Alþýðublaðið - 02.07.1967, Side 8

8
2. jálf 1967
Sunrtudags Alþýðublaðið
Dulmélsfræðingurinn sveik land sitt - en fékk hetji
Sumner Wells - notaði leyndarmálin í sínum diplómatísku aðgerðum.
Sjötti desember 1941 var ó-
sköp venjulegur og rólegur
sunnudagur í Washington. Þó að
stríð geisaði víða um heim, var
allt rólegt í Bandaríkjunum og
þar töldu menn, að hinir ógur-
legu atburðir, sem voru að ger-
ast um allan heim, mundu með
engu móti geta truflað hið þægi-
lega helgarleyfi og byrjandi jóla-
innkaup.
Frank Knox, flotamálaráð-
herra, hafði einmitt valið þenn-
an dag til að birta h-ina árlegu
skýrslu sína til forseta Banda-
ríkjanna.
Þetta var ítarleg skýrsla, sem
endurspeglaði meðfæddá bjart-
sýni róðherrans og blaða-
mennskuliæfileika. ,,Mér er heið
ur að geta slegið því föstu, að
ameríska þjóðin getur borið fullt
truast til flota síns. Að mínu á-
iiti hefur trúmennska, siðferðis-
þrek og tæknikunnátta sjólið-
anna aldrei verið meiri. Frá
hváða sjónarmiði sem er, er
bandaríski flotinn sá bezti í
heimi. . . .“
Enginn þeirra manna, sem
skipuðu æðstu stöður í Banda-
ríkjunum, var þennan dag á
skrifstofu sinni. Hull utanríkis-
ráðherra og Stimson landvarna-
ráðherra voru heima hjá sér og
Marshall, yfirmaður herráðsins,
sat við sóttarsæng konu sinnar
— hún hafði dottið tveim dög-
um áður og brotið í sér tvö rif.
Haroid Stark, yfirmaður flotans,
var í „The National Theatre“ að
liorfa á Betlisstúdentinn. Allt
var líka með kyrrum kjörum í
Hvíta húsinu er þessi sólbjarti
vetrardagur leið að kvöldi.
Franklin D. Roosevelt forseti sat
að vísu enn við skrifborð sitt,
er lautinantinn, sem var á' vakt
í skeytaherberginu, Robert
Schultz, kom inn með skýrslur,
sem nýkomnar voru frá leyni-
þjónustu flotans. Meðal þeirra
var langt skeyti frá japanska
utanríkisráðuneytinu til sendi-
herrans í Washington — sem
hlustunarmenn leyniþjónust-
unnar höfðu náð — er virtist
hafa að geyma handritið að orð-
sendingu, er afhent skyldi
Bandaríkjastjórn.
Eftir að hafa skoðað þetta
skjal þegjandi í tuttugu mínútur
sagði forsetinn við hinn nána
samstarfsmann sinn og vin Harry
Hopkins:
„Þetta þýðir stríð“.
Hann sagði þessi orð sorg-
mæddur, en án nokkurrar
hræðslu. Nákvæmlega iimmtán
tímum, áður en japönsku sprengj
urnar tóku að falia á Pearl Har-
bor.
Hví gerði forsetinn ekkert?
Hvers vegna fór hann í rúmið
og eyddi næsta degi, eins og
ekkert hefði gerzt á meðan hin
örlagaríka skýrsla lá á skrifborði
hans?
Hvrs vegna og hvernig gátu
ófarirnar í Pearl Harbor gerzt?
DULMÁLSLYKLARNIR
RÁÐNIR
Þetta er það, sem ný bók, „The
Broken Seal“ eða Rofna innsigl-
ið, eftir bandaríska rithöfundinn
og leyniþjónustumanninn Ladis-
las Farago fjallar um, en hún er
nýkomin út hjá Random House.
í henni segir frá hinni leynjlegu
baráttu um dulmálslyklana, sem
haldið var uppi á'rin og vikurn-
ar fyrir Peari Harbor, meðal ann
ars með innbroti hjá japanska
hermálafulltrúanum og með því
að nota lokkandi hnátur til að
„sjá um“ japanska diplómata.
,,Það er ekkert leyndarmál“,
skrifar Farago, „að Bandaríkja-
menn voru svo heppnir að geta
ráðið japönsku dulmálslyklana,
fyrst árið 1920 (þegar flotamála-
ráðstefnan mikla stóð yfir, en
þetta hafði úrslitaáhrif á niður-
stöðu hennar) og seinna árið
1940 og þekktu því bezt varð-
veittu leyndarmál Japana allt til
þess augnabliks, er stríðið brauzt'
út. En sú vitund, að við gátum
lesið leyndarskjöl þeirra kallar
á þá óþægilegu spurningu. Hvers
vegna sáum við ekki fyrir og und-
irbjuggum við okkur ekki undir
það reiðarslag, sem átti eftir að
dynja á okkur?“
í þessari stóru bók, sem er
um 440 síður, eru gefin mörg
svör við þessum spurningum, þó
að allur sannleikurinn komi tæp-
ast í ljós. Orsakanna var sum-
part að leita í samkeppni leyni-
þjónusta ameríska flotans og
hersins, sumpart í svikum amer-
ísks dulmálssérfræðirigs, sum-
part í því, að einn amerískur
ráðherra beitti ekki einföldustu
öryggisráðstöfunum. sumpart —
og ekki minnst — ófúsleika amer
ísks forseta (Roosevelts) og rík-
isstjórnar til að trúa því, að Jap-
anir mundu gera árás þar til á
síðasta augnabliki, þrátt fyrir
það, að dulmálsskeytin, sem náð-
ust, væru ómyrk í máli.
Herb Yardley hafði lært sím-
ritun af sjálfum sér og gerðist
1913 símritari í bandaríska utan-
ríkisráðuneytinu fyrir 17 dala
byrjunarlaun. Hinn ungi maður
var fullur af metnaðargirnd og
— eins og kom í ljós síðar, er
hann „að gamni sínu“ réði einn
leyndasta dulmálslykil Bandaríkj
anna á tveim tímum — hafði sér-
staka hæfileika til að ráða dul-
mál. Þetta varð yfirmönnum hans
brátt ljóst, hann hækkaði í tign,
og launum, og var brátt trúað
fyrir þeirri fáliðuðu skrifstofu,
þar sem unnið var að því að ráða
dulmálslykla erlendra þjóða.
FANN „LYKILINN“
Hann gerði meistarstykki sitt'
er hann árið 1919 gat á furðulega
skömmum tíma ráðið dulmál jap
önsku utanríkisþjónustunnar,
þótt hann kynni ekki orð í jap--
önsku. Þetta gerði hann með því
að bíða eftir því, að tvö sjaldgæf
orð kæmu fyrir í skeytunum. Þar
eð Sinn Fein-uppreisnin á írlandi
dró um þær mundir svo mjög að
sér athygli diplómata um allan
heim, beið hann eftir orðunum
Airurando, sem á japönsku þýð-
ir írland, og Dokuritsu, sem þýð-
ir sjálfstæði. Er hann var svo
búinn að færa ráðninguna á þess-
um orðum yfir á allt skeytið, var
eftirleikurinn ekki erfiður.
Starf hans hafði gífurlega þýð
ingu á flotamálaráðstefnunni í
Washington í nóvember 1921, er
Bandaríkjamenn vissu, vegna
starfsemi Yardleys, fyrirfram um
alla röksemdarfærslu Japana og
öll fyrirmæli til samningamann-
anna. í janúar 1923 fékk Yardley
heiðursmerkið DSM. Ekki var
þess getið fyrir hvað, en sjálfur
vissi Yardley, að það var fyrir
hæfileika hans til að koma upp
um öll leyndarmál Japana.
SVIKIN
Á næstu árum, sem einkennd-
ust af ótta við herskipasmíðar
liinna þjóðernissinnuðu Japana
vissu menn í Washington —
vegna starfa Yardleys — alltaf
hvað japönsku hernaðarsinnarn-
ir tóku sér fyrir hendur eða ætl-
uðu sér. Og þessu hefði getað
haldið áfram, ef Yardley hefði
ekki sjálfur eyðilagt það, sem
hann hafði byggt upp.
Hann var í stöðugum fjárhags-
kröggum, sem stöfuðu af spila-
fýsn hans og óheyrilegum og (á
bannárunum) dýrum brennivíns-
þorsta hans, og honum fannst
hann vera vanmetinn og misnot-
aður. Þegar Stimson, landvarna-
ráðherra, ákvað að loka skrif-
stofu hans, The Black Chamber,
sprakk blaðran og honum fannst
hann ekki þurfa að vera trúr rík-
isstjórn sinni og föðurlandi, er
ríkisstjórnin væri svo vanþakk-
lát honum og ótrú.
GRAFINN SEM HETJA
Hann fór til japanska sendi-
ráðsins og bauðst til að selja
bezt varðveittu leyndarmál Banda
ríkjamanna — fyrir 10.000 dali
út í hönd. Japönum var ljós staða
Yardleys, en ógnaði verðið. Að
síðustu var samið um 7000 dali
— og þar með hóf Yardley störf
sín, í þetta skipti fyrir Japani.
Nú lét hann japönsku dulmáls-
lyklana eiga sig, en tók að ráða
lykla annarra landa fyrir Japani,
þar á meðal Breta.
Það voru ekki gerðar ráðstaf-
anir gegn Yardley, þegar greiðsla
Japana nægði ekki lengur og
hann gaf út bók, sem hét „The
American Black Chamber", þar
sem flett var ofan af ýmsum,
amerískum leyndarmálum —
en menn uppgötvuðu aldrei föð-
urlandssvik hans. Yardley, sem
síðar sendi frá sér fleiri bækur,
hafði opinberlega þann starfa að
vera fasteignasali, en virðist um
tíma hafa unnið fyrir Kínverja
að því að ráða japanskt dulmál,
og dó í ágúst 1958, 69 ál’a gamall.
Hann var grafinn í Arlington-
Hefði mátt afstýra óförunum í Pearl Harbor?