Alþýðublaðið - 01.09.1968, Blaðsíða 7

ISVIÐSUOSI:

uií sem hefur
egjanlega mikil áhrif
Einn þeirra, sem munu hafa mikil áhrif á gang
forsetakosninganna í Bandaríkjunum í haust, er
John Kennéth Galbraith. Hann er Harvard pró-
fessor í hagfræði, erindreki, listgagnrýnandi og met-
söluhöfundur. í vor kom út síðasta hók hans, „Hið
nýja iðnaðarþjóðfélag“. í henni koma ef til vill ekki
fram nein ný sjónarmið, en hún er rituð af manni,
sem talar eins og sá, sem valdið hefur og bókin á
sér mikla stoð x þjóðfélagsheimspeki.
í p.luttu máli sagt er því hald-
ið þar fram, að það séu ekki
lengur hagsmunir auðvaldsins,
sem þjaki ökkur, heldur hið nú-
tínta tæknilega iðnskipulag með
iij álp aú glýsingastarfsemi.
f>að, hversu hættulegur Gal-
braith er, felst í því, að hann
'heifur óvenjulegan hæfileikia til
að tjá sig þannig. að fólk skil-
ur, hvað hann á við og gleymir
þ\rí pkki. Hann er einn þeirra,
sem halda fast við skoðanir sín-
'ar; hann fórnaði vináttu sámni
við Johnson forseta -og sagði
skoðun sínia á Vieit-Nam styrjöld
inni. Það eru útgjöldin í því
stríði, semkoma rugli á fjárha-gs
kenfi USA, segiir hann og vildi
iþsí fá McCarthy sem forseía.
Einn af gagnrýnendum Gal-
braiths hefur sagt: ,,Það er fá-
um gefið að geta auðgað málið.
G-albriaith hefur a.m.k. myndað
tvö orð.tæki sem ekki munu
falla í fyrnsku: „the Affluent
Socieíy" og „Cönventional Wis-
dom“. Ef það, að skrifa vel, er
glæpur, er það glæpur, sem
fæstir þjóðfélagsvísindamenn
fremja. En þar er Galbraith
undantekning. Hann skrifar ekki
fyrir lagsbræður sína, hann er
fyrst og fremst hinn „óhagfræði
iegi hagfræðingur“.“
Galbraiith fæddist í Iona Sta-
-tion í Ontarioríki í Kanada árið
1908. Forfeður hans voru inn-
flytjendur frá Skotiandi,, sem
tóku sér þarna bólfesíu hafandi
verið rekin frá skozku óðulun-
um. Galbriaiths ættin varð vel
þefclct fyrir iðnað, dugnað í f jár-
rækt og fyrir það, hvensu háir
þeir voru. Galbraith ólst upp í
sparsömum og fremur harð-
neskjulegum. kalvínskum anda.
Óhjákvæmilegt var, að vinna
hörðum höndum, peningar voru
hátt skrifaðir og menn voru
dæmdir hart fyrir yfirsjónir
síniar.
Galbraith, sem nú mun vera
milljónamæringur, eyddi æsku
sinni að mestu við leiðinleg land
búnaðarstörf. Við því brást hann
þannig, að hann gerðist hinn
rnesti bókaormúr og hóf skóla-
göngu 10 ára gamall. Á sínum
heimasióðum þótti hann lang-
eftirtektarverðasti stráku rinn og
var -hafinn til skýjanna sem
hremasta viðundur, svo að hann
fór að trúa á það sjálfur. Hann
segir, að mikið til eigi hégóma-
girnd hans rætur sínar að refcja
til þessa skeiðs. Annars segir
hamn um hégómagimd, að hún
sé eimkvm tvenns konar. Önnur
tegund hennar er reist á trúnni
á því, að þú hafir raunverulega
yfirburði og getir gert betur en
aðrir. Hin tegundin er aðeins
gríma fyrir þær efasemdir, sem
þú elur um sjálfan þig. „Til
lallrar haming.ju", segir Gal-
braith, ,.er hégómagimd min af
fyrri tegundinni."
Með 300 dollara, sém faðir
hains hafði gefið honum, fór
hann til Ontario á landbúnaðar-
skóla til að læra búfjárrækt, en
hætti við það og varð jarðrækt-
arsérfræðingur. Síðan lærði
hann toagfræði, tók próf við
Torontoháskóla og fór þaðan til
Berkeley, þar sem hann kenndi
frá 1931 til 1934 og á því tima-
bili var grundvöllurinn að hinni
frjálslyndu hagfræði hans lagð-
ur.
Næsti áfangi var Harvard, þar
-sem hann kenndi í fimm ár, fór
síðan til Princeton, en þar var
'hanm aðstoðarprófessor í þrjú
ár.
1941 kallaði Roosevelt forseti
hánn til Washington og gerði
hann að verðlagsstjóra. Við það
varð hann mjög óvinsæll innan
Bandaríkjanna, og er álagið á
hann var orðið einum of
sitrangt, veitti Roosevelt honum
laustn, og eftir það gerðist hann
starfsmaður við íímaritið „Por-
tune‘“. Þar var hann í fjögur
&r og jók mjög rithæfni sína.
1948 för hann aftur til Harvard.
1960 gekk hann í þjónustu
Kennedys og varð einn „egg-
ihausa" hans, ritaði ræður fyrir
hainm og veitti honum margvis-
lega aðstoð kosningabáráttunni
viðvíkjandi. Galbraith stóð sig
bezt allra í þessu og hlaut þau
verðlaun, að Kennedy bauð hon.
um sendiherrastöðu í Indlandi.
Galbraith þáði það, og hon-
um kom vel saman við Indverja,
þott svo að hann reyndi að
kemnla þeim sitt af hverju. Þarna
gerðist hann listgagnrýnandi.
Hér skal þess getið, að sjálfsagi
hans er mikill, hann skipulegg-
ur tíma sinn sérlega vel. svo að
það var engin tilviljun. að hann
ritaði þrjár bækur. meðan hann
dvaldi á Indlandi. Hann er snill-
ingur í að umganca-í frétta-
menn og segir ástæðúna til hess
vera, að hann hafi lært meira
af blaðiamöhnum en ssndiráðs-
starfsmönnum.
John K. Galbraith.
Hégómagirnd hans, sem þeg-
ar hefur verið minnzt á óg er
allt að þvi takmarkalaus, er
tengd hinum miklu persónútöfr-
um lians, en þeir gera honum
fært að tala nánast viðstöðu-
laust í gamamsömum tóni um
allt og ekkert án þess þó að
þreyta áheyrendur, sem finnst
þ°im heiður sýndur með því að
fá að hlusta. Og þar eð hann er
mikill persónuleiki, hefur hann
sterka tilhneigingu til að ríkja
í umhverfi sínu með samblandi
af mikilleik, gáfum, skopskynj
og hreinni frekju. Konur hríf-
ast mjög af honum.
Ein hlið Galbraiths er sú, að
hann hefur litla þolinmæði til
að bera gagnvart hlutum, fólki,
ríkisstjórnum og stofnunum, sem
honum leiðast. Háskólamennt-
að fólk hefur mjög misjafnt álit
á honum. Hann er ekki ein-
göngu elskaður. Ýmsir starfs-
bræður hans eru öfundsjúkir og
hagfræðiskólinn í Chicago hræð-
ist kenningar hans. Aðrir telja
hagfræði hans ekki hættulega
og byltingarkennda, heldur að.
eins endurskoðaðan Keynesian-
isma, sem sé vel aðhæfður og
settur fram.
Galbraith þekkir valdið og
hrifst af því. í Bandaríkjunum
hefur honum orðið vel ágengt
og hann er vel virtur. Margir
velta því fyrir sér, hvort hið
góffa gengi lians muni ekki fella
hann. Þaff trúlegasta er, að það
muni aðeins leiða til enn meiri
velgengni.
LaxaseiBi gefin
Skúli Pálsson á Laxalóni liefur gefið Stangveiffiklúbbi unglinga
5000 fullalin bleikjuseiði. Reynir G. Karlsson, framkvstj. Æ. R.
og Jón Pálsson umsjónarinaður meff veiffiklúbbnum tóku á móti
þessari höfðinglegu gjöf, og var henni ráðstafaff þannig, aff 4000
seiðum var sleppt í Hafravatn meff affstoff ungiinga úr veiffi-
klúbbnum. ■.
Forráffamemi Áburffarverksmiffjunnar, sem hafa vatniff á leigu
vegna vatnsmiðlunar fyrir verksmiffjuna, hafa sýnt þessmn þætti
æskulýffsstarfsins mikinn skilning og velvilja, og var því ákveffið,
aff meginþorri seiffanna yrffi látinu í Hafravatn, sem þakklætis-
vottur fyrir góffa samvinnu undanfarin ár.
Þúsund seiðum var sleppt í Rauffavatn í von um, aff takast
megi aff rækta fisk í vatni, sem næst borginni, er eingöngu
yrffi til afnota fyrir æsku borgarinnar.
Stangveiðiklúbbur unglinga hefur starfaff á vegum æskulýffs-
ráðs um 5 ára skeiff, og efnt til ódýrra veiffiferffa í vötn í ná4
grenni borgarinnar.
!í. sépt. 1968 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ J