Dagur - 02.12.1983, Blaðsíða 5

BilBiiH
2. desember 1983 - DAGUR - 5
„göngur“. Það má aukinheldur
kalla nokkurn mun á málfari
sömu þjóðar ér fjöldi nafnorða er
hafður í mismunandi kyni milli
landshluta. í nefndum sýslum
kemur í ljós, skv. Göngum og
réttum, að sunnanmenn segja
„afréttur“, við „afrétt", þeir
„rákar“, við „rákir“, þeir „flái“,
við „flá“, þeir „klifið" (á hesti),
við „klif“. Þá segja þeir „óskil,“
við „úrtíningur“ og þeir tala um
„eftirgöngu", við „eftirleit“. Þeir
„sjóna“ kindur, við „sjáum“ þær
og þeir tala um „trússar", við
„föggur". Raunar ætti bókin
Göngur og réttir að heita Fjall-
ferðir og réttir á sunnlensku.
Einhver munur er síðan á
nafngiftunum milli sýslanna inn-
byrðis. Gangnahugtakinu bregð-
ur t.d. fremur fyrir hjá Skaftfell-
ingum en Rangæingum.
Landshlutamállýskur eiga sinn
rétt og mega lifa. En hætt er við
að fjölmiðla- og skólafarganið
gangi af þessum sérkennum
dauðum eins og öðru sem greinir
einn frá öðrum. Múgmennskan
og hjarðeðlið sækja á. Einstakl-
ingurinn, hvort sem um er að
ræða mann eða landshluta, skal
rekinn með hundum í rétt - al-
menning innan stálbentra stein-
veggja þar sem ekki verður
„sjónað“ sérkenni eða manna-
munur í safni.
Einn af mörgum kostum við
þetta ritsafn Braga er að þar
varpar skímu á þann mállýsku-
mun sem enn er til staðar í ís-
lenskum sveitum og mun þó bet-
ur fram koma eftir því sem bind-
unum fjölgar.
Skjaldborg gefur ritsafnið út
með myndarbrag.
Furður og fyrirbæri
Erlingur Davíðsson skráði.
Útg. Skjaldborg
Ég vil þakka skrásetjara fyrir
þessa bók. Hér rær hann á feng-
sæl mið og færir verðmætan hlut
að landi, að mínu mati, þó siti
muni þar sýnast hverjum.
Þetta er viðtalsbók og þeir sem
við er rætt eiga það allir sameigin-
, legt að vera það sem kallað er
„dulrænum" hæfileikum búnir.
Fyrstur á mælendaskrá er
undramaðurinn Einar á Einars-
stöðum. Hann er flestum kunnur
og um hann hafa verið ritaðar
bækur. Hann opnar okkur nú
enn frekar dyr að leyndardómum
sínum - og eru þeir sannarlega
„furður“.
Kona hans, Ingileif, er næst og
er hennar þáttur afbragð. Hún
varpar ljósi á margt í starfi manns
síns á glaðan og hógværan hátt.
Þar sést hvað það kostar heimili
þeirra að vera göngudeild sjúkra
þar sem allir eiga ókeypis aðgang
og engin sjúkrasamlög koma
nærri. Hundruð manna hafa þeg-
ar lýst og munu reiðubúin að
votta að hafa sótt lækningu og
andlegan styrk til miðilslæknisins
hljóðláta á Einarsstöðum,
mannsins sem lýsir því yfir að
hann sé alls ekki læknir sjálfur
heldur aðeins farvegur fyrir að-
stoð frá æðri sviðum.
Þá er langur þáttur merkiskon-
unnar Guðrúnar Sigurðardóttur
frá Torfufelli. Hún er einnig
kunn að líknarstörfum með hjálp
dulinna afla. Þessi þáttur er bæði
vel ritaður og segir frá furðum
miklum og fyrirbærum sem sann-
arlega þyrfti að rannsaka vísinda-
lega.
Leó Guðmundsson segir einnig
frá furðum. M.a. er þar óbeint
varpað fram þeirri athyglisverðu
spurningu hvort lifandi maður
geti sótt sér líkamlegt afl til ann-
ars lifandi manns - en sonur
Leós, Reynir sterki, vann þau
átakaafrek sem á einskis manns
færi virtust vera. Hvaðan kom
honum slíkt ofurmannlegt afl?
Aðrir sem segja frá reynslu
sinni eru Anna K. Karlsdóttir,
Svanfríður Jónasdóttir, Frey-
gerður Magnúsdóttir, Ásta Al-
freðsdóttir og Sigríður Péturs-
dóttir.
Bók þessi er fengur fyrir alla
þá sem ekki hafa dregið lokur
efnishyggjunnar fyrir augu sér
eða blindast af boðskap þeirra er
eigi mega heyra annað nefnt en
það sem þreifað verður á. íslend-
ingar eru þó yfirleitt óháðir slíku,
utan prestar. Og þessi bók færir
þeim rök í hendur og stappar í
þá stálinu sem á dulræn öfl trúa
þó hún, því miður, opni tæpast
þær dyr er menn læsa sjálfir vilj-
andi.
Dagmar Galin:
✓
Utigangsbörn
Salóme Krístinsdóttir íslenskaði
Útg. Skjaldborg.
Þetta er sönn saga um indíána-
börn frá Kólombíu sem lifa eins
og dýr á útigangi í heimalandi
sínu, yfirgefin af öllum. Sögu-
hetjurnar hér eru þó heppnar
því þær voru ættleiddar af góðu
fólki í Frakklandi fyrir milli-
göngu hjálparstofnunar.
Þetta er merkisbók og mjög
læsileg. Hún sýnir okkur í það
eymdardjúp er ómannleg stjórn-
völd varpa „óæðri kynflokkum“
í. Við getum vart hugsað okkur
að slíkt volæði sé til, svo fjarlægt
sem það er okkur. En hún sýnir
einnig hvílíka örðugleika er við
að etja, bæði fyrir þessi börn að
samhæfast mennskri aðbúð og
svo þeirra er taka þau að sér að
venja þau við nýjar aðstæður.
Kannski hafa menn gott af að
lesa slíkar bækur þó við megnum
lítils gegn öllu þessu voðalega
böli þessa voðalega heims.
En það eru þó til ljósir punktar,
m.a. á síðum þessarar ágætu
bókar.
Þá má geta tveggja íslenskra
barnabóka sem Skjaldborg hefur
gefið *út: Óli og Geiri eftir Ind-
riða Úlfsson og Loksins kom litli
bróðir eftir Guðjón Sveinsson.
Báðir hafa þessir höfundar þó
betur gert áður.
Nú er sá árstími að fólk leyfir
sér að vera niðurdregið, skap-
stirt og fúlt og fá þannig útrás
fyrir alls kyns leiðindi sem síðan
er skrifað hjá skammdegi, snjó,
kulda og innilokun. Einhverj-
um kann að þykja þetta kald-
hæðnislega sagt, en það verður
þá bara að hafa það.
Vissulega er til fólk sem verð-
ur þunglynt í skammdeginu en
ég ætla mér ekki inn á svið sál-
fræðinga heldur tala bara
þessi venjulegu svartsýnisköst
sem ég held að allir fái, sumar
tengist vonleysi gjarnan pen-
ingamálum: Reiknipgum rignir
inn um lúguna, maður borðar of
mikið, reykir of mikið, eyðir of
miklu bensíni, skattarnir hlaða
utan á sig, það þarf að borga af
lánum og svo eru jólin framund-
an.
Hvers eðlis sem áhyggjuefnin
kunna að vera þá er til gott ráð:
sem vetur og standa kannski
varla daglangt yfir.
Hver kannast ekki við að sitja
skyndilega og finnast allt
ómögujegt, fyrst og fremst hann
sjálfur, si'ðan allir aðrir, þá að-
stæður, umhverfi, vinnan og
hver veit hvað? Kveikjan að
þessu getur verið svo smávægi-
leg að maður tæki ekki eftir
henni, en ef skilyrðin eru fyrir
hendi, kannski höfuðverkur,
eða lítill svefn nóttina áður, er
vísast að neistinn verði að miklu
báli.
Allt fer að dökkna og því
meira sem maður hugsar um
þetta og útmálar það verður
það svartara og vonlausara. Á
þessum síðustu og langverstu
Meðan þú ert að sökkva niður í
svartasta hyldýpið, þá taktu
með þér þangað allt sem þú get-
ur hugsanlega þurft að fá útrás
fyrir, þá losnarðu nefnilega við
það. Til dæmis geturðu harmað
snöggvast að Jón og Gunna
fengu ekki að njótast í bókinni
sem þú varst að lesa, bölvaðu
bjórleysinu á íslandi, öfundaðu
sjúklega alla sem komust til sól-
arlanda þegar þú varðst að sitja
heima, skammaðu í huganum
alla sem borða kjúklinga þegar
þú þarft að láta kjötfars nægja
og ef þú getur, þá er ágætt að
gráta smáskvett yfir öllu því
ranglæti sem einmitt þú þarft að
sæta í heiminum.
Takist þér þetta sæmilega,
skal ég lofa, að þér líður eins og
nýhreinsuðum hundi í langan
tíma á eftir.
Heimurinn séður með augum svartsýnismanns.
Einhvers staðar uppi á hillu
á ég gamla bók eftir þann mæta
mann Dale Carnegie, sem
kennir fólki að lifa lífinu rétt.
Hann segir þar meðal annars,
að þegar svartsýnisköstin geri
vart við sig, eigi maður að taka
áhyggjuefnin hvert fyrir sig og
ímynda sér allt það versta sem
geti gerst. Síðan skuli maður
gera ráð fyrir að þannig verði
það.
Margir verða svo uppteknir
af þessu, að þeir hreinlega
gleyma hvernig það byrjaði og
áður en varir er farið að rofa til
í sortanum og brátt birtir alveg.
Eftir á er maður svo steinhissa
á að hafa getað hugsað svona
dökkt.
Til gamans ætla ég að segja
hvað gerðist nýlega þegar mér
fannst allt ómögulegt. Ég var
búin að nota fyrra ráðið og fár-
ast yfir öllu neikvæðu, en þá
birtist skyndilega á borðinu hjá
mér húsfluga af algengustu
gerð, skjögrandi og vanmáttug,
enda þetta ekki hennar árstími.
Ég varð svo upptekin af henni
að ég gleymdi aflaleysi og
kjarnorkusprengjum, bleytti
sykurkorn handa dýrinu að
sjúga og fagnaði eins og krakki
þegar hún loks gat flogið.