jafna út þann mun í verði sem
niðurgreiðslumar skapa.
Fiskurinn iðnaðarvara
Um viðskipti með landbúnaðarvör-
ur hafa th þessa ght óljósar reglur
og sumpart hafa heimsviðskiptin
með þessar vörur verið á skjön við
grundvaharreglur GATT. í Uragua-
y-lotunni var sérstaklega tekist á við
þetta með þaö að markmiði að auka
fijálsræðið.
Þar sem flest ríki líta á flsk og fisk-
afurðir sem landbúnaðarvörur hafa
viðskipti með þær verið háðar sömu
takmörkunum og búvörur. í nýaf-
stöðnum viðræðum lögðu fuhtrúar
íslands allt kapp á að ijúfa þessi
tengsl og stuðla að því að fiskafurðir
flokkuðust með iðnaðarvörum. Það
ætlunarverk tókst þegar ákveöið var
að feha fisk út úr landbúnaðarþætti
viðræðnanna og fjalla um hann í við-
ræðunum um markaösaðgang fyrir
iðnvörar.
Uruguay-samkomulagið
Samkvæmt þeirri lausn sem náðist
í Uraguay-viðræðunum veröa reglur
um viðsldpti með landbúnaðarvörar
bæði einfaldari og skýrari. Gert er
ráð fyrir að einstök ríki geti stutt við
landbúnaðinn á meðan framleiðend-
ur era að búa sig undir aukna sam-
keppni á jafnréttisgrandvehi. Magn-
takmarkanir verða óheinhlar og að
auki verður tryggður lágmarksað-
gangur fyrir landbúnaðarvörar á
lágum tollum til allra samningsríkj-
anna. Á hinn bóginn er gert ráð fyrir
að einstök ríki geti bannað innflutn-
ing á ýmsum hráum landbúnaðaraf-
urðum vegna sjúkdómavama.
Uraguay-samkomulagið nær að
auki th ýmiss konar þjónustuvið-
skipta sem ekki hafa fahið undir
GATT til þessa. Með þessu er leitast
við að auka möguleikana á mhh-
ríkjaviðskiptum á sviði fjarskipta,
flutninga, tækniþekkingar, hug-
verka og fleira.
Varðandi önnur viðskipti verða
tohar á iðnaðarvöram lækkaðir enn-
frekar og jafnvel afnumdir af ein-
staka vörategundum. Ætlunin er að
fylgjast betur með að einstök ríki
standi við skuldbindingar sínar og
komið verður á fót alþjóðaviðskipta-
stofnun sem mynda mun stofnana-
legan ramma utan um Uraguay-
samkomulagið.
Th að tryggja hag þróunarland-
anna verður þeim tryggður aukinn
hluti af heimsviðskiptunum með
aukinni fríverslun, th dæmis með
landbúnaðarvörur, hitabeltisefurðir,
spunavörur og fleira. Að þessu leyt-
inu markar Uraguay-samkomulagið
tímamót í samskiptum þjóðanna. í
þessu sambandi má nefna að reiknað
hefur verið út að árlegar tekjur í
heiminum muni aukast um minnst
270 mhljarða dollara vegna niður-
stöðunnaríUraguay-lotunni. -kaa
í