Alþýðublaðið - 01.09.1968, Blaðsíða 8

HALDIÐ AFRAM MED FJORUM
SeSkópar sleikja
sólskinió
í grein um Stokkseyri segir
Páll ísólfsson: „Sjór og land
rennur saman í eitt. Selirnir
ganga á land og hestar og fén.
aður fara í fjöruna“, enda var
það fyrsta sem við R. Lár gerð-
um, þegar við komum á Stokks-
eyri að halda niður í fjöru.
Undir kirkjugarðinum beint
fyrir framan kirkjuna eru leifar
af skipsskrokk, sem kveikt hef.
ur verið í þarna í fjörunni, og
kolsvart stefnið ber í kirkju-
turninn. Leifarnar minna mest
á beinagrind af risadýrum forn-
aldarinnar.
í logninu og blíðviðrinu á
maður bágt með að gera sér í
hugarlund, hvernig þessi frið.
sæla og fagra fjara, þar sem
selkópar sleikja sólskinið, geti
allt' i einu orðið heimkynni af-
taka brims, sem engu þyrmir
og þar sem áraskeljar fortíðar-
innar hafa veltst um og margur
góður drengurinn séð land í síð.
asta sinn.
Páll ísólfsson.
Það er eins hér á Stokkseyri
og í hinum plássunum. tveimur
við fjöruna, að ekki eru margir
á stjái en víða eru menn að mála
hósin sín, svo maður nærri því
lætur sér detta í hug, að Stokks.
eyringar hafi tekið öðrum frem-
úr alvarlega allan áróðurinn um
hreint land fagurt land.
Þeir grafa skurði þarna á
Stokkseyri og sennilega er það
hreppsnefndin, sem sfcendur fyr-
ir þvj og á einum stað er röra.
steypa og hefur fiskhjallur ver-
ið tekinn undir rörgeymslu.
Hún bar karl-
mannstreyju til
mannfunda
Kirkjan er næst íshúsinu. Við
skoðum garðinn í kring um hana,
en R. Lár hefur mikinn áhuga á'
kirkjugörðum og legsteinum. —
Stór mannsmynd er þarna höggv
in í gabbró og gizkum við á að
hún sé eftir Sigurjón Ólafsson,
sem ættaður er af Stokkseyri.
Ljóskross er á kirkjuturninum
eins og á flestum kirkjum í sjáV-
arplássum nú til dags. Sennilega
hefur kvenfélagið i plássinu safn
að fyrir kossinum, en eins og
allir vita er kvenfólkið sérstak-
lega áhugasamt og duglegt um
allt sem varðar guð og hans hús.
Án efa er Þúríðarbúð merk-
asta liúsið á Stokkseyri og ég
geri ekki ráð fyrir að annars stað
ar hérlendis sé að finna raun-
verulegri og betri mynd af fornu
athafnalífi íslendinga og ekki
skemmir það myndina að búðin
er kennd við kvenmann, sem er
að þvi er bezt ég veit ein af
fáum kvenmönnum, sem sögur
fara af, sem sótti sjó á við karl-
mann og það sem meira var,
hún stýrði sjálf skipi sínu og
var formaður og var í daglegu
tali kölluð Þuríður formaður.
Brynjólfur frá Minna Núpi,
sem ritað hefur sögu Þurfðar
formanns lýsir henni á þénnan
veg:
„Þuríður var snemma stórhuga
og fljóthuga, skipti sér af flestu
og vildi öllu ráða, enda sást það
brátt, að hún var bæði snarráð
og hagráð, vann hún sér því
traust þeirra sem með henni
voru.“ og síðar: „í flestu þótti
hún frábrugðin og einkennileg".
Um klaeðnað hennar segir svo:
„Þuríður bar karlmannstreyju
og karlmannshatt til mannfunda
en var þó í kvenbúningi að
neðanverðu“.
Þuríður var mikil málafylgju-
koná og kom oft fyrir sáttanefnd
og er sagt frá því að eitt sinn
hafi hún stefnt fyrir sáttanefnd
einum delikventi „fyrir að hafa
slegið af sér (þ.e. Þuríði) hatt-
inn ofan í lýsisfat'. Þuríði voru
tildæmdar tvær spesíur eða sex
rfkisdali í bætur.
Á dögum Þuríðar formanns
kom upp mikið sakamál í ná-
grenni Stokkseyrar og kom hún
þar all mjög við sögu en þetta
var hið fræga Kambránsmál.
Húnaþingi norður þegar Natan
Ketilsson var veginn. Þó tvö
síðartöldu sakamálin hafi bæði
verið hrottaleg morðmál, þá hef.
ur Kambránsmálið á sér ein-
hvern stórborgarlegan blæ. og
gæti miklu frekar hafa átt sér
stað einhver staðar vestur á ■slétt-
um Amerjku en í nánd við frið.
samt sjávarpláss á suðurströnd
íslánds.
Kvöld í febrúar 1827. Storm-
ur, regn og niðamyrkur úti. —
Heima á Kambi: bóndi, ráðskona,
vinnumaður, vinnukona og fimm
sem þelr ná úr rúmunum, sæng.
urfötum, heyi og reiðingi og
draga sjðan utan að þeim og
ofaná þau kistu, skrín, kvarnar-
stein og fleira. Vinnukona og
vinnumaður eru líka lögð í bönd
og auk heldur dregin nátthúfa
niður fyrir munn og nef á ungu
barninu.
Grímumenn kalla hverjir aðra
kunnum nöfnum nágrannanna
brjóta uþþ hirzlur og rupla öllu
lauslegu og ræna.
Er ránsmenn eru horfnir af
braut getur bóndi nálgast hníf-
TEXTI: BJÖRN BJARMAN
MYNDIR: RAGNAR LÁR.

ára drengur, öll í fasta svefni.
Allt í einu vaknar heimafólk við
vondan draum, fjórir grímumenn
hafa brotizt inn. Grímurnar eru
gerðar úr strigadruslum og
mennirnir tala skuggalegum
rómum. Þeir gera aðför að fólk-
inu, binda bónda og ráðskonu
og leggja á gólfið, ráðskonuna
undir, bóndann ofan á og dysja
þau síðan undir öUu lauslegu
kuta og losað böndin af sér og
fólki sínu og hann, kvenfólkið
og barnið kemst á næstu bæi
íil að leita hjálpar, vinnumaður.
inn einn heima.
í fátinu og fuminu glutra
ránsmenn niður ýmsu smálegu
sem þeir hafa meðferðis svo sem,
hattgarmi, striga<#ruslu, brúsa-
broti og snærisflækju. Skór
finnst og í túnjaðri.
Þannig var í stuttu máli at-
burðarásin þessa örlagaríku
nótt. i
Rannsókn þessa máls var ein
sú viðamesta, sem haldin hafði
verið til þess tima og tugir
vitna leidd og átti Þuriður
formaður drjúgan þátt í því að
upp komst um ránsmenn. M.a.
reyndist einn Kambrá'nsmanna
hafa verið háseti hjá Þurfði og
var hann gripinn þegar komið
var úr róðri. Segir frá því að
yfirvaldið hafi skipað meintum
sakamanni að fara úr skinnklæð.
um áður en hann yrði lagður i
járn. í þann tíð var það altrúa,
að sjómaður í skinnklæðum væri
friðhelgur og ekki mætti taka
hann fastan.
Sagt er að Þuríður formaður
hafi látið eftirfarandi orð falla
við handtöku þessa háseta síns:
„Stattu stöðugur j sannleik.
anum, þá áttu vægðar von bæði
hér og annars heims.“
Það komst upp um þá alla
fjóra sem stóðu að ráninu á
Kambi og hlutu þeir þunga
dóma og þar af tveir þeirra
dæmdir til ævilangrar þrælkun-
arvinnu í rasphúsinu í Kaup.
mannahöfn en hinir dæmdir til
skemmri vistar.
Þau urðu örlög þess er aðal-
maður var talinn í Kambsrán-
inu, að hann myrti fangavörð í
Sjómaöur I skínn-
klæöum f riöhelgur
Á öndverðri nítjándu öld og
allt fram yfir hana Iniðja voru
sakamál tíð hérlendis og má þar
minna á auk Kambráhsmálsins,
Sjöundaármálið og morðmálið í
.... i ■ ‘

Kirkjan og skipsskrokkurinn

g l. sept. 1968
ALÞÝÐUBLAÐIÐ