Alþýðublaðið - 12.05.1967, Blaðsíða 7

Sigurður Guðmundsson skrifstofustjóri:
Fagni Alþýðuflokkurinn sigri
er húsnæðismálunum borgið
Cf ungur maður væri spurður að
1 því í dag hverjar hann teldi
grundvallarforsendur fyrir góðri
afkomu og aðbúð fjölskyldunnar,
þá þykir mér líklegt að hann teldi
þær a.m.k. þrjár. Þær væru næg
og traust atvinna, góð heilsa og
gott og öruggt húsnæði. Og þann-
ig hefur það sjálfsagt verið á öll-
um timum, að menn hafa talið
þetta þrennt vera meginstoðir fjöl
skyldunnar. Ekki hef ég tök á að
fjalla um allt þetta i fáum orð-
um mínum nú, en vænti þess, að
Alþýðuflokkurinn taki þau og
fleiri mikilvæg mál fyrir í vænt-
anlegri kosningabaráttu, því að
sjaldan hafa augu manna beinzt
jafn eindregið að þeim og nú um
þessar mundir. Hins vegar langar
mig til að fara nokkrum orðum nú
um eina hlið þess umfangsmikla
máls, sem húsnæðismálin eru, þá
hlið, sem að unga fólkinu snýr.
Forsendurnar fyrir hagstæðri
þróun húsnæðismálanna eru auð-
vitað hinar sömu fyrir alla, hvort
heldur þeir eru ungir eða komn-
ir nokkuð til ára sinna. Þessar
forsendur eru t.d. vel þróaður
byggingaiðnaður, fjármagnið, sem
þarf til þess, að unnt sé að fá góð-
ar og vandaðar íbúðir á hagstæðu
verði, góð skipulagning íbúða-
svæða o.s.frv. í öllum þessum meg
inefnum hafa framfarir átt sér
stað á síðustu árum, einkum þó að
þvi er varðar lánastarfsemi hins
opinbera til íbúðabygginga. Þá er
nú verið að gera tilraun til fyrstu
fjöldaframleiðslu íbúða í landinu
og standa vonir til að hún muni
verða stórt spor fram á við. Skipu
lagning íbúðasvæðanna mun enn
eiga talsvert í land til þess, að
hún geti talizt nægilega góð. En
séu þessi mál og ýmis önnur sam-
eiginlegar grundvallarforsendur
húsnæðismálanna, hver eru þá þau
mál, sem að talsverðu leyti gætu
talizt sérmál unga fólksins eða
eru mikilvægust fyrir það?
Sérmál unga fólksins í húsnæð-
ismálunum eru annars vegar vanda
mál leigjendanna, hins vegar kaup
endanna, þ.e. þeirra, sem vilja
og geta strax keypt eigin íbúðir.
Sennilega eru flest ung hjón fyrst
í stað leigjendur og flest þeirra
eignast síðar — sem betur fer —
eigin íbúðir. En við hver kjör búa
þeir ungu leigjendur í dag, sem
ekki eiga efnafólk að? Yfirleitt er
hér um að ræða litlar, tekjulágar
fjölskyldur, sem búa í litlum og
misjafnlega góðum íbúðum, sem í
ótrúlega mörgum tilfellum eru lé-
legar eða afleitar. Húsaleigan er
yfirleitt há, enda tilgangur leigu-
sala að hagnast á eign sinni og eng
in húsaleigulög til verndar. í slíku
húsnæði búa þessar fjölskyldur
síðan í mörg ár eða allt þar til
þær ráðast í það stórræði að eign-
ast eigin íbúð. Og þegar sá draum-
ur hefur orðið að veruleika flytur
ný og yngri fjölskylda í gömlu,
litlu og lélegu leiguíbúðina. Þann-
ig gengur það ár eftir ár, áratug
eftir áratug, það hefur víst alltaf
verið þannig og verður sjálfsagt
lengst af — nema stungið sé við
fótum og það verður að gera.
Unga fólkinu í leiguíbúðunum
verður að sinna. En hvað er þá
til ráða, h.vað er hægt að gera?
Ef leitað er ráða til þess, að
ungt fólk, sem ekki hefur enn ráð
á að eignast eigin íbúðir, geti bú-
ið í góðum og vönduðum leiguíbúð
um á skaplegu verði, verður skjótt
ljóst, að tæpast verður því kom-
ið til leiðar meðaii það ástand
helzt, að leiguíbúðir fyrir almenn
ing eru að mestu leyti í eigu
þeirra, sem líta á húsnæði sem
gróðatæki. Húsnæðismálin eru
vissulega félagsmál en ekki mark
aðsmál og ó leiguíbúðir má ekki
frekar líta sem gróðatæki en t.d.
lækningar og sjúkrahúsavist. En
jafnvel ný húsaleigulög geta sjálf
ságt ekki breytt þessari afstöðu
gróðaaflanna þótt með þeim yrðu
hömlur settar. Og því er í raun
ekki nema ein leið fær. Hún er
sú, að leiguíbúðir verði hér eftir
byggðar í vaxandi mæli af ýmsum
félagslegum aðilum, sem leigi þær
síðan út á skaplegu verði.
Nú mun sjálfsagt einhver segja
sem svo, að hér sé hægara um að
tala en í að komast — eða hvar
eigi að útvega allt það fé, sem til
þess arna þurfi? Og hver eða
hverjir eiga að vera eigendur þess
ara nýju lerguíbúða? Því vil ég
nú leitast við að ávara.
Öllum er kunnugt um skyldu-
sparnað þann, sem upp var tek-
inn í tíð vinstri-stjórnarinnar.
Þessi lögboðni sparnaður er lagð-
ur á alla þá, sem eru á aldrin-
um 16—25 ára, svo fremi að þeir
séu ekki giftir eða við nám megin-
hluta ársins. Þó nokkur styr stóð
um sparnað þennan er hann var
lagður á, en ekki hef ég orðið var
óánægjuradda um hann síðustu
árin, þvert á móti hefur hann á-
unnið sér viðurkenningu — að ég
ekki segi vinsældir. Með hverju
nýju ári hefur hann orðið æ mik-
ilvægari tekjuliður Byggingasjóðs
ríkisins. í lok síðasta árs var inn-
eign á skyldusparnaðarreikning-
um tæpar 280 millj. kr., i árslok
1965 var inneignin tæpar 188
millj. kr„ í árslok 1964 var hún
tæpar 108 millj. kr. og í árslok
1963 var hún tæpar 72 millj. kr.
Aukningin hefur bæði stafað af
SIGURÐUR GUÐMUNDSSON
skrifstofustjóri.
hækkun spamaðarins (hann er nú
15% af launatekjum í stað 5% áð-
ur), mikill fjöldi ungs fólks hefur
komið til sögunnar í atvinnulíf-
inu og tekjur þess hafa verið mikl-
ar. Aldrei hefur þó unga fólkið
notið þessarar inneignar sinnar,
þessarar ráðdeildar og sparsemi,
umfram aðra iánsumsækjendur
hjá Húsnæðismálastofnuninni —
fyrr en nú rétt nýlega, að tekið er
að örla á því, eins og heimilað
var þó í lögum. Er fjárskortur
stofnunarinnar skýringin á því.
En það væri vissulega í fyllsta
máta eðlilegt, að unga fólkiö nyti
þessa sparnaðar síns. Ég er þeirr-
ar skoðunar, að Byggingasjóður
ríkisins eigi að lána fé til bygg-
ingar leiguhúsnæðis fyrir ungt
fólk. Og reyndar er þegar fyrir
hendi vísir að slíku. Á ég þar við
heimild Húsnæðismálastofnunar-
innar til að lána fé til byggingar
leigtjhúsnæais í ei('U sveitarfé-
laga og Öryrkjabandalags íslands.
Þetta hefur þó verið sáralítið not-
að, enda nýtt af nálinni. Væru
hins vegar myndaðir einn eða
tveir öflugir aðilar, annar t.d. af
launþegasamtökunum og hinn fyr-
ir forgöngu Menntamálaráðuneyt-
isins fyrir námsmenn í landinu,
þá þætti mér í fyllsta máta eðli-
legt, að þeir fengju veruleg lán
hjá Húsnæðismálastofnuninni til
bytggingar leiguhúsnæðis fyrir
námsfólk og unga launþega. Auð-
vitað þyrfti síðan meira fé að
koma til, en ég þykist sjá í hendi
mér að unnt verði að afla þess.
Ég sé í huga mér námsmannahús
rísa á Reykjavíkursvæðinu — og
sambýlishús, sem ungt fólk í laun-
þegasamtökunum á kost á að fá í-
búðir til leigu í. Það er sjálfsagt
að Húsnæðismálastofnuin verði
látin sinna þeim mikilvæga þætti
húsnæðismálanna, sem leiguhús-
næðið er. Alla tíð hefur verið
gengið framhjá honum. Þessu
þarf að breyta og reyna um leið
að skapa nýja þróun að því er
varðar húsaleiguna og eignarhald-
ið á leiguíbúðunum, fólkinu sjálfu
til góðs. Það er brýn nauðsyn, að
hefjast handa um þá þróun.
Ég vil þá víkja að öðrum meg-
inþætti máls míns. En hann fjall-
ar um kaup ungs fólks á eigin í-
búðum. 1 því efni er tvennt mikil-
vægast. í fyrsta lagi að nægilega
mikið fé sé fyrir hendi þegar kaup
á að gera, og í annan stað að íbúð-
ir séu ekki dýrari en svo, að sann
gjarnt megi teljast og viðráðanlegt
fyrir þorra manna. Sé litið á
fyrra atriðið nokkru nánar verður
strax ljóst, að skyldusparnaðurinn
er mikilvægur í þessu efni — ekki
aðeins vegna þeirrar eignar, sem
hann myndar, heldur líka vegna
þess forgangsréttar, sem inneign
að upphæð 100 þús. eða meira
veitir til láns. Ég held þó, að tíma
bært sé að hyggja nokkuð að breyt
ingum og útfærslu á skyldusparn-
aðinum. í fyrsta lagi sýnist mér,
að til greina geti komið að aldurs-
mark hans verði fært aftar en nú
er; í öðru lagi finnst mér vel koma
til mála, að forgangsréttur til lána
verði fremur miðaður við ákveðið
sparnaðartímabil, þ.e. ákveðinn
árafjölda, en við ákveðna upphæð,
sem á dýrtíðartímum er fljótgert
að ná. Með þeim hætti mætti líka
koma til móts við gifta námsmenn
sem nú bera skertan hlut frá borði
af óhjákvæmilegum ástæðum. í
þriðja lagi sýnist mér vel koma til
mála, að lánsumsækjendur hjá
Húsnæðismálastofnuninni fái stig-
hækkun á lánum sínum í hlutfalli
við það, hve lengi og hve mikið
þeir hafa sparað. í fjórða lagi
finnst mér vel hugsanlegt, að
skyldusparendur verði hvattir til
liærri hlutfallssparnaðar en 15%
af launum sínum. Og í framhaldi
af því vil ég láta þá skoðun í ljósi,
að taka beri upp frjálsan sparnað
þann, er lögin heimila, en því mið
ur hefur aldrei komið til fram-
kvæmda. Með honum mætti afla
talsverðs fjármagns. Það er höfuð
atriði að unga fólkið eignist nógu
fljótt nægilegt fé til þess að eign
ast eigin íbúð. Þess fjár getur það
ekki aflað nema með vinnu sinni
og sparnaði — og ekki verður það
sagt um unga fólkið, að það só
sjálfhlífið eða duglítið. Oft er því
borin óráðsía á brýn. En því hef-
ur ekki verið veitt athygii hver
sparnaður þess í rauninni er. Það,
sem ekki er við nám — en á náms
tímanum fer auðvitað fram mikill
beinn og óbeinn sparnaður, jafn-
framt því, sem með náminu er lagð
ur grundvöllur að mikilli verð-
mætasköpun í þjóðfélaginu, margt
i af því unga fólki, sem vinnur
hörðum höndum, leggur ekki
aðeins 15 prósent af launum sín-
úm í skyldusparnað, heldur borg-
ar það líka 1% skatt af launum
sínum í Byggingasjóð ríkisins og
loks í sumum tilfellum 4% af laun
um kínum í Lífeyrissjóð. Sparn-
aður sem lagður er til íbúðabygg-
inga nemur því í fjölmörgum tilfell
um 16% af launum unga fólksins
og 20% sparnaður fer fram hjá
mörgum. — Ég sagði áðan, að ann
að mikilvægasta atriðið, þegar í-
búðakaup væru ráðgerð, væri það
að kostur væri á góðum íbúðum á
skaplegu verði. Ein meginforsenda
þess er, að byggingarkostnaður
verði lækkaður verulega, einkan-
lega með verulegum jákvæðum
breytingum á byggingariðnaðinum,
sem ekki méga dragast öllu leng-
ur. Kemur margt þar til athugun-
ar, sem flytja mætti langa ræðu
um. Síðast en ekki sízt er nauð-
synlegt að gera ráðstafanir til að
dregið verði úr því ofboðslega
braski með íbúðir, sem á sér stað,
einkum á Reykjavíkursvæðinu.
Þar eiga ekki aðeins braskarar
hlut að máli, heldur fjölmargir aðr
ir. Ýmis ráð geta komið til greina
í því sambandi, ekki sízt skatta
leiðin. — Loks vil ég benda á hve
sjálfsagt er að vinna að því, að
ungt fólk og aðrir geti átt kost á
kaupum á eldri íbúðum, sem það
treystir sér til að endurnýja — og
fái lán til slíkra kaupa hjá Hús-
næðismálastofnuninni.
Mér er fullkomlega ljóst, að auk
Framhald á 10. síðu.
RÆÐA FLUTT A FUNDI í ALÞÝÐUFLOKKSFÉLAGI REYKJAVÍKUR
12. maí 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ J