Dagur - 22.12.1965, Page 9

JÓLABLAÐ DAGS
9
eftir á því loforði. Faðir minn og Jó-
hannes bróðir hans fóru ætíð á 1.
Hraunsrétt og var lagt af stað í svarta
myrkri, þegar dimmt var í lofti'eða úr
kl. 5 að morgni (fljót klukka) og komu
þeir oftast með þeim fyrstu á réttina
þrátt fyrir viðkomu í Yztahvammi, þar
sem boðið var til morgunkaffidrykkju
mörg ár í röð og var þá fastur áætlunar-
liður.
Oft voru hestar hafðir úti á túninu
nóttina áður en farið var, en ekki hýst-
ir og varð þá stundum leit að þeim og
farið hestavillt, einkum þegar brúnir
eða jarpir hestar áttu í hlut og margar
byltur fallnar í kargaþýfðu túninu, eins
og þeirrar tíðar tún voru yfirleitt, en
um þetta var ekki fengizt og gleymdist
jafnóðum í ferðaáhuganum.
Ekki minnist ég frásagnarverðra
atvika úr þessari fyrstu réttarferð, þótt
ævintýraleg væri að sjálfsögðu þá, en
rennur saman við aðrar sem farnar
voru árlega næstu 26—27 árin.
En þetta haust og vetur til jóla, skeðu
ýmsir atburðir, er enn tolla mér í minni
og margir ljóslega.
Skal þeirra hér að nokkru getið, þó
kannske geti ekki til stórfróðleiks
talizt.
Árlega voru gengnar þrennar göngur
í heiðarnar norður og austur af Reykja-
hverfi og kölluðust Brúnagöngur, en
svo bar við þetta haust, að tíð var mjög
góð og mun fé hafa runnið til heiða
aftur, auk þess sem oftast vill verða
eftir í hinum reglulegu göngum, >svo að
nokkrir menn voru kvaddir til sjálf-
boðavinnu og látnir fara í 4. göngur.
Var þá hvorki lítill aldur né annað
mannskapsleysi gild hamla á því að
geta gerzt gangnamaður og notaði ég
mér það og bauðst að gerast sjálfboða-
liöi, enda hafði ég tryggt mér reið-
skjóta og var boðinu tekið. Gangna-
foringi ó okkar svæði var árum saman
Jón Ágúst í Skörðum og urðu mín
gangnaskil ekk; önnur en þau, að ríða
í slóð gangnaforingjans og pabba míns,
sem einnig var með og lengst af í
grennd við Jón. En mikil var frægðin
þegar heim kom, að vera búinn að fara
austur fyrir Höskuldsvatn, upp að
Nykurtjörn, austur að Jóhannsgili og
Sæluhússmúla, suður og austur með
Höfuðreiðarmúla, gegnum Jónsnípu-
skarð og ofan Geldingadal, kunnir stað-
ir að nafni en óséðir áður. — Einu eða
tveim árum seinna mun ég svo hafa
verið tekinn gildur sem gangnamaður
og áreiðanlega eins snemma og frekast
varð varið.
Þó þetta væri mikill atburður, skeði
þó annar meiri litlu síðar sama haust.
Foreldrar mínir höfðu haft þann sið
um nokkur ár, að fara kynnisför aust-
ur í Axarfjörð, oftast að haustla|*i, að
heimsækja afa minn og ömmu, sem
bjuggu í Ærlækjarseli í Austur-Sandi.
Þegar hér var komið, var Sigurður afi
minn dáinn, en Kristín Björnsdóttir frá
Laxárdal í Þistilfirði ekkja hans, bjó
með tveim sonum sínum, Birni og
Stefáni í Ærlækjarseli, miklu myndar-
búi og var nú ferð foreldra minna
ákveðin norður, eins og það var orðað,
upp úr göngunum og það sem meira
var, ég átti að fá að fara með, því eftir
reynsluna í aukagöngunum, þótti ég
tækur í væntanlega langferð, ef hent-
ugur reiðskjóti fyndist, en á því voru
nokkur vandkvæði, með því að slíkum
höfðingja mátti ekki bjóða neina mó-
truntu eða hvað sem var, en mikið úr-
val hesta var ekki á heimilinu.
Þó áttu hjónin ætíð tvo reiðhesta og
á þessum árum hafði móðir mín átt
einn fegursta og mesta gæðing og fjör-
hest er þá var í Þingeyjarsýslum, Goða
að nafni, en nú var hann kominn yíir
tvítugt og búinn að lifa sitt fegursta og
orðinn þjáll í meðförum, svo að mér
var treyst til að sitja hann og honum
þá að bera mig, þótt fætur væru nokk-
uð farnir að lýjast. Móðir mín, sem var
mikil reiðkona og hafði haft taumhald
á Goða í fullu fjöri hans, enda talið að
hann væri rólegri undir kvensöðli en
hnakk, hafði nú fengið annan reiðhest,
því þetta átti að verða síðasta för Goða
gamla og varð svo, því eftir heimkom-
una fótbrotnaði hann í haganum.
Snemma morguns var lagt af stað,
austur Reykjaheiði, í blíðu veðri, því
þetta haust og fram á vetur, mun hafa
verið öndvegistíð á þessum slóðum. Rið-
ið var austur Bláskógaveg og komið
fyrst að Undirvegg í Kelduhverfi, en
ekki tafið fyrr en á Meiðavöllum er
standa á vestri bakka Ásbyrgis. Var þar
drukkið kaffi hjá kunningjafólki. Því
næst var riðið um í Ásbyrgi að vestan
og út að austan og var það enginn smá
viðburður að vera búinn að sjá Ásbyrgi,
mest umtalaða stað allra er ég þekkti
og þann sem allir útiendingar og lang-
ferðamenn töldu siálfsagðan á ferða-
áæt’un sinni, en ólíkt er nú umhorfs í
Ásbyrgi eða var um aldamótin, þegar
mestallur skógur hafði verið beittur og
höggvinn til óbóta um langa tíð, en
samt fannst mér mikið til hans koma.
Var nú skammur spölur til forynj-
unnar Jökulsár, sem þá var óbrúuð og
Vigfús Hjörleifsson á Ferjubakka,
skaut mönnum yfir á prammakænu
sinni með hestana syndandi í eftir-
dragi. Ljót þótti mér áin, sem von var
til, en hræddur var ég ekki á leiðinni
yfir, hvort sem valdið hefir skilnings-
leysi á óhemjunni og hættunni sem af
henni gat stafað, eða viðkynni mín við
Laxá hina fögru en þó nokkuð straum-
þungu t. d. á Fossavaði, hafa dregið úr
óhugnaði sem búast mátti við er óvanir
fara yfir úfin og ljót vatnsföll.
Um kvöldið náðum við svo í Ær-
lækjarsel eins og ætlað var, þar sem
okkur var tckið opnum örmum með
miklum fögnuði. í Ærlækjarseli var all-
stór og reisulegur bær og baðstofa væn
með panelhvelfingu vel málaða. Fannst
mér hún bæði stór og fögur og hinn
úlitlegasti verustaður, enda mun ég þá
strax um kvöldið hafa hvíslað því áð
foreldrum mínum að ég ætlaði að verða
eftir, því áður en ég færi að heiman,
hafði mér verið gerður kostur á að
verða eftir, ef mér litist vel á aðstæður
og dvelja þá allt til jóla.
Ég hefi alla mína ævi haft hinar
mestu mætur á gamla baðstofulífinu og
hvergi kunnað betur við mig innan
húsa en i íslenzkri sveitabaðstofu, þó
fæddur og alinn sé upp í margra her-
bergja timburhúsi, þar sem nokkur
tvístringur var á heimilisfólki, þó að
vísu væri sameiginleg dagstofa þar sem
setið var að ýmiskonar vinnu og hús-
lestrar fyrir allt heimilisfólkið voru
lesnir. Má vera, að kynni mín og vera
í Ærlækjarselsbaðstofunni þennan vetr-
arpart, eigi þarna í mikinn þátt, enda
var þar fjörugt og skemmtilegt heimilis-
líf og gestakomur tíðar. Þarna var set-
ið að margskonar vinnu, enda mjög
rúmgott og bjart og mikið talað um hin
fjölbreyttustu efni og eitthvað lesið
lika. Ekki man ég samt eftir rímna-
kveðskap. Amman sat ætíð á sínu rumi
og spann á tvíspóla rokkinn sir.n, því
hún var tóskaparkona mikil, en meiri
frægð h'aut hún þó fyrir ostagerð sína,
sem var annáluð á stóru svæði. Vilborg
kona Björns frænda míns, sat við ýmis-
konar hannyroir, þegar ekki þurfti að
gegna frammiverkunv, en hún var raun-
ar aða húsmcðirin enda þótt gamla kon-
an réði því sem hún kærði sig' um.
Sumir piltanna, sem voru 3 eða 4 auk