Dagur - 23.11.1984, Qupperneq 4

4 - DAGUR - 23. nóvember 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR, 180 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 25 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRlKUR ST. EIRfKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Nýlega var gengið frá
stofnun rafeindafyrirtækis
í Glæsibæjarhreppi í Eyja-
firði sem ber nafnið DNG hf.
Þarna er á ferðinni afrakst-
ur og framhald fyrirtækis
sem tveir bræður settu á
laggirnar. Það fyrirtæki gat
sér meðal annars gott orð
fyrir framleiðslu á fullkom-
inni rafeindastýrðri hand-
færavindu, enda er langur
biðlisti kaupenda fyrir
hendi. Hins vegar tókst
þeim bræðrum ekki að afla
fjár til fyrirtækisins, þrátt
fyrir að gengið væri milli
Pontíusar og Pílatusar í
hinu reykvíska peninga-
lánakerfi. Hætti því fram-
leiðslan um sinn.
Nú hefur fyrirtækið feng-
ið fjármagn, en með nokkuð
óvenjulegum hætti. Fjöl-
mörg stórfyrirtæki í Reykja-
vík hafa lagt fram hlutafé,
ásamt Iðnlánasjóði og einu
byggingafyrirtæki á Akur-
eyri. Þetta vekur tvenns
konar spurningar. Hvers
Skortir Eyfirðinga
árœði og kjark?
vegna gátu Eyfirðingar ekki
staðið við bakið á þessu
mjög svo álitlega rafeinda-
fyrirtæki? Má búast við að
fyrirtækið eigi bjartari
framtíð fyrir höndum vegna
aðildar þessara stóru,
áhrifamiklu eigenda stór-
fyrirtækjanna í Reykjavík,
heldur en ef Norðlendingar
hefðu reynt að standa við
bakið á þeim bræðrum?
Það skal tekið fram til að
forðast misskilning, að að-
ild þessara fyrirtækja á
höfuðborgarsvæðinu í at-
vinnulífi við Eyjafjörð er af
hinu góða, svo fremi sem
fyrirtækið verður ekki flutt
af staðnum þegar því vex
fiskur um hrygg. Ekki veitir
af auknu fjármagni til at-
vinnuuppbyggingar við
Eyjafjörð. DNG sf. leitaði
aðstoðar Félags íslenskra
iðnrekenda, sem hafði síð-
an milligöngu um að þessi
leið var farin. Áður höfðu
DNG-menn leitað til aðila
hér norðanlands og hafa
látið hafa eftir sér í frétta-
viðtali að Eyfirðinga hafi
skort áræði og kjark. Þetta
er illt afspurnar fyrir Eyfirð-
inga. Þeir berja gjarnan
lóminn vegna lægðar í at-
vinnumálum, en telja sig
þess hins vegar umkomna
að geta hafnað atvinnuupp-
byggingu við fjörðinn — at-
vinnurekstri sem enn er að-
eins á rannsóknarstigi
varðandi mengun og efna-
hagslega afkomu.
Spumingunni um það hvort
DNG hf. eigi meiri mögu-
leika vegna aðildar fyrir-
tækjanna á höfuðborgar-
svæðinu verður því miður
að svara játandi. Möguleik-
ar nýrra fyrirtækja byggjast
að verulegu leyti á því
hvaða fyrirgreiðslu þau fá
hjá sjóðum og bankastofn-
unum. Iðnlánasjóður er ný-
lega búinn að hafna láns-
umsóknum 21 norðlensks
fyrirtækis, eftir því sem
fregnir herma, og útibú
bankanna á Norðurlandi
eru ekkert allt of vel haldin
og allar meiriháttar ákvarð-
anir um útlán eru teknar
hjá aðalbönkunum fyrir
sunnan. Aðgangur lands-
byggðarmanna að þessum
stofnunum er töluvert tor-
sóttari en þeirra sem starfa
í næsta nágrenni.
Eyfirðingar fagna hins
vegar framgangi rafeinda-
iðnaðarins og því að hugvit
upphafsmanna DNG-fyrir-
tækisins skuli loks metið að
verðleikum.
Um þessar mundir er rétt einu sinni
verið að slá met í íslenskri efna-
hagssögu. Hingað til hefur það yfir-
leitt verið látið nokkurn veginn af-
skiptalaust þó að launþegar fengju
svo sem eina útborgun eftir gerð
kjarasamninga greidda í þeim
krónum sem um var samið. Nú á
aftur á móti að ganga kyrfilega úr
skugga um það að krónurnar verði
rýrðar nægilega mikið strax, til að
útborgunin verði nokkurn veginn sú
sama í raunkrónum talið, og hún
var fyrir undirritun samninga, og
það sem meira er, þetta virðist vera
gert með þegjandi samþykki verka-
lýðsleiðtoganna. Hvar eru þeir nú
hanníbal og Eðvarð?
Endurtekið leikrit
Handritið að sjónarspili því sem
nú er á fjölunum hjá efnahagsleik-
húsi landsins getur svo sem hvorki
talist neitt sérlega merkilegt, hvað
þá frumlegt, og ekki er að sjá að
reynt hafi verið að fara einhverjar
ótroðnar slóðir hvað varðar leik-
myndahönnun eða leikstjórn. Þó
hefur leikur einstakra leikenda vak-
ið athygli fyrir óvenjuleg tilþrif sem
ekki hafa sést í háa herrans tíð, og
oft á tíðum hefur mátt sjá bregða
fyrir skínandi skapgerðarleik.
Söguþráðurinn er alkunnur.
Fyrst er samið um það að kaupið
skuli hækkað um einhverja hundr-
aðstölu, helst yfir heilu línuna. Áll-
ir eru óánægðir. Svo er farið að
hvískra um það að gengið verði
bráðum fellt, og ráðherrarnir koma
fram í fjölmiðlum og tala í véfrétta-
stíl um það að nú þurfi „að laga
gengið að kostnaðarhækkunum
innanlands“, og skríilinn er hreint
ekki eins vitlaus og ráðamenn
halda. Hann er farinn að skilja
stofnanamálið.
Nú hefst næsta atriðið. Fólk sem
aðstöðu hefur reynir að útvega sér
gjaldeyri hver sem betur getur, eða
fjárfestir í alls kyns dýrum hlutum,
þörfum sem óþörfum, og litli mað-
urinn hrífst með höfðingjunum og
tekur þátt í neysludansinum við
undirleik bankanna eða eins og nú
er háttað okurlánaranna. Af-
leiðingin af öllu þessu neyslukapp-
hlaupi verður svo óhjákvæmilega
aukinn greiðsluhalli ofan á þann
greiðsluhalla sem fyrir var, og má
því nota til réttlætingar næstu geng-
isfellingar. Pegar svo fullvíst er að
allir þeir sem til þess hafa aðstöðu,
séu búnir að koma ár sinni fyrir
borð, er gjaldeyrisdeildum bank-
anna lokað í þetta einn til sjö daga,
öllum þeim sem raunverulega þurfa
á gjaldeyri að halda með hraði tii
ama, og síðan er gengið fellt, en
gengisfellingin stundum kölluð ein-
hverjum fallegum nöfnum eins og
gengissig eða gengisaðlögun. Og
þegar er farið að undirbúa næstu
sýningu.
Ekki ný bóla
Sú röksemd sem notuð hefur verið
fyrir því að fella hafi þurft gengi
krónunnar á undanförnum ára-
tugum, er sú að skapa hafi þurft
rekstrargrundvöll undirstöðuat-
vinnuveganna, eða bæta þennan
grundvöll. Með undirstöðuatvinnu-
vegum er venjulega átt við sjávar-
útveginn, þó iðnaðurinn fái einnig
að sögn að njóta einhvers góðs af
skerðingu krónunnar.
Sjávarútvegurinn er nú einu sinni
undirstaða alls mannlífs í þessu
landi, og verður það líklega enn um
allnokkra framtíð. Það er því ekki
nema eðlilegt að að honum sé sem
best búið. Hins vegar skýtur það
óneitanlega dálítið skökku við, að
alltaf öðru hverju komast á kreik
ævintýralegar sögur af lífsstíl ým-
issa útgerðarmanna, og svokallaðra
fiskverkenda, en það orð mun vera
notað um þá sem eiga til dæmis
frystihús eða saltfiskverkun, þó
þeir hafi oftar en ekki aldrei verkað
fisk. Nýjasta sagan af þessu tagi eru
þær fullyrðingar að meðal þeirra
sem drjúgt hafi boðið í ríkisvíxla
séu ýmsir aðilar í sjávarútvegi, og
séu víxlakaupin gjarnan skráð á
fyrirtækin. Sé þetta á rökurn reist
hefur það ef til vill ekki úrslitaáhrif
á rekstur fyrirtækjanna, en er auð-
vitað jafn siðlaust fyrir því. Hitt er
aftur á móti staðreynd að gengis-
fellingar leysa engin vandamál í
sjávarútvegi þar sem þær hækka
auðvitað allan tilkostnað hans. En
það eru aðrir sem græða, nefnilega
milliliðirnir.
Milliliðir er orð sem alloft hefur
heyrst að undanförnu. Með milli-
liðum mun vera átt við ýmsa aðila
sem beinlínis lifa á ýmiss konar
þjónustu við frumvinnslugreinarn-
ar, verslun og jaðarstarfsemi ýmiss
konar og samgöngur, en einnig
hreinar afætur, en skilgreiningin er
dálítið á reiki. Þessir aðilar eru
sagðir maka krókinn ósleitilega
þessa dagana á kostnað undirstöðu-
atvinnuveganna, og almennings, og
þegar þar þrýtur fjármagnið eru
bara slegin erlend lán. Hér er þó
alls ekki um neina nýja bólu að
ræða. Það er meðal annars á flestra
vitorði að æði margar verslanahallir
í Reykjavík eru upphaflega reistar
fyrir síldargróða sem þangað var
fluttur frá stöðum á borð við Siglu-
fjörð og Hjalteyri. Sjávarútvegur-
inn á þannig sína sök á því sjálfur
hvernig komið er fyrir honum. Sá
ævintýralegi lífsstíll sumra útgerð-
armanna sem ég minntist á fyrr í
greininni þarf því ekki endilega að
stafa af gróða á útgerðinni sjálfri,
heldur af gróðanum í milliliðastarf-
seminni í Reykjavík sem þessir
menn hafa fjárfest í. Þannig þekkja
flestir þau tengsl sem eru milli út-
gerðar og olíufélaga, og útgerðar
og samgönguhringa.
Skatt á milliliði
Nú er svo komið að jafnvel ýmsum
Reykvíkingum er farið að þykja
nóg um spilaborgarfjárfestingarnar
fyrir sunnan. Það ætti því að vera
pólitískur jarðvegur fyrir því að
þessi endileysa verði stöðvuð. Og
ríkisstjórnin á ýmsa leiki í fórum
sínum, ef hún hefur bara þor til að
tefla góða sóknarskák. Þannig má
til dæmis hugsa sér að innflutnings-
verslunin verði ein látin borga
gengisfellingarbrúsann, og síðast
en ekki síst, leggja skatt á millilið-
ina sem notaður yrði til að treysta
undirstöðurnar. Það kann að vera,
að kosningasjóðir stjórnarflokk-
anna yrðu eitthvað magrari næst,
en þar í móti kæmu öll atkvæði litlu
mannanna sem eru orðnir lang-
þreyttir á óréttlætinu og sukkinu.
Og það þyrfti einnig að stokka upp
undirstöðuna þó það myndi óhjá-
kvæmilega þýða eigendaskipti í
sjávarútvegi sums staðar. Menn
kunna að kalla allt þetta tal komm-
únisma, en þeir hinir sömu ættu að
minnast þess að fyrir nærfellt
tveimur árþúsundum var uppi í Pal-
estínu maður sem sagði: „Ef þú átt
tvo kyrtla þá gef annan.“ Má vera
að hann hafi verið kommúnisti -
hver veit.