Dagur - 18.12.1980, Blaðsíða 18

HALLDÓRA BENJAMÍNSDÓTTIR:
Það var árla morguns, er ég gekk upp stigann í húsinu við endann á
Laugastígnum. Ég var kominn til að heimsækja gamlan vin, æskuvininn
minn úr Reykjasveit, hann Nonna. Húsmóðirin vísaði mér upp stigann, og
benti mér svo á dyrnar.
Hérna, hérna býr hann, þessi fylliraftur sem þér eruð að spyrja eftir,
hreytti hún út úr sér, og skilaðu til hans frá mér að borga húsaleiguna sína
eða ég læt lögregluna henda honum út.
Já, eh ég, ég skal skila því, stamaði ég steinhissa. En konan lét ekki
stöðva sig og hélt áfram, hér bý ég heiðvirð kona með tvö börn, og þau, þau
þurfa að horfa upp á þennan fylliraft skríða upp til sín á morgnana, þegar
þau fara í skólann.
Þetta er hryllilegt fyrir vesalings börnin að horfa á þetta, og svo halda
þau að þetta sé eitthvað fínt, og apa svo eftir þegar þau eldast. En bráðum
líð ég þetta ekki lengur og þá skal hann hið snarasta hypja sig á brott. Hún
þagnaði augnablik og leit svo á mig, svo hélt hún áfram, þú ert sjálfsagt
engu betri. Og að svo mæltu, skundaði hún niður stigann.
Ég stóð eftir agndofa, en svo leit ég á dyrnar, steig fram og tók í
handfangið. Dyrnar opnuðust með langdregnu ískri og ég gekk inn. f
herberginu var hálfrokkið og í loftinu lá sambland af megnri vínlykt,
svitalykt og reykjarstybbu. Ég lét augu mín líða yfir óreiðuna í herberginu,
þar ægði saman fötum, flöskum, blöðum og fullum öskubökkum, og ég
veit ekki hverju. Svo leit ég á borðið, þar, á milli öskubakka og flaskna, lá
maður með handleggina teygða fram á borðið. Þegar ég kom inn, hafði
hann sofið, en nú rumskaði hann og leit upp, og horfði á mig sljóum
augum. Þetta hafði einu sinni verið laglegur maður, það gat ég séð, en nú
voru pokar undir augunum, kinnarnar innfallnar og alsettar skeggbrodd-
um, og andlitið allt bar merki drykkju og þjáninga. Og þetta ... nei, þetta
var ekki Nonni. Nonni hafði ekki kónganef og svona framstæða höku. En
hver var þetta þá? En nú gaf ég mér ekki meiri tíma til að hugsa um það,
því nú reyndi maðurinn að standa upp’en riðaði til falls svo að ég hljóp til
hans og greip um axlir hans og studdi hann að dyrum, sem hann með
bendingum benti mér á. Þar inni reyndist vera salerni og lét ég manninn
einan og lokaði hurðinni.
Nokkur andartök stóð ég kyrr, en svo gekk ég að glugganum og opnaði
hann upp á gátt, og teygaði að mér hreint júníloftið. Svo snéri ég mér við
og renndi augunum yfir herbergið og kom auga á rúm í einu horninu.
Þangað gekk ég og tók skítug rúmfötin og bar þau út að glugganum til að
viðra þau. Á meðan ég var að því, opnuðust dyrnar að salerninu og
maðurinn staulaðist út, og að stólnum og féll niður á hann.
En ég hélt áfram að viðra rúmfötin og þegar ég var orðinn þreyttur í
handleggjunum, tosaði ég þeim inn um gluggann og að rúminu og bjó um.
Að því loknu gekk ég nokkur skref aftur á bak og bjóst til að virða fyrir mér
verk mitt.
En svo óheppilega vildi til, að ég steig ofan á flösku og fyrr en varði, sat
ég á gólfinu, og horfði ringlaður í kringum mig. Og í eyrum mínum dundi
við hrossahlátur.
Maðurinn hafði fylgst með aðförum mínum og þegar ég datt, gat hann
ekki varist hlátri og hló svo að tárin streymdu úr augum hans. Eins og
skiljankgt var, þá fannst mér þetta ekkert fyndið, svo að ég stóð upp og
dustaði föt mín, og leit móðgaður á manninn. En ekki lengi, því að hlátur
hans smitaði mig og við skellihlógum þarna báðir. En svo byrjaði maður-
inn að hósta og blánaði upp, svo að mér varð ekki um sel og þaut á fætur og
sló á bakið á honum. Og hann jafnaði sig smátt og smátt og svo rétti hann
mér hendina og kynnti sig.
Reynir Sigurðsson heiti ég og komdu sæll og takk fyrir hjálpina. Já,
komdu sæll, sagði ég. Ég heiti Bjarni Ásgeirsson og ég kom hérna til að
heimsækja vin minn, Jón Finnsson, en hann er víst ekki hérna lengur, er
það? Já, nei hann er fluttur, hann fór upp að Sigöldu til að vinna og kemur
víst ekki í bráðina svaraði Reynir og svo bætti hann við, en var það
eitthvað áríðandi, sem þú vildir finna hann með, ef svo er, þá get ég náð
sambandi við hann, fyrir þig. Ha, nei nei ég kom bara til að hitta hann,
flýtti ég mér að segja. Ég er bara í heimsókn í Reykjavík og datt í hug að
líta til hans.
Æ, það var slæmt ungi vinur, en fyrst þú ert nú kominn hingað þá má
kannski bjóða þér kaffi, það er að segja ef eitthvað er til, mælti Reynir og
lét augu sín hvarfla yfir skítugt herbergið. Já takk, ef eitthvað er til, þá
mundi ég gjarnan þiggja það, svaraði ég því að ég hafði það á tilfinning-
unni að Reynir vildi gjarnan hafa mig lengur. Jæja sagði Reynir, kannski
að maður reyni að rutta svolítið til, svo að þú getir að minnsta kosti setið.
Svo byrjaði lagfæringin, Reynir staulaðist fram í eldhúskrókinn og í rusl-
inu þar, gróf hann upp poka sem hann henti til mín og ég greip hann og
byrjaði að tína flöskur ofan í hann. Reynir reyndi að laga eitthvað til í
eldhúskróknum, og þegar ég leit upp frá flöskutínslunni, þá var hann að
koma vatni í ketil og setja hann í samband, svo fór hann að leita í
skápunum eftir kaffi, og eftir mikla leit, fann hann krukku með neskaffi í.
En svo einbeitti ég mér að flöskunum. Þegar ég bar pokann fram í eld-
húsið, þá barst ilmandi kaffilykt á móti mér. Ég lét pokann frá mér í eitt
hornið og settist svo niður og beið og ekki leið á löngu, þar til Reynir
birtist, með bolla í annarri hendi og ketilinn í hinni. Hann lagði þetta
snyrtilega á borðið og fór svo fram eftir bollanum sínum og neskaffinu, og
því sem verra var, hann kom líka með vínflösku. En ég lét sem ekkert væri
og hann settist og við fengum okkur kaffi. Reynir slokaði í sig kaffinu í
mesta flýti, og hellti svo víni í bollann, og eftir smá hik, spurði hann mig,
hvort ég vildi. Nei takk, ómögulega, var svarað heldur hryssingslega frá
mér. Reynir lét flöskuna frá sér á borðið og leit á mig. Við horfðumst í
augu nokkra stund en svo leit ég undan. Gott hjá þér ungi maður, þú skalt
reyna að byrja ekki að drekka, því ef þú tekur fyrsta sopann, þá kemur
annar og svo næsti og fyrr en varir, ert þú ofdrykkjumaður. Hann þagnaði,
en hélt svo áfram beiskri röddu, ég kannast allt of vel við þetta, ég er
drykkjuræfill og verð það. Ég er orðinn of háður víninu til þess að geta
hætt. En ungi maður, ég ætla að gera nokkuð sem ég hefði aldrei gert
hvorki fullur né ófullur. Ég ætla að segja þér sögu mina í stórum dráttum,
svo að það fari ekki fyrir þér eins og mér. Reynir þagnaði, og virtist hugsa
sig um, en byrjaði svo á raunasögu sinni.
Ég fæddist héma í Reykjavík fyrir rúmum tuttugu árum og foreldrar
mínir voru, Sigurður Jónsson yfirlæknir og Jónína Reynisdóttir. Ég var
einkabam og var af þeim sökum spilltur af eftirlæti og fékk allt sem ég bað
um og gat baðað mig í ástríki móður minnar og föður. Ég fór í skóla sex
ára, og varð strax stór strákur, af því að ég var sá eini sem þorði að rífast við
kennarann, sem var gömul kona og auk þess var ég sterkasturaf strákunum.
Þeir voru hræddir við mig og litu upp til mín og það notfærði ég mér
óspart, og ef einhver neitaði að gera það sem ég skipaði honum, þá var
honum gefið á kjaftinn og oft laminn sundur og saman. En hinir strákarnir
stóðu hjá aðgerðarlausir, því að þeir vissu, ef að þeir blönduðu sér í þetta,
þá gátu þeir orðið fyrir barðinu á mér líka, og vissu að ég réð við þá alla
saman. Og oft og oft hringdu reiðar mæður í foreldra mína og kvörtuðu
undan að synir þeirra hefðu verið allir bláir og marðir undan mér, þegar
þeir kemu heim úr skólanum. En þegar foreldrar mínir báru þetta undir
mig, þá laug ég mig út úr vandræðunum og sagði að þeir hefðu ætlað að
ráðast á mig, og hvað gat ég annað gert en varið mig. Og þau trúðu mér
alltaf og ég var meira og meira spilltur af eftirlæti. Svona gekk þetta alla
tíð, alla mína skólagöngu alveg fram að ellefu ára aldri. Þá varð faðir
minn, vitni að einum slagsmálum mínum og það breytti heldur áliti hans á
mér og hefur æ síðan minnkað. Hann hafði séð mig berja átta ára strák af
því að hann vildi ekki kveikja í ruslatunnu þar nærri, því ég var of mikið
lítilmenni til þess að gera það sjálfur. Eftir vel gert verk að mér fannst,
snéri ég mér við og bjóst til að ganga leiðar minnar. En þá stóð ég augliti til
auglitis við föður minn. Svipur hans var ægilegur og grönnu brúnu hend-
umar hans krepptust saman og opnuðust á víxl eins og klær tilbúnar að
grípa mig. Ég var gripinn ofsa hræðsiu og snérist á hæl og tók á rás inn
götuna, inn í garðinn hjá frú Jónsson og út á næstu götu. Ég hljóp eins og
ég ætti lífið að leysa og hjartað barðist um í brjósti mér, og mér fannst ég
heyra fótatak föður míns á eftir mér.
Reynir þagnaði, eins og að hann væri að gefa mér tíma til að melta þetta,
og það var sem hann vaknaði af dvala þegar hann spurði mig hvort mér
leiddist. Nei ég hélt nú ekki, forvitni mín var að fullu vakin, og það var eins
og mig þyrsti að fá að vita meira um þennan sérkennilega drykkjumann.
Og mér varð að ósk minni en áður en hann byrjaði aftur á sögu sinni, hafði
hann hellt víni í bollann og teygaði það eins og vatn.
Svo leit hann á mig og brosti afsakandi. Þetta skerpir minnið, en, jæja en
ég verð að drekka, ef ég fæ ekki vín þá er ég búinn maður. Vínið er orðinn
hluti af mér, ég get ekki án þess verið. Jæja, en nú áfram, ég ætla að hlaupa
yfir fáein ár.
Já, þegar ég var sextán ára, þá var ég byrjaður að smádrekka, ástandið
heima fyrir var ömurlegt, faðir minn fyrirleit mig, en móðir mín reyndi
sífellt að bera í bætifláka fyrir mig og þau rifust oft. Nú var ég orðinn
mikill gæi meðal skólafélaga minna, því að ég reif kjaft við kennarana, var
farinn að vera með stelpu og drakk þar að auki. Ég var sjaldan heima við,
heldur slæptist um og leiddist út í meiri drykkjuskap og vitleysu.
Svo var það um vorið þegar ég lauk gagnfræðaprófi. Um morguninn
höfðu foreldrar mínir og ég, mætt við athöfn niðri í skóla og ég fékk
afhentar einkunnir mínar. Þrátt fyrir að ég væri sjaldan heima og slæptist
um með alls konar lýð, þá stundaði ég nám mitt. Og það sýndi sig með því,
að ég fékk prýðiseinkunn í öllum fögum. Móðir mín var mjög hreykin af
mér, og faðir minn gat ekkert út á mig sett.
Svo um kvöldið, átti að vera skemmtun í samkomuhúsi skólans, og ég
ætlaði að fara, en móðir mín hafði boðið heim nokkrum gestum og ætlaði
mér að vera heima og vera þeim til skemmtunar. En ég brást reiður við, og
sagði að hún hefði engan rétt til að ráðstafa mér eins og einhverju barni. Ég
sá að þessi orð særðu móður mína, en skeytti ekkert um það, mér var það
mest í mun að komast á skemmtunina. En móðir mín lét sem ekkert væri
og tók um hönd mér og horfði ástúðlega á mig. Svo strauk hún mér um
vangann og bað mig um að koma ekki seint heim. Síðan gekk hún erinda
sinna inn í stofuna. En ég stóð eftir og hugsaði um það í fyrsta skipti hve
móðir mín gæti þolað mér þetta lengi. En svo komu félagar mínir og ég
hratt þeim hugsunum frá mér og við gengum kátir og spaugandi niður í
samkomuhúsið. Þegar við komum þar að, dundi músíkin út á götuna og
fólkið streymdi að, prúðbúið í júníblíðunni.
Við gengum inn í húsið, í salinn og settumst við eitt borðanna og
pöntuðum okkur gosdrykki. Litlu seinna komu ungu stúlkurnar og við
stóðum upp heldur mannalegir og buðum þeim í dansinn og dönsuðum
góða stund. Svo urðum við þreyttir og settumst við borðið og fengum
okkur gosdrykki. Svo var dregin upp vínflaska við mikinn fögnuð, og hellt
óspart í glösin. Þegar hún var tóm, var undir eins dregin upp önnur og
ekkert til sparað. Ég var orðinn vel kenndur og þegar stúlkurnar fóru að
hvíslast á og flissa um ástand okkar, þá þreif ég í eina þeirra og dró hana út
á gólfið og dansaði við hana til að sýna að ég væri enn vel fær um að standa
á fótunum. En þar sem ég hafði drukkið ótæpt, hafði vínið svifið á mig og
ég var heldur óstöðugur á fótunum og átti það til að rekast heldur
óþyrmilega á fólk í dansinum. Stúlkan skammaðist sín fyrir að dansa við
mig og reyndi ákaft að koma mér út af gólfinu, en ég þóttist vera maður
með mönnum og fór hvergi. Svo komu félagar mínir, engu betur á sig
komnir en ég og þarna vöfruðum við um á gólfinu og létum ekki sem best.
En svo sáum við dyravörðinn stefna í átt til okkar, og höfðum okkur þá hið
snarasta af gólfinu og settumst við borðið.
Enn var dregin upp flaska og við fengum okkur í glösin og var þá farið
að metast um, hver af okkur félögunum gat drukkið meira en hinir. Þar
fóru leikar svo, að ég og annar strákur að nafni Einar höfðum yfirburði yfir
hina og reyndum nú sem ákafast að drekka hvorn annan undir borðið. Og
enn sýndi ég yfirburði mína og teygaði úr glasi af óblönduðu víni, en þá
var sem eldur kviknaði í hálsi mér og mér fannst ég vera að kafna og dró að
mér andann í stórum sogum. Einari tókst ekki að leika þetta eftir og var ég
úrskurðaður sigurvegari. Einhvern veginn tókst mér að hafa mig á fætur
í maí var sagt frá
því hér í blaðinu að
JC Akureyri hefði
veitt nokkrum
unglingum í skól-
um Akureyrar
verðlaun fyrir rit-
gerðir, sem allar
áttu það sammerkt
að fjalla um vímu-
gjafa. Saga sú sem
birtist í opnunni
vakti sérstaka at-
hygli dómnefndar-
innar og þótti
ástæða til að veita
höfundinum viður-
kenningu. Sagan er
eftir Halldóru
Benjamínsdóttur,
nemanda í Gagn-
fræðaskóla Akur-
eyrar.
SAGA DRYKKJUMANNS
18.DAGUR