Alþýðublaðið - 16.06.1968, Blaðsíða 2

IBItstjórar: Kristján Bersl Ólafsson (áb.) og BenediKt Gröndal. Símar: 14900 —
14903. — Auglýsingasími: 14906. — Aðsetur: Alþýðuhúsið við Hverfisgötu,
Reykjavík. — Prentsmiðja Alþýðublaðsins. Sími 14905. — Áskriftargjald kr.
120,00. — f lausasölu kr. 7,00 eintakið. — Útgefandi: Nýja útgáfufélagið hf.

24 AR
Á morgun verður Lýðveldið ís-
verður þetta að vera höfuðtak-
mark á komandi árum.
NÁTTÚRUVERND
í tilefni af 17. júní gefur Ai-
þýðublaðið út auka'biað, svo sem i
venja er. Að þessu sinni er biað :
ið helgað náttúruvernd og láta ;
þar margir kunnir menn í ljós,
hvað þeir telja mest aðkallandi
að gera til náttúruverndar á ís-
landi. Svör þeirra eru athyglis-
verð.
Alþýðublaðið hefur oft haldið
land 24 ára. Þetta er lítill aldur
í sögu þjóðar, og sjálfstæðið enn
í bernsku. Hins ivegar eru 24 ár
langur tími í ævi einstaklinga,
ekki sízt þeirra, sem lifað hafa
þetta tímabil, sökum þess hve
viðburðaríkt það hefur verið.
Lífskjör þjóðarinnar hafa síðan
1944 batnað svo hröðum skrefum,
að ævintýri er líkast. Samt sem
áður eru ýms megin vandamál ó-
leyst og þá öðru fremur hvernig
forðast megi í framtíðinni sveifl
ur 1 þjóðartekjum eins og þær,
sem gerzt hafa síðustu misseri.
Það er enn ekki fullsannað, að
íslendingar ráði við þann vanda
efnahagsmála að standa undir
þeim lífskjörum, sem þjóðin hef
ur verið fljót að tileinka sér.
Til þess mun þurfa mikið átak, og
Það er ósannað mál, að kapp-
hlaupið við lífskjörin hafi gert
þjóðina hamingjusamari en ella -
enda þótt óneitanlega sé mikil
blessun að hafa útrýmt fátækt-
inni. Félagsleg vandamál, upp-
eldi, lífsviðhorf og aðlögun að
nútíma þjóðfélagi munu í fram
tíðinni krefjast meira átaks og
athygli en hingað til. Mikil óværð
er nú í rótgrónum þjóðfélögum
víða um lönd og jaðrar við bylt-
ingu æskunnar. Hér hefur þessa
lítið gætt á yfirborði, en mis-
skilningur iværi að ihalda, að
bylgjurnar hafi ekki borizt hing-
að til lands. Þær kunna enn að
segja til sín í einhverri mynd.
Alþýðublaðið ósbar þjóðinni til
hamingju í von um bjarta far-
sæla framtíð.
fram, að einmitt nú sé rétti tím
inn til stórátaka í náttúruvernd.
Mikil spjöll hafa verið gerð á land
inu síðustu 1100 ár, en nú blasa
við nýjar hættur, ef ekkí verður
sýnd skynsemi og forsjálni í sam
skiptum mannfólksins vi'.i landið.
Þjóðin þarf að bera gæru til að
sameinast urn þetta má' Hún
þarf að varðveita þá staði náttur
unnar, sem sérstæðir eru. Hún
þarf að berjast gegn uppblæstri
og auðn með sandgræðslu, skóg-
rækt og hverju tiltækilegu ráði.
Hún þarf að tryggja fólki í þétt-
býlf tengsl við náttúruna. 25 ára
afmæli lýðiveldisins á næsta ári
þyrfti að marka tímamót á þessu
sviði með nýrri skipan náttúrú-
vemdármála og nýjum átökum á
því sviði.
KONUR A SVIÐI
Það var að sönnu mál til
Jíomið að leikkona hlyti silf-
urlampann; auk Helgu Baeh-
mann sem fékk lampann í vor
hefur aðeins ein leikkona hlot-
ið þessa viðurkenningu, Guð-
björg Þorbjarnardóttir árið
1961. Þó er leiklistin sú grein
lista þar sem mest og ótvíræð-
ast kveður að konum, og hef-
ur svo verið frá því reglulegt
leikhús kom til á íslandi með
stofnun Leikfélag Reykjavík-
ur. Það er hægt að ræða um
og nefna til helztu rithöfunda,
myndlistarmenn, tónskáld á
íslandi án þess að nefna nokkra
konu, en um leiklist verður
ekki rætl nema leikkvenna sé
getið.
Löngum hefur verið friðgott
um silfurlampann, friðbetra en
virðist ætla að verða um aðra
og nýlegri viðurkenningu, bók-
menntaverðlaun dagblaðanna
eða silfurhestinn. Þó er ekki
að vita hvort svo yrði ef fylgt
væri út í æsar reglum silfur-
lampans sem gera ráð fyrir
að vprðlaunin skuli veitt fyrir
,,frábæran leik, hvort heldur
í litlu eða stóru hlutverki“. En
hefð hefur skapazt um það að
veita silfurlampann einvörð-
ungu fyrir stór hlutverk, aðal-
hlutverk svokölluð, og eru það
því sjaldnast fleiri en tveir
eða þrír leikarar sem til greina
koma ár hvert fyrir „frábær-
an leik“. í ár mun t.d. enginn
hafa komið til raunverulegra
álita annar en leikkonurnar
Helga Bachmann og Kristbjörg
Kjeld. Hitt segir sig sjálft að
oft og einatt eru tveir eða
þrír leikarar raunverulega hlut
gengir hverju sinni, eiga jafnt
tilkall til viðurkenningar og
verður ekki gert upp á milli
þeirra með neinum hlutlægum
hætti; það kann því að verða
undir hendingu komið hver
þeirra hlýtur sóma af „bezta“
leik ársins þó allt sé með felldu
um mat leikdómenda. Og sjálf-
sagt stafar það líka af tómri
hendingu að tvær leikkonur
s-m ættu löngu að vera búnar
að fá þessa viðurkenningu, og
hafa þrásinnis verið mjög
nærri þvi að vinna hana, hafa
enh í dag engan silfurlampa
hlotið. Tvívegis munaði þó
einungis fjórðuifgi atkvæðis,
25 stigum, að Helga heitin Val-
týsdóttir hlyti verðlaunin, og
einu sinni hálfu atkvæði, 50
stigum, að Herdís Þorvalds-
dóttir hlyti þau; samanlögð stiga
tala þeirra Herdísar og Helgu,
hvorrar um sig, öll ár sem verð
launin hafa verið veitt er hærri
en margra sem hafa hlotið
lampann.
En, af hverju stafar „hend-
ing“ sem bessi? Getur skeð
að leikdómendur dragi óafvit-
andi og ósjálfrátt taum karla
þegar svo ber við að tveir
leikarar, karl og kona, sýna
bæði jafna verðskuldun, frá-
bæran leik í mikilsháttar hlut-
verki? Og meðal annarra orða:
hversvegna er engin kona í
leikdómarasæti?
^ Hvað sem þessu líður: ótví-
rætt er það að konur láta
hvergi að sér kveða í listum
til jafns við það sem gerist í
leikhúsum. Hvers vegna? Ég
efast um að hin augljósa,
KJALLARI
líkamlega skýring, að leikhóp-
ur verður varla eða alls ekki
starfræktur án kvenna, sé ein-
hlít, þó að sjálfsögðu dragi hún
langt. Ekki vantar minnsta
kosti að konur hafi fengizt og
fáist við aðrar greinir lista.
Fjöldj kvenna leggur stund á
ritstörf þó engin kona verði
enn sem komið er nefnd í röð
hinna fremstu rithöfunda; kon
ur leggja stund á tónsmíði og
hljóðfæraleik; og meðal mynd-
listarmanna eru fáeinar kon-
ur sem náð hafa umtalsverð-
um árangri þó karlar muni til
muna fjölmennari þar í stétt eins
og hverri annarri en húsfreyju
stéttinni. Hinsvegar er órofin
röð mikilsháttar leikkvenna
á íslenzku sviði, allt frá Gunn-
þórunni Halldórsdóttur, Guð-
rúnu Indriðadóttur og Stefaníu
Guðmundsdóttur til Guð-
bjargar, Herdísar og Helgu
Valtýsdóttur, Helgu Bachmann
og Kristbjargar Kjeld. Árlega
útskrifast úr leikskólunum,
birtast á sviði nýjar leikkon-
ur, ungar og efnilegar, sem
standa piltum sízt að baki. Og
þess verður ekki vart að fé-
lagsleg staða kvenna, verð-
andi eiginkvenna, mæðra og
húsmæðra, meini hæfileikum
þeirra að njóta sín á þessu
sviði.
Framhaid á 14. síðu.
£ 16. júní 1968 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ
SLEIFARALAG
Me/an *ég beið eftir strætis-
vagninum í gærmorgun á’ einum
stað á Stór-Reykj a víkursvæð-
inu, varð mér starsýnt á vinnu-
brögð, sem fram fóru í nágrenni
við biðskýlið. Þarna var greini-
lega hin svokallaða unglinga-
vinna í „fullum gangi“. Hingað
og þangað um þennan orustu-
völl lágu smáhrúgur af kast-
grjóti og rusli og var nú unnið
að því að fjarlægja þær.
Skal því nú lýst í stuttu máli,
hvernig þessi þrifnaðarherferð
fór fram og hvernig ungir og
upprennandi æskumenn eru
þjálfaðir í hagræðingu og
tæknilegum vinnubrögðum á
íslandi á ofanverðri tuttugustu
öld:
Heljarmikill vörubíll frá Þrótti
stóð þarna í fremstu víglínu, —
að sjálfsögðu í fullum gangi og
filelfdur bílstjóri undir stýri.
En takið svo eftir: Þrir — aðeins
þrír drengir, 13 til 14 ára skokk-
uðu þarna kringum bílinn með
skóflur og mokuðu hrúgunum
upp á bílpallinn, en bflstjórinn
mjakaði farartæki sinu smám.
saman um einn og einn metra í
senn frá einni hrúgu til annarr-
ar.
Enginn verkstjórl var þarna
neins staðar sýnilegur, enda hef-
ur liann sjáífsagt talið frekari
nærveru sína óþarfa eftir að
hafa skipulagt þvílíka vinnu-
hagræðingu, sem hér hefur verið
lýst.
Vert er að geta þess, að dreng-
irnir munu fá 20 til 35 kr. fyrir
vinnustundiria í lunglingavinn-
unni.
Það er blátt áfram ömurlegt
að sjá önnur eins vinnubrögð og
þetta nú á dögum. En eru þau
ekki einmitt einkennandi fyrir
þá sérstæðu „vinnuliagræðingu
og hagfræði", sem allt of oft
getur að líta enn í dag hjá okk-
ur íslendingum, og það í miklu
stærri og umfangsmeiri stíl en
hér um ræðir, þegar saman fer
ailt í senn: blygðunarlaust kæru-
leysi um skynsamlega nýtingu
opinbers fjár, litill áhugi fyrir
verkinu og kannski enn minna
verksvit.
Fyrir 60 árum brostu nágrann
arnir að gömlum kotbónda ein-
um, sem á hverju hausti reiddi
móinn sinn á einni dróg svo
langa leið framan af heiðum, að
ekki urðu farnar nema tvær ferð-
ir á 12 eða 14 stunda vinnudegi.
Þessi gamli bóndi hafði þá góðu
og gildu afsökun að hafa elrki
ráð á’ öðrum tæknibúnaði en
gömlum og lúnum skrokk og ein-
um húðarjálki, en vélvæddir
„„búskussar" nútímans geta
varla afsakað sína handarbaks-
vinnu á sama hátt. Hi.