Dagur - 12.02.1958, Blaðsíða 6

f)
D A G U R
Miðvikudaginn 12. febrúar 1958
GISLI ]. ASTÞORSSON:
lv? spur
ði maðurinn
Af þrjú hundr.uð pg sejctíu.
rúkkurum, sem eg man eftir í
svipinn, er mér minnisstæðastur
snaggaralegur karl með brúnt
kastskeiti sem vatt sér inn til
mín einn góðan veðurdag og hót-
aði að hirða innbúið. Mér er
ákaflega hlýtt til hans. Hann er
eini rukkarinn í veröldinni, sem
hefur ógnað kommóðunni minni
án þess eg ryki upp til handa og
fóta og tæmdi veskið í kjöltu
hans. Karlinn með kastskeitið
hafði nefnilega farið húsaviilt.
Hann var með vitlausan mann í
takinu. Eg hvæsti framan í
hann, sparkaði í sköflunginn á
honum, rak upp djöfullegan
haeðnishlátur og sagði honum að
fara til fjandans. Það var ógleym
anleg stund. Einkar hlálegt var
það líka, að hann var sennilegast
eini rukkarinn í bænum sem
ekkert tilkall átti til kommóð-
unnar. Hann var rúllugardínu-
rukkari og húsið var ekki einu
sinni orðið fokhelt.
Þegar kennslukver fyrir hús-
byggjendur verður gefið út hér á
landi — og slík útgáfa er orðin
mjög aðkallandi — þarf einn
kaflinn að vera um rukkara.
hann gæti heitið: Hvernig maður
á að fela sig fyrir rukkurum eða
skjóta þeim ref fyrir rass. Það er
ekki þar með sagt að allir rukk-
arar séu vondir menn í mínum
augum. Eg ímynda mér meir aö
segja að stéttin eigi sína sóma-
menn, þó að það sé djúpt á þeim.
Eg á bara við að það er jafngott
að menn viti það frá byrjun að ef
þeir ráðast í að byggja hús og
eig'a ekki morð peninga, þá er
þeim hér um bil eins nauðsynlegt
að kunna að stinga rukkara af
eins og að eiga lóð undir húsið.
Eg lærði þá lexíu kennslubók-
arlaust. Eg er búinn að byggja.
Nú sé eg það á göngulagi manns
hvort hann er rukkari, og eg sé
það á svipnum á honum á hundr-
að metra færi hvort eg á að halda
strikinu eða skjótast bak við
næsta húsvegg. En eg vildi það'
hefði verið til handhægur bækl-
ingur um lifnaðarhætti rukkara.
Það hefði sparað mér talsvert
taugaslit. Það var til dæmis
sunnudagarukkarinn illræmdi.
Hann lá á meltunni á virkum
dögum en læddist úr fylgsni sínu
um helgar og-fór á veiðar. Hann
var gúmmísólaður og kom aftan
að manni og ræskti sig og dró
fram blaðið. Að lokum lærði eg
auðvitað á hann. En eg svitna
enn í dag ef einhver kemur aft-
an að mér og ræskir sig.
Raunar er eg ekki alveg viss
um að eg hefði byrjað að byggja
eí eg hefði vitað hvað í vændum
var. Það er nefnilega ekki nóg að
kunna að skjótast út um glugg-
ann um leið og rukkarinn birtist
:í dyrunum. Líf húsbyggjandans
er hvert skakkafallið öðru verra.
Heimur hans er sífellt á heljar-
þröm. Eg skal nefna svolítið
dæmi. Þegar við vorum að steypa
■skorsteininn, félck eg lánaða tvo
verkamenn fyrir ekki neitt. Ann-
ar var feikna nærsýnn; það var
uppundir tommugler í gleraug-
uniim hans. Þegar við ætluðum
að byrja, var hann horfinn. Það
var eins og hönd hefði seilzt úr
skýjunum og tekið í hnakka-
drambið á honum og hafið hann
til himna algallaðan. Við kölluð-
um, við snuðruðum kringum það
allrahelgasta, við gægðumst ofan
í steypumótin, en allt kom fyrir
ekki. Loks hugkvæmdist okkur
að leita bak við húsið sem ná-
granni minn hafði í smíðum, og
þar fundum við hann. Iiann var
að hamast við að moka sandi í
hjólbörur. Nágranni minn var
líka að steypa, og nærsýni mað-
urinn hafði runnið á steypuvél-
arhljóðið og skyrpt í lófana án
þess að hafa hugmynd um að
hann var að steypa vitlaust hús.
Það getur allur þremillinn skeð
þegar maður er að byggja.. Einu
sinni fékk eg steypufötu í höfuð-
ið. Eg var að handlanga. Kunn-
ingi minn stóð uppi á palli og tók
á móti fötunum. í stað þess að
senda þær niður í spottanum aft-
ur, kallaði hann: Dúndur! og
kastaði þeim niður og eg greip
þær. Þetta gekk ágætlega lengi
vel. Aðferðin sparaði okkur að
meðaltali þrjá tíunau úr sekúndu
á fötu. En svo gleymdi kunningi
minn að kalla: Dúndur!
Það er ekkert skemmtilegt að
fá steypufötu í höfuðið ofan af
vinnupalli. Annað mál er það að
hinum reynda húsbyggjanda
kemur það ekki á óvart. Það er
eins og maðurinn sem fer í stríð-
ið. Hann er höggdofa fyrst í stað
ætla eg. Svo verður þetta hvers-
dagslegt. Hann ypptir öxlum.
Stríð, segir hann og spýtir um
tönn, er stríð.
Ef það ætti fyrir mér að liggja
að stjórna leiðangri í fótspor ís-
landsúlpu Hillarys, þá mundi eg
setja það sem ófrávíkjanlegt skil-
yrði að þátttakendur hefðu byggt
hús. Þeir yrðu að byggja eitt hús
hver áður en lagt yrði upp — og
þeir yrðu að byggja af vanefn-
um. Að svo búnu mundi eg
óhræddur senda þá á Everest;
næðu þeir ekki upp á tindinn,
mundu þeir einfaldlega velta
honum um koll. Blankir hús-
byggjendur íslenzkir eiga ekki
sina líka í veröldinni. Þeir sem
sleppa lifandi úr hildarleiknum
eru ódrepandi upp frá því. Hinir
fara til Valhallar og byggja all-
an daginn og drekka brennivín á
nóttunni.
Févana húsbyggjandi hefur all-
an heiminn á móti sér. Menn ótt-
ast að ella verði hann latur og
værukær. Jafnvel indælustu út-
dcilarar smáíbúðalána verða
harðir í horn að taka, minnugir
þess sígilda sannleika að þann
sem guð elskar þann agar hann.
Tvennt er blönkum húsbyggj-
anda eins nauðsynlegt og matur
og' drykkur, og stundum nauðsyn
legra: a) innblásin eiginkona og
b) andlegur sljóleiki. Andlega
veiklunin gerir honum kleiít að
(Listin að byggja.)
hlusta á orðið „nei“ síendurtekiö
án þess að skilja það sem neitun.
Sú innblásna sparar honum
Dagsbrúnarkaup á klukkustund.
Bankastjórar eru öllum mönn-
um nei-kvæðari. Áður en þeir
eru ráðnir, eru þeir spurðir hvort
þeir treysti sér til að segja nei
við blanka húsbyggjendur. Ef
þeir segja já, þurfa þeir ekki að
segja já oftar á ævinni. Þeir hafa
hver sinn stíl. Einn er sígeisp-
andi, annar er grátklökkur, sá
þriðji er í ægilega vondu skapi,
eins og hann sé með timburmenn.
Einn les í blaði. Hann er erfið-
astur allra bankastjóra á íslandi,
ósvikin hrollvekja frá hvirfli til
ilja. Eg hef talað við mann sem
segist hafa talað við þennan
bankastjóra án þess að sjá af
honum tangur né tetur ofar.
nafla. Þegar hann var búinn að
bera upp erindið, rumdi í banka-
stjóranum. Það var auðvitað
neikvætt en ekl*i jákvætt rum.
En bankastjórum er vorkunn.
Biðstofurnar þeirra eru fullar út
úr dyrum af dauðhræddu fólki.
Ef þeir segðu já við eina biðstofu
fylli, yrðu þeir að segja á næsta
bankarráðsfundi: „Heyrið mig
annars, góðir hálsar, eg lánaði
fjörutíu og fimm milljónir í gær-
morgun.“ Svo eru líka banka-
stjórar sem hvorki geispa, sífra
né lesa blöð í vinnutímanum.
Þeir segja bara nei.
Fjáður maður getur byggt hús
án þess að eiga innblásna eigin-
konu. Oðru máli gegnir um þann
sem byggir af vanefnum. Honum
bráðríður á að konan sé innblás-
in. Með innblæstrinum á eg við
að hún sé eins konar samsuða af
Bergþóru og Þuríði formanni og
sjái húsið í hillingum. Það eru
tólf bílhlöss af rauðamöl undir
húsinu okkar. Konan mín fór
sínurn mjúku höndum um hvert
einasta korn. Hún varð móta-
timburmeistari Sunnlendinga-
fjórðungs 1954. Hún hreinsaði
15.000 fet af uppslætti. Móta-
timburshreinsun fylgja ferlegir
rykmekkir. Þegar konan min var
í essinu sínu, var eins og atom-
sprengja hefði fallið á hverfið. Eg
hef sterkan grun um að hún hafi
verið atvinnuíimbur-hreinsari í
fyrra lífi. Kannski í Omsk. Við
værum forrík ef hún vildi leggja
þetta fyrir sig.
Mig langar að segja dálítið frá
þeim dögum í lífi húsbyggjand-
ans þegar heimsendir er í nánd.
Þeir eru að jafnaði tveir í viku.
Heimsendir vofir yfir þegar
smiðurinn heimtar 300 fet af l’’
sinnum 5” og hún er ekki til í
bænum. Það eru óskráð lög í Fé-
lagi íslenzkra timburkaupmanna
að timburverzlanir megi ekki
eiga þær stærðir sem beðið er
um. Ef þig vantar eina tommu
sinnum fimm, þá seldist síðasta
spýtan í gær. Hins vegar eru til
200.8000 fet af einni sinnum sex
og einni sinnum fjórir. Það þýðir
ekkert að reyna að koma þeim á
óvart. Eg spurði einu sinni mjög
sakleysislega hvort þeir gætu selt
mér fáein fet af einni sinnum sex.
„Ekki til,“ sagði afgreiðslumað-
urinn hróðugur, „en þú getur
fengið eins og þú vilt af einni
fimm og einni sjö.“ „Ha! þarna
lék eg á þig!“ hrópaði eg sigri
hrósandi. „Mig vantar einmitt
eina sinnum sjö “ „Eik?“ spurði
maðurinn þurrlega.
Það er yfirvofandi heimsendir
þegar maður er búinn að semja
við dúklagningarmann og hann
stendur með límdallinn inni á
gólfi og gólfdúkurinn er suður á
ítalíu. Það eru álög á íslending
um að þeir eiga alltaf efni í hálft
hús, aldrei efni í heilt hús. Það
er auk þess alveg undir hælinn
lagt hvorn helminginn þeir geta
byggt. Þegar eg þurfti að kaupa
hreinlætistækin í. húsið, fékkst
ekki eitt einasta baðker. Hins
vegar draup vatnssalerni af
hverju strái. Eg hefði getað sett
upp stærsta almenningsklósett á
norðurhveli jarðar. Um skeið
fékkst ekki þaksaumur þótt gull
væri í boði. Menn tóku menn af-
síðis og hvísluðu: „Áttu þak-
saum, væni?“ Þegar saumui'inn
kom, hvarf allt bárujárn af
markaðnum.
Ofnar? Það fréttist að maðuv
væri farinn til Austur-Þýzka-
lands að semja um kaup á ofnum.
Það fylgdi honum blessun allra
landsmanna. Svo leið og beið.
Menn spurðu hver annan
áhyggjufullir: „Nokkuð nýtt af
ofnamanninum?“ Um þ að leyti
sem ofnunum var skipað upp,
flaug loftventla- og vatnslása-
maður í ofboði til Þýzkalands.
Blankur húsbyggjandi sker sig
úr. Iiann er rauðeygður af svefn-
leysi, með sement í hárinu og
bunka af minnisblöðum í brjóst-
vasanum. Séu höfð á honum
endaskipti, sér maður í berar ilj-
arnar. Auk þess rignir úr vösum
hans hinu undarlegasta safni af
skrúfum, nöglum, splittum,
tommustokkum og hengilása-
lyklum. Hann talar hús, hugsar
hús, dreymir hús. Þegar minnzt
ei' á peninga í návist hans, blakta
á honum eyrun. Hann er á ferð-
inni klukkan hálf sex á morgn-
ana (það er eini tíminn sem
hægt er að ná rörlagningarmann-
inum heima) og um miðnætti
(hann má ekki missa af síðasta
strætisvagninum).
Sé þess nokkur kostur, sezt
hann aftast í vagninn. Þar er
minnst hættan á að hann þurfi
að vera með riddaralega tilburði.
Það hvarflar ekki að honum að
standa upp fyrir þrítugri konu.
Ef hún er um fertugt, lokar hann
augunum og læst sofa. Ef hún er
eldri, reynir hann að gizka á
þyngd hennar. Hann stendur upp
fyrir fimmtugum hlussum.
Hann sefur eins og steinn.
Hann er sofnaður um leið og
hann leggur höfuðið að kodda, og
þó að rúmið dytti niður í kjall-
ara, mundi hann ekki rumska.
Börnin spyrja hver þessi ókunn-
ugi maður sé sem komi út úr
svefnherberginu hennar mömmu
á morgnana. Ut yfir tekur þó
þegar mamma verður snælduvit-
laus líka og fer á fætur klukkan
sjö og klæðir sig í verkamanna-
galla sem er búinn að liggja uppi
á háalofti síðan Jói frændi dó og
eldar einhver reiðinnar ósköp a£
hafragraut og fær tólf ára barn-
fóstru hússtjórnina og er horfin.
Undir háttatíma reikar örþreytt-
ur eyrarkarl með krullur inn um
dyrnar, hámar í sig leifarnar a£
hafragrautnum, leggst fram á
eldhúsborðið og sofnar. Mamma
er komin heim.
Þessi ritsmíði verður einhvers
staðar að enda, og það er freist-
andi að láta hana enda í eldhús-
inu með timburhreinsunarmeist-
ara Sunnlendingafjórðungs sof-
andi fram á borðið. En eg má til
með að segja fáein orð um augna
blikið mikla og sérfræðingana.
Augnablikið mikla rennur upp
þegar húsbyggjandinn skipar
krökkunum að halda sér saman,
læsir sig inni í stofa og situr við
það fram undir morgun að semja
byggingaráætlun. Enginn hús-
byggjandi með snefil af virðingu
fyrir sjálfum sér lætur undir
höfuð leggjast að semja áætlun.
Eg veit ekki hvernig á því
stendur: engin húsbyggingar-
áætlun er fimm aura virði. Eg
bjó til þrjár. Samkvæmt fyrstu.
áætlun átti húsið að kosta X
krónur, samkvæmt annarri áætl-
un á:tti það að kosta X + Y og
samkvæmt þeirri þriðju átti það
að kosta X + Y + W.C. Þá hætti
eg-
Sérfræðingarnir birtast tveim-
ur til sex dögum eftir að hús-
byggjandinn byrjar að byggja.
Þeir koma til þess að segja hon-
um hvernig hann skuli hafa hús-
ið. Hver sérfræðingur á sína
uppáhaldskenningu og er hjart-
anlega sannfærður um að allir
aðrir sérfræðingar séu með lausa
skrúfu. í bæjum má reikna með
tiu til tólf sérfræðingum á fer-
kílómetrann. Eg var naumast
fyrr búinn að taka fyrstu skóflu-
stunguna en eg kynntist kjallara-
kenningunni. Samkvæmt henni
er ekkert hús hús nema það hafi
kjallara. Þessi kenning byggigt á
þeirri hugmynd að ef maður
þurfi á annað borð að grafa holu
í jörðina, þá sé sjálfsagt að inn-
rétta hana. Það er engin afsökun
þó að maður sogist ekkert hafa að
gera við 140 fermetra kjallara,
Samkvæmt kjallarakenningunni
kostar 140 fermetra kjallari
nefnilega ckki neitt. Eg veit að
þetta er dálítið flókið, en kjallar-
inn er eins konar gotupeningur.
Seinna komst eg í kast við ris-
bæðarmennina. ÞEIR halda því
fram að rishæðir kosti ekki neitt.
Ef eg hefði ekki sjálfur lumað á
nokkrum kenningum, þá byggi
Framhald á bls. 9.