Dagur - 18.12.1980, Blaðsíða 26

— Hagleiksmaður í Kinn
Framhald af bls. 23.
annast uppsetningu á 50 kílóvatfa
rafstöð á Eyvindarstöðum í
Sölvadal í Eyjafirði. Björn er
dverghagur maður eins og faðir
hans, Þórhallur Björnsson, fyrr-
um sntíðakennari við Laugaskóla
og bóndi á Ljósavatni.
Á síðari árum hefur verið reynt
að miða við 20 kílóvatta raforku
þar sem vatnsaflstöðvar hafa ver-
ið byggðar á sveitabæjum. Er þá
vel fyrir þeim þætti séð, enda þótt
mikla raforku þurfi við súg-
þurrkun heys á sumrin á venju-
legurr. bóndabýlum.
Eflaust hefur Jón þurft nokkuð
fyrir því að hafa fyrst í stað, að
reikna út hvað unnt væri að fá
mikla raforku við hin ýmsu skil-
yrði á bæjum, sem ætíð eru ólík
frá einum bæ til annars. Þar þarf
mæla vatnsmagnið, fallhæðina og
fleira og í upphafi þarf að gera sér
grein fyrir því, hvort hægt er að
ástengja rafal og vatnsvél í stað
þess að nota reim. en ástenging
gefur meira afl og þarf að smíða
vatnsvélina eða túrbínuna með
tilliti til þess. Gerir það málið
nokkuð flóknara.
Jón hefur ástengt vélar fyrir
180 metra fallhæð og niður i 1,80
metra fallhæð.
Minnsta fallhæðin. 1,80 metra
fallhæð. er í Svartárkoti og svipað
í Holtakoti. þar sem Björn á
Ljósavatni lagði hönd að verki að
mestu. Þar kemur sumt af hjólinu
ofan við vatnsborð og þykir dá-
lítið einkennilegt.
Sjálfsnám Jóns í Árteigi og
tveggja vetra nám í Laugaskóla á
sínum tíma, auk tilsagnar fróðra
manna, svo sem Þorgeirs Jakobs-
sonar frá Brún, sem gat útvegað
Jóni nauðsynlegar bækur og
Guðmundar verkfræðings
Björnssonar frá Kópaskeri, sem
hvergi sparaði að miðla Jóni af
þekkingu sinni, skiluðu honum
langt og gerðu honum kleift að
vinna mörg þau verk, sem aðeins
eru talin á fperi langskólageng-
inna manna i verklegum fræðum.
Jón í Árteigi er nú, þegar þetta
er sett á blað, haustið 1980. að
smíða vatnsvél í áðurnefnda Ey-
vindarstaðarafstöð og aðra, sem
verður sett upp vestur í Tálkna-
firði og er 25 kílóvatta. Einhverjir
hinna mörgu, sem eflaust hafa í
huga byggingu heimilisrafstöðva
og hafa leitað umsagnar Jóns, láta
sennilega til skarar skríða og ráð-
ast í framkvæmdir. Kemur þá
einnig til kasta Jóns Sigurgeirs-
sonar, ef að líkum lætur.
Rafstöðvar kosta um
20 milljónir
Kostnaður við nýja vatnsafls-
stöð~ er mismunandi á bæjum,
enda aðstæður ólíkar. Húsafells-
stöðin. sem auðvitað myndi
nægja mörgum sveitabæjum
kostar sennilega 20 milljónir. En
aðstaða var m.a. þannig, að grafa
þurfti mikinn skurð langan veg
vegna vatnsins. En stöðvar fyrir
einstaka bæi er varlegt að áætla
innan við 10 milljónir króna. En
það er þriðjungur eða fjórðungur
ibúðarverðs um þessarmundirog
þá ekki miðað við húsnæði fram
yfir þarfir. Þá er þess að geta um
■itöðvar Jóns, að þær eru þriggja
fasa, en ekki einfasa, svo sem
bændur með samveiturafmagn
kvarta mest yfir. Verðmismunur
fyrir einfasa- og þriggjafasa raf-
mótora er ótrúlega mikill,
þriggjafasa stöðvunum í hag.
Nótur sem ég sá nýlega yfir jafn
stóra einfasa og þriggjafasa
mótora, færðu mér heim sanninn
um það, að þriggjafasa mótorinn
kostaði ekki nema þriðjung á við
hinn, gróflega reiknað.
Það mun samróma álit flestra
eða allra, sem reynt hafa, að vel
gerðar heimilis-vatnsaflsstöðvar
borgi sig á tiltölulega fáum árum
26.DAGUR
en endist mjög lengi með litlum
viðhaldskostnaði. Og þar sem
virkjunaraðstaða er hagstæð, má
telja hana til jarðarhlunninda.
ekki síður en reka og æðarvarp.
Fyrir kemur, að stöðvarnar
reynast ekki að öllu leyti eins og
talið var í upphafi. Til þess geta
margvíslegar orsakir legið. Einu
sinni sagði Jón mér frá rafstöð
sem hann smíðaði og setti niður
vestur við Arnarfjörð. Þar notaði
ég, sagði hann, nælon í fóðringar
á vatnsvél. Það þrútnaði í vatninu
og allt sat fast. Eftir að ég skipti
um og setti koparfóðringar í
staðinn, gekk allt eins og til stóð.
Hann sagði mér einnig eftirfar-
andi:
Það bar til fyrir nokkru á Botni
í Súgandafirði, að stöð sem ég
hafði endurnýjað og stækkað
skilaði ekki fuilum afköstum, sem
ég liafði reiknað út og sagði
bónda að hún myndi skila. Þetta
þótti mér ákaflega leitt, fór yfir
útreikninga mína á ný en fann
ekki skekkju í þeim. Við stækkun
stöðvarinnar framlengdum við
aðrennslisrörið til að auka vatns-
kraftinn. Þegar ég setti í gang
kom í ljós, að stöðin vann ekki
eðlilega og vantaði ofurlítið upp á
full afköst, samkvæmt því sem ég
hafði reiknað. Bóndinn, sem er
einkar greindur maður, varð ekki
gramur, svo sem eðlilegt hefði þó
verið, en hæfni mín beið hnekki í
hans augum og mjög að vonum
og þótti báðum miður. Lét hann
þó lítt á því bera. Renndi ég út
túðuna og jókst framleiðslan svo-
litið en ekki var ég ánægður. Svo
liðu mánuðir og einhver ár, en þá
varstöðun stækkuð á ný og veru-
Iega, með því að auka enn fall
vatnsins. Vatnið var leitt í gamla
surtarbrandsnámu og þaðan var
það leitt í pípu heim í rafstöðina.
En dageinn hringdi bóndinn til
mín að vestan og sagði hann mér,
að þegar hann hefði rifið sumdur
göntlu inntaksleiðsluna hefði
spýta staðið þar þversum. Var þar
komin skýring á reikningsskekkj-
unni.
Enn sem fyrr er verkaskipting-
in veruleg nauðsyn og framúr-
skarandi handverks- og hugvits-
menn ómetanlegir sinum sveit-
um. Hinn merki hagleiks- og
umbótamaður, Bjarni Runólfs-
son frá Hólmi, á langa röð ljósa í
slóð sinni um Norðurland fyrir
hálfri öld. Þeir Jón Sigurgeirsson í
Árteigi og Björn Þórhallsson á
Ljósavatni eru síðar á ferð, búnir
hugviti, hagleik og djörfung til að
leysa hin ýmsu vandamál á sínu
sviði og einnig búnir þeim eigin-
leika að hafa meiri áhuga á að
ljúka viðfangsefni en fá laun sín
greidd.
ESBHHSSlsllilHIslHESEHEHlHlHHHSBIalBlHllHlBlHlElslBSIsHslSBBlHlSlHllHllHlSlsllslBBHBSIsllslBSHIslHSSHHS
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
B
B
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
B
H
H
1
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
B
H
H
B
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
Eyðileggið ekki
jólaskapið með óvarfærni
Gerið yðar til að slys varpi ekki skugga á jólahátíðina.
+ Akið variega.
+ Farið varlega með eld.
Verum samtaka um aó halda
gleðileg jól!
SJÓVÁ
býður yður allar tegundir trygginga á hagkvæmum kjörum.
SjóvátrygyífijÉlag Islands
Þakka viðskiptin á árinu sem er að hverfa í aldanna skaut, og óska
öllum viðskiptavinum mínum gleðilegra jóla og góðs komandi árs.
Kristján P. Guðmundsson, Glerárgötu 20, sími 22244, 4 línur.
Sjóvá tryggt - er vel tryggt
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
'H
H
H
H
H
H
B
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
B
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
B
H
H
H
B H
HHHHHSESSBEEEHHEHHHHHBHSslHHHHHHHHHHHHHHHEEHBHHBEEHHHHHHHHHSHHEHE

Óskum viðskiptavinum vorum
gleðilegra jóla
og farsœldar á komandi ári.
Þökkum viðskiptin á líðandi ári.
Landsbanki íslands
Strandgötu 1, Akureyri Brekkuafgreiðsla, Kaupangi Raufarhafnarafgreiðsla
Óskum Húsvíkingum svo og
landsmönnum öllum
gleðilegra jóla
og farsæls
komandi árs
Þökkum samstarfið á árinu
Bæjarstjórn Húsavíkur