Dagur - 12.02.1958, Blaðsíða 11

Miðvikudaginn 12. febrúar 1958
D A G U R
11
Uörður Svanbergsson við prentvél Dags, ásamt Friðrik Vestmann prentnema. Vélin er stór og
margbrotin og skilar 50 fullprentuðum blöðum á mínútu. — Upplagið er nokkuð á fimmta þúsund.
Var rauði fiugnasveppurinn
„sfríðsöi” berserkjanna?
stjórans og kollurinn galtómur og
allt tíðindalaust og dauft, finnst
manni. Reynslan er þó sú, að
efnið verður oftast of mikið og
langt fram yfir það, þegar til
Laugardagskvöldið 18. jan. var
ungur blaðamaður að vinnu
sinni í húsakynnum blaðsins
„Socialdemokraten for Randers
og Omegn“. Fékk hann þá á eitt
firðrítamóttökutœki blaðsins eft-
irfarandi frétt:
„H. C. Ilansen forsætisráðherra
andaðist skyndilega af hjarta-
slagi.“
Skeyti þetta var merkt R. B.
(þ. e. Ritzaus Bureau) og það
var tímamerkt, eins og skeyti
þessarar fréttastofu eru venju-
lega. Tíminn var 22.45, en skeyt-
iö var ekki „númerað" eins og
slík skeyti eiga að vera, og ekki
stóð heldur, frá hvaða borg
skeytið kæmi.
En þetta var ungur og óreynd-
ur blaðamaður, hann trúði þessu,
og hélt hann nú'burt úr húsir.u
og til samkomuhúss nokkurs, þar
sem um 100 ungir jafnaðarmenn
voru á dansskcmmtun me'ð fleira
fólki, og sagði tíðindin.
. Dansleiknum var nú hætt, og
formaður knattspyrnufélagsins,
sem fyrir dansleiknum stó'S, hólt
20 mín. minningarræöu um H. C.
Hansen forsætisráðherra. Því
næst var þjóðsöngurinn leikinn
og' allir — um 400 — héldu heirn.
— Eftir 10 mín. komst upp, aö
þetta var allí saman gabb, en þá
voru þessir 400 komnir af stað
með fréttina.
kastanna kemur. Þó fara mai'gar
aðsendar, nafnlausar greinar í
ruslakörfuna og aldrei er hægt
að flytja nema mjög takmarkaðan
hluta af því efni, sem þyrfti.
Er H. C. Hansen var sagt þetta
daginn eftir, þá taldi hann slæmt
— og gæti jafnvel verið hættu-
legt á órólegum tímum — ef
hægt væri að senda slíkar fals-
fréttir með firðritum og ekki'
finna upphafsmanninn. — Eiga
margir telex-firðrita, og er ekki
talið líklegt, að hafist upp á
sökudólgnum, sem flestir telja að
muni vera truflaður á geði eða
„psykopat".'
Evrópumeistaramót í skauta-
hlaupum var háð í Eskilstuna í
Svíþjóð 1, og 2. febrúar. Aðstæð-
ur voru mjög slæmar, og árang-
ur því í lakara lagi. Fyrir keppn-
ina var reiknað með, að heims-
meistarinn Knut Jóhannesen frá
Noregi, væri sigurstranglegastur,
en það fór á aðra leið, þar sem
Evrópumeistarinn frá í fyrra, Oleg
Gontsjarenko, Rússlandi, bar sigur
úr býtum.
Aðaistyrkleiki Gontsjarenko er
á lengri vegalengdum, eins og
Knuts, en hann er mun betri
spretthlaupari en Ncrðmaðurinn,
og gerði það gæfumuninn að þessu
sinni.
Knut Jóhannesen náði heldur
ekki öðru sæti, eins og hann hef-
Blýletrið, sem búið er að nota,
er brætt upp aftur og biður þess
að mynda stafi, orð og setningar
á ný fyrir næsta blað.
75.000 námssíyrkir
Alls er getið 75,000 námsstyrkja
og menntunarmöguleika víðs vegar
um heim í bókinni „Study Abroad",
sem UNESCO — Mentunar-, vís-
inda-, og menningarstofnun Sam-
cinuðu þjóðanna — gefur út árlega
og sem er kominn út fyrir árið
1958.
kíeðal námsstyrkja, sem veittir
erUj má nefliít’ úrtljkra. í Rús'sÍa>idi,
BúlgáHu, Rúrnehfú, Gfíáná, ■ Pára-
quav, Abessimu og Saudi-Arabíu.
„Study Abroad“ er í ár samtals
836 blaðsíður. Þar er þess getið, að
árlega leiti 150.000 nemendur út
fyrir landamæri síns eigin lands til
náms í samtals 72 löndum.
ir gsrt á tveimur siðustu Evrópu-
meistaramótum, en hafnaði í þess
staö í þriðja sæti, en Rússi hlaut
annað sæti að þessu sinni.
Oleg Gontsjarenko hefir um ára-
bil verið einn bezti skautahlaupari
Rússa, og auk þess, sem hann heíir
nú tvívegis orðið Evrópumeistari,
befir hann einnig orðið heims-
msistari í slmutahlaupum. Árið
1954 tók hann fyrst þátt í Evrópu-
meistaramótinu og varð þá fjórði.
Arið eftir var hann í öðru sæti,
en 1956 hlaut hann fimmta sæti.
Og nú tvö síðustu árin hefir hann
orðið sigurvegari. Hefir enginn
keppandi staðið sig eins vel og
hann á Evrópumeistaramótunum
síðustu árin.
„Þá var mér ótti einu sinni
er þeir grenjandi gengu ai öskum
og emjandi i ey stigu
— tíralausir — voru tóli saman.“
Þetta er forn lýsing á berserks-
gangi. Berserkirnir grenjuðu,
forðufelldu og bitu í skjaldar-
rendurnar. Þá bitu lítt eða ekki
vopn. Höfðu margir fornkonung-
ar berserkjasveitir, sem úrvalslið
í her sínum. Sumir telja berserk-
ina hafa gengið brynjulausa í
„berum serk“ til orrustu. En aðr-
ir álíta að þeir hafi klæðzt vel
eltum og seigum bjarnarfeldi,
sbr. úlfhéðna, er einnig voru bar-
dagamenn og klæddust úlfsskinn
um. íslendingasögur herma frá
berserksgangi hér á landi. Á Þóri
,,Vatnsdæling“ kom oft berserks-
gangur þegar verst gegndi, en
hann var „Jæknaður með áheiti“.
Klaufi Svarfdælingur gekk ber-
serksgang, Skallagrímur „ham-
aðist“ o. s. frv. Einnig er getið
hér útlendra berserkja. íslenzku
berserkirnir virðast að jafnaði
nýkomnir til fslands, eða hafa
haft greið viðskipti við útlönd. Á
Norðurlöndum virðist hafa verið
margt berserkja í heiðni, en svo
virðist sem berserkjagangurinn
hafi rénað mjög með kristnitök-
unni.------
Á seinni öldum hefur mörgum
leikið forvitni á að vita, hvað
valdið hafi berserksgangi til
forna. Telja sumir hann hafa
verið tegund af geðveiki, e. t. v.
samfara sterkri sefjun. Og sízt er
fyrir að synja að svo geti stund-
um hafa verið. Menn fá bardaga-
æði enn í dag végna geðtruflana,
en einnig t. d. af vínnautn. Marg-
ir hallast að þeirri skoðun, að
berserkirnir hafi styrkt bardaga-
hug sinn með lyfjum, líkt og enn
tj.ðkast’/rheð. fr,umstæðu.m þjóð-
flokkum.' Á Nórðúrlönclum og
víðar fellur grunurinn á rauða
flugnasveppinn (Amanita mus-
cari, er nefndur hefur verið ber-
serkjasveppur á íslenzku). (Sjá
mynd.) Þetta er allra fallegasti
skógarsveppur, algengur í tempr-
aða beltinu, vex t. d. allt norður í
Lyngen og Suður-Varangur í
Noi-egi. Ekki hef eg heyrt hans
getið hér á landi, en vel gæti
hann leynzt einhvers staðar í
birkikjarri, eða í grennd inn-
-fluttra trjáa.
Bei-serkjasveppur er vöxtuleg-
ur hattsveppur. Hatturinn er
venjulega skarlatsrauður, settur
hvítleitum flekkjum, auðkenni-
legur langt að. Ætisveppasafnar-
ar láta hann alveg í friði, því að
þetta er viðsjáll eitursveppur —
í senn illræmdur og frægur. En
skrautlegur er hann og ævin-
týralegur, eins og þeir muna, er
séð hafa kvikmyndina„Fantasia“.
í henni notaði Walt Disney hring
rauðra berserkjasveppa til
skrauts og danstúlkunar. Flugna-
sveppsnafnið er dregið af notkun
hans sem flugr.aeiturs í ýmsum
löndum. Var sú notkun kunn á
Sturlungaöld. Linné ráðleggur
hann gegn veggjalús. Pólverjar
og Tékkar strá sykri á sveppinn
eða leggja í sykurvatn. Sækja
flugur í þetta og drepast. Rúm-
enar hafa hann í glugganum til
flugnaveiða. Reynzt hafa í ber-
serkjasvepp ýmis eiturefni, sum
alllík D.D.T. lyfinu alkunna.
Sumar franskar húsmæður o. fl.
kunna þá list að húðfletta og
hreinsa berserkjasvepp til matar.
En þrír óhreinsaðir sveppar eru
hins vegar taldir banvænir með-
almanni. Kemur eitrunin í Ijós
að fáum tímum liðnum. Frægð
sína hefur berserkjasveppurinn
hlotið fyrir eins konar „áfengis-
áhrif“.
Korjakkarnir á Kamtsjatka-
skaga í Austur-Síberíu þurrkuðu
berserkjasveppina og höfðu með
sér á ferðalagi, til þess að geta
farið á túr þegar þá lysti. — E.
Enderli, þátttakandi í leiðangri
Bergmanns 1922 lýsir athöfninni
hjá Korjökkum. Hann sá aðeins
karlmenn neyta sveppsins, en
konur unnu með að undirbún-
ingi. Þannig sat t. d. ein kona
milli manns síns og félaga hans
og tuggði í óða önn þurrkaðan
sveppinn unz úr varð deigkennd
kúla, sem hún svo skipti og stakk
upp í þá báða. Þetta var eins og
þegar tuggið var í krakka á fyrri
öldum, eða líkt og þegar ungl-
ingar skiptast á um sömu jórtur-
leðurstugguna nú á dögum. En
Korjakka karlmennirnir vissu
hvað þeir sungu. Berserkja-
sveppurinn er nefnilega bragðill-
ur fyrst í stað og veldur jafnvel
ógleði. Þessi óþægindi lögðu kon-
urnar á sig fyrir karlmennina,
sem vildu aðeins njóta skemmti-
legri hluta athafnarinnar. Karl-
mennirnir létu nú tugguna liggja
í munni sér um hríð, líkt og tó-,
bakstölu. Smám saman urðu þei i-
greinilega kenndir, tóku að masa
og fjasa, hlæja tröllslegum hlátri,
hoppa og dansa. Nú töldu þeir
sér flesta vegi færa, þeir voru
sterkir cg hugaðir, — í fáum orð-
um sagt miklir menn að eigin
áliti. Skilningarvit skerptust að
sumu leyti, t. d. fyrir hávaða og
lykt. Sumir sáu ofsjónir og héldu
hrókaræður yfir ímynduðum
verum. Suma greip mikið æði. —
Loks linast þeir allir, falla í
djúpan svefn og vakna aftur með
timburmönnum. Álirifaefni ber-
serkjasveppsins berast óskemmd
til nýrnanna og lenda í þvaginu^
Þess vegna hirtu sumkr vandlega
allt þvag hinna „veldrukknu“ og
kneif það hver af öðrum. —
Þetta minnir á viss atriði í Loka-
sennu o. fl. sögum um Æsi, er
þeir voru í austurförum. Hafa
hinir fornu, austrænu herkon-
ungar, Æsirnir e. t. v., þekkt
þessa drykkjusiði á löngu liðnum
öldum? Töframenn Korjakka
notuðu líka berserkjasvepp til að
komast í leiðsluástand. Svipað
þekktist hjá frumþjóðum Amer-
íku. Bæði þar og í Norður- og
Framhald á bls. 15.
E. D.
Gráff pman
Forsœtisráðherra Ðana „sleginn af“