Dagur - 04.09.1987, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - 4. september 1987
23. júní sl. birtist í Degi viðtal við
Óla í Skarði um reynslu hans af
andalækningum. Petta var
„heilsuþátturinn í hans ævi“ eins
og Óli sjálfur kallar hann, en það
var fleira sem Óla og undirrituð-
um fór á milli, því margt hefur á
daga hans drifið á langri ævi.
Hann er nýlega orðinn 88 ára og
hefur búið allan þann tíma í
Skarði. Lárus faðir Ólafs hafði
búið þar í 12 ár áður en Ólafur
fæddist, svo Skarð hefur verið í
ábúð þeirrafeðga í 100 ár. Ekki er
langt síðan Óli lét af trúnaðar-
störfum sem hann gegndi fyrir
hrepp sinn, Skarðshrepp. Hann
var hreppstjóri og oddviti í tæpa
fjóra áratugi og gegndi auk þess
fleiri skyldustörfum fyrir sveit
sína. Gefum nú Ólafi orðið þar
sem hann hefur frásögn sína af
œsku og uppvexti.
„Ég hlaut enga menntun og
þannig var það með allan þennan
systkinahóp hérna. Við vorum 12
systkinin og fæst af okkur hlutu
einhverja menntun svo heitið
geti. Með fræðslulögunum gömlu
sem kröfðust þess að öll börn
væru læs og skrifandi við ferm-
ingaraldur var komið á fót far-
skóla í sveitinni. Skólinn var þar
sem húsakostur var sæmilegur og
þar sem börnin voru flest, 2 mán-
uði á hverjum bæ. En þá átti ég
stutt eftir í ferminguna og var
fermdur án fullnaðarprófs. Við
vorum með ágætis kennara bæði
austan úr Þingeyjarsýslu og
húnvetnska líka, barnakennara
sem kenndu líka systkinum mín-
um sem búið var að ferma, því
elsta þegar það var orðið 17 ára
gamalt.
Þegar ég var innan við ferm-
ingu fór pabbi að taka mig með
sér til verka og lét mig vera með
sér við skepnuhirðinguna. Það
varð alveg föst regla, hann fór
ekki í húsin nema ég væri með
honum.
Ég varð algjörlega útundan í
þessari kennslu, svoleiðis að ég
gat varla skrifað nafnið mitt þeg-
ar ég var kominn á fullorðinsár.
Mér var alltaf þrælað fyrir fjöl-
skylduna og ég hugsaði alltaf
seinast um sjálfan mig. Ræturnar
til bernskuheimilisins voru samt
svo sterkar að ég gat aldrei farið
héðan. Hvaða máttur sem þar
hefur verið að verki. Og hvort
sem það voru lifandi ættingjar
eða fallnir, þá hefur aldrei verið
spurt um neitt nema Óla í Skarði,
hvernig hann hafi það. Það varð-
ar ekkert um hin systkinin, og
það gerir þetta sterka aðdráttar-
afl hjá því til þessa æskuheimilis
sem fór svona vel með alla fjöl-
skylduna. Þetta er ekta góð jörð.
Varð einn eftir
Skarð er betra en mörg'önnur
býli. Vegurinn er hérna rétt við
bæinn, en ég vil ekki setja það
inn á band hvernig sá leikur var
leikinn þegar ég eignaðist jörð-
ina. Hún átti aldrei að seljast.“
...en andinr
þó limii
® — rætt við X
En ekki var full meining í
þessum orðum Óla því frásögnin
af því hvernig hann eignaðist
Skarð kom án þess að mikið væri
gengið eftir henni.
„Sauðárkróksbær átti að fá
jörðina og það var margbúið að
sækja um býlið af okkur. Þetta
var kirkjujörð sem heyrði undir
kirkjumálasjóð og náttúrlega átti
að vera auðvelt að fá hana keypta
eins og allar jarðirnar hérna út og
suður sem voru klausturjarðir og
ríkið átti. Það átti að sækja um
þetta til sýslunefndar og ef hún
gaf samþykki sitt var ekkert ann-
að en að framvísa því plaggi til
ráðuneytisins fyrir sunnan sem
fór með þessi mál. En það var
eðlilegt að Skarð fengist ekki
keypt þar sem okkar maður í
sýslunefnd var harðastur á móti
því að við fengjum Skarð og svo
var sýslunefndarmaðurinn á
Sauðárkróki líka fyrir. Þó svo að
pabbi væri fylgdarmaður allra
sýslumanna kom það ekki að
gagni, því hvorki gekk né rak í
þessu máli. Það var alveg sama
hvað þeir lögðu sig fram. Hinir
höfðu alltaf yfirhöndina því
sýslunefndarmennirnir á Krókn-
um og í Skarðshreppi vissu hvað
þeir sungu.
Árið 1907 klauf Sauðárkrókur
sig út úr Skarðshreppi og varð
sjálfstætt sveitarfélag, Sauðár-
hreppur. Svo er ekkert með það,
að mörg ár liðu og við vorum
orðnir afhuga kaupum á jörðinni.
Pabbi dó, öll systkini mín fóru í
burtu og ég var bara einn eftir hjá
mömmu. Systkini mín fóru öll
suður, ekkert þeirra vildi vera
hér eftir, en hér lagðist ég bara á
grúfu þegar það seinasta fór og
grét.
En áhuginn á því að eignast
Skarð var ekki alveg búinn. Ég
fór suður á alþingishátíðina 1930,
haltur og vitlaus. Þá var dóms- og
kirkjumálaráðherra Jónas gamli
frá Hriflu. Ég hitti hann og skor-
aði á hann að selja mér jörðina.
Hún fengist aldrei keypt öðruvísi
en bara með beinni sölu, ,það
væri búið að sækja um það svo
oft. Jónas var þá nýbúinn að selja
hjáleiguna frá Bjarnarnesi í
Skaftafellssýslunni. Hann sagði
mér að hann væri búinn að fá svo
miklar skammir í blöðunum að
hann gæti ekki gert þetta. Svo var
ekkert meira með það, en svo
samdist um á milli okkar að ég
fengi erfðaábúð í Skarði. Þegar
heim kom skrifaði ég bréf þar
sem mamma afsalaði sér ábúðar-
réttinum með því skilyrði að ég
yrði ábúandi. Og svo kom frá
ráðuneytinu byggingabréf um
erfðaábúð.
Hér var ég einn ár eftir ár og
tók alltaf ráðskonur að sumrinu.
Þær voru alls staðar af landinu.
Svo kom þessi rétta, Jórunn
Brynja Sigurðardóttir Njarðvík
árið ’49, þegar ég varð fimmtugur
og með þetta litla barn. Þá átti
hún saumastofu og íbúð í
Reykjavík. Einhver kunningi
hennar sagði henni að það væri
gott fyrir börnin að leika sér í
grasinu og hún vildi hætta við
saumaskapinn til að barnið gæti
leikið sér hér í grasi og heyi.
Þegar konan mín var búin
að vera hérna eitt ár kom sýslu-
nefndarmaðurinn Árni Daníels-
son á Sjávarborg og spurði, þótt
hann væri tengdasonur Björns á
Veðramóti sýslunefndarmanns
sem þá dáinn fyrir nokkru og gat
ekkert meira um þetta sagt, hvort
ég hefði nokkuð á móti því að við
fengjum Skarð og hvort við ætl-
uðum ekki að sækja um að fá
jörðina keypta, sérstaklega ef
Jórunn ætlaði að ílengjast eitt-
hvað? Þá var leikurinn auðveldur
því hrepparnir voru skiptir og
þeir hjá bæjarfélaginu áttu eng-
an mann í sýslunefndinni. Ég
sem var oddviti þegar þetta var
1950, gerði uppkast og kallaði
saman hreppsnefndina. Svo er
ekkert með það að ég kom þessu
til Árna í tæka tíð og hann fór
með plaggið fyrir sýslunefndina
og ég fékk því betri meðmæli
þaðan. Sýslunefndarmönnunum
fannst þetta tiltökumál, hvort ég
fylgdist ekki með því bærinn
hefði augastað á þessu býli og
ætti það jafnvel lofað. Óg ég
fékk allsherjarsamþykki þeirra
fyrir því. Þessi 2 plögg voru
geymd hjá mér eins og helgidóm-
ur allt sumarið þangað til í
nóvember að við fórum suður til
að gifta okkur. Þá fór ég með þau
og það var alveg kostuleg saga af
þeim degi. Það er nú eitthvað
það stórbrotnasta sem maður
hefur tórt.
Þegar ég eignaðist Skarð
Það var blíðskaparveður þennan
dag sem ákveðinn hafði verið
Séð heim að Skarði.
sem brúðkaupsdagur og ég fór
snemma um morguninn að kaupa
leyfisbréfið. Við ætluðum að
gifta okkur í Laugarneskirkju,
kirkjunni hennar. Þegar ég er
búinn að kaupa bréfið var ekkert
annað en fara til umboðsmanns
ráðherra, sem var ráðuneytis-
stjórinn Friðgeir Björnsson,
gamall maður sem hafði einn
mann hjá sér á skrifstofunni. Ég
var með bílstjóra með mér og 4
þúsund í peningum. Það var bara
fyrir landinu, því við áttum öll
hús á jörðinni. Friðgeir tók pen-
inginn og pappírana og sagði: „Þá
held ég að þetta sé nú í lagi. Þetta
eru góðir pappírar, vel frá þeim
gengið," sagði karlinn. En svo
hugsaði hann sig um og sagði eft-
ir smástund. „En Ólafur minn
það er nú dálítið sem kannski
skyggir á þetta allt saman. Það er
ekki hægt að ganga frá þessu
núna. Nú stendur flokksþing
Framsóknarflokksins yfir og
dóms- og kirkjumálaráðherra
Hermann Jónasson er formaður
flokksins, og það er ekkert það
afl til sem getur truflað hann og
tekið hann til embættisstarfa,
þegar hann er við svoleiðislagað
það get ég fullvissað þig um. En
þetta er allt í lagi, þú leggur þetta
bara hjá mér og ég gef þér kvitt-
un fyrir því sem ég hef veitt mót-
töku, vottorðunum og peningun-
um.“
Friðgeir hefur sjálfsagt séð á
svipnum á mér að ég væri ekki til-
búinn til að samþykkja þetta, en
ég sagði honum alla söguna. Það
sé nú best að skrifta fyrir honum
hvað eiginlega sé um að vera.
Hingað alla leið suður sé ég kom-
inn með konuefnið og hafi keypt
Frá vinstri; Haliveig stjúpdóttir Óla, 1
Hallveigar. Fyrir framan er Óli með t
hans. Myndin var tekin í túninu í Skar
■■■■---