Dagur - 04.09.1987, Blaðsíða 14

2 f 987
Gísli Jónsson:
Akureyri 125 ára
- hátíðarræða í Akureyrarkirkju
Heil og blessuð, Akureyri,
Eyfírðinga höfuðból!
Fáar betri triðarstöðvar
fann ég undir skýjastól.
Hýran bauðstu bömum mínum
blíðufaðm og náðarskjól.
Svo kvað, ágætu áheyrendur, sr.
Matthías Jochumsson eftir nokkra
dvöl hér á Akureyri. Það er naumast
tilviljun að hann getur barna sinna í
þessu eriudi. Hvers vegna fluttist sr.
Matthías hingað frá hinu fornfræga
brauði, Odda á Rangárvöllum, og lét
sig hætta að dreyma um hina
„oddversku kjötkatla", eins og hann
orðaði það sjálfur?
Hann segir í Söguköflum af sjálfum
sér að hann hafi helst viljað fá presta-
kall sem „gæfi méf‘ - eins og hann
segir - „betri kost á að mennta börn
okkaf. Hann lét sig líka dreyma um
minni menningarlega einangrun en í
Odda, greiðari skipti við umheiminn,
fleiri tækifæri til andlegra starfa.
Matthías gat ekki látið þann draum
sinn rætast, að stofna nýjan skóla í
Odda, en hann vissi um skóla í
námunda Akureyrar, Gagnfræða-
skólann á Möðruvöllum, og síðar á
Akureyri. Nokkur barna hans urðu
gagnfræðingar frá þessum skóla sem
nú er Menntaskólinn.
En fleira kom til en hugmyndir um
menntun ungmenna. Prófessor
Steingrímur J. Þorsteinsson segir um
Matthías og dvöl hans í Odda og á
Akureyri:
„En einkum fann hann til einangr-
unar (það er að segja í Odda). Póst-
samgöngur voru þá strjálar og þarna
því örðugt um öflun blaða og nýrra
bóka og um bréfaskipti, en þau átti
Matthías mikil við erlenda menn sem
innlenda, _og voru honum lífsþörf.
Að þessu öllu stóð Akureyri miklu
nær umheiminum- ogsvo ernokkuð,
sem var mikils virði manni, er lá jafn-
mikið á hjarta og Matthíasi: Pað er
prcntsmiðjaf
Ég bið ykkur að taka eftir þessum
orðum prófessors Steingríms. Á
Kæra foldin, kennd við snjó,
hvað ég feginn yrði,
mætti holdið hvíla 'f ró ' r-y-
heima í Eyjafírði.
Akureyri var prentsmiðja, og ég held
að tilvist þeirrar menningarstofnunar
hafi ráðið úrslitum um búferlaflutn-
ing Matthíasar. Prentsmiðja var
fengin til Akureyrar 1852, aðeins
átta árum síðar en í Reykjavík, og
strax árið eftir hófst þar útgáfa blaðs
og bóka. Sjálfur var Matthías fyrr-
verandi blaðsútgefandi og á Akur-
evri var hann það aftur um tveggja
ára skeið, - og svo segja skilríkir
menn að eftir að hann hætti sjálfur
blaðaútgáfu, hafi tímunum saman
ekki liðið svo dagur að hann kæmi
ekki með eitthvert efni til blaðanna
sem þá og þá komu út í bænum.
Þess má svo geta að Matthías flutt-
ist inn í Aðalstræti 50 og átti þar
heima lengi, en þar hafði prentsmiðj-
an verið fyrst og vagga útgáfu-
starfseminnar í bænum staðið.
Varla þarf að taka það fram hversu
Gísli Jónsson.
A afmælisdaginn í Midbænum.
Ekki varð honum að þeirri ósk
sinni. HvöVki lifandi né dattður hafði
hann efni á því að fara aftur til
íslands. En vísur hans hafa gert hann
ódauðlegan.
Haustið 1909 kom hingað til
bæjarins ungur sveinn, Davíð að
nafni Stefánsson, frá Fagraskógi í
Arnarneshreppi. Hvaða erindi skyldi
hann hafa átt. Jú, hann var að setjast
í skóla. Gagnfræðaskólinn var þá fyr-
ir nokkru fluttur hingað frá Möðru-
völlum. Þá var liðin rösk öld frá því
að Norðlendingar voru sviptir skóla
sínum og biskupsstóli á Hólum þrátt
fyrir ölula baráttu Stefáns amtmanns
Þórarinssonar fyrir því að fá hvort
tveggja fært til Akureyrar. En hvað
bíður síns tíma.
Sveinninn Davíð Stefánsson lauk
gagnfræðaprófi á Akureyri 1911 og
lengra varð námsbrautin ekki gengin
Matthías lyfti bæjarbragnum á Akur-
eyri með andlegum höfðingsskap
sínum, andríki, málsnilld, trú og
mannúð. En hann var jafningjalegur
í háttum, við hvern sem var að eiga,
taldi sig jafnháan höfðingjum og
jafnsmáan smælingjum. Guðmundur
Hannesson læknir segir að af honum
legði yl samúðar og góðvildar. Hann
brá stórum svip yfir dálítið hverfi,
svo að ég taki að láni orðalag Einars
Benediktssonar í Útsæ.
Sigurður Nordal prófessor sagði að
sér hefði fundist mest til um séra
Matthías af öllum mönnum sem
hann hefði kynnst, og var hann víð-
förull. Og hann bætti við:
„Ég kynntist honum rnest rúmu ári
áður en hann dó. Hnnn var orðinn
hrumur og sjóndapur, en skilningur-
inn var næmur, lundin glöð, hjartað
heitt. Enginn maður hefur verið mér
svo lifandi sönnun þess að andinn er
meiri en efnið, lífið meira en dauð-
inn, að sálin á ekki að sofna, þegar
hún er „rétt vöknuð“. Þessi sál var
ekki blaktandi logi á nærri útbrunnu
kertisskari. Hún minnti mig fremur a
ungan hauk, í gömlu og hrörlegu
hreiðri, albúinn til flugs.“ Þetta voru
orð Sigurðar Nordals.
Tímarnir voru harðir, þegar sr.
Matthías fluttist til Akureyrar. Þá,
sem hvorki höfðu í sig né á, mátti
einu gilda hvort hér væri prentsmiðja
og skóli eða ekki. Tæpum áratug
áður en Matthías kom hingað, flýði í
aðra heimsálfu af fátæktarsökum, á
unglingsaldri, skáldið Kristján Níels
Jónsson, Káinn. Hann hefur haft
hvað mest skopskyn íslenskra
skálda, hreinna, græskulausara,
sjálfshittnara en gengur og gerist
með íslendingum, enda er hinn sanni
húmor, segja spakir, menn, úthverf-
an á sársaukanum. Einstaka sinnum
sýndi Káinn inn í kvikuna. Hann
kvað eftir langa dvöl erlendis:
Bamaúlpur
frá kr. 1.470.-
Stórkostlegt úrval af
úlpum á börn og unglinga.
Einnig tvískiptir gallar
á börnin. Ótrúlega ódýrir.
Einnig stórgóðar
dúnúlpixr
á kr. 5.700.-
Laus
Staöa bókafulltrúa í menntamálaráöuneytinu, sbr.
10. gr. laga nr. 50/1976 um almenningsbókasöfn, er
laus til umsóknar.
Laun samkvæmt launakerfi ríkisins.
Umsóknir meö upplýsingum um menntun og starfs-
feril skulu hafa borist menntamálaráöuneytinu fyrir
25. september næstkomandi.
Menntamálaráðuneytið, 31. ágúst 1987.
staða
Ibúðir óskast
Viljum taka á leigu 2-3ja herb. íbúð og 4ra herb.
íbúð eða raðhús frá 1. okt. nk.
Tryggjum góða umgengni, skilvísar greiðslur og góð-
an frágang við lok leigutímabils.
Nánari upplýsingar gefur Jón Arnþórsson
í síma 21900.
Iðnaðardeild Sambandsins, Akureyri.
Hvar og
hvenær
er réttað
Göngur og réttir nálgast óðum
og er vafalaust farinn að fara
fiðringur um marga sem ekki
láta slíkt fram hjá sér fara.
Dagur hefur í hyggju að segja
lesendum sínum frá því hvenær
réttað er norðanlands og biður
því forsvarsmenn á hverjum stað
að hafa samband við ritstjórn og
gefa upp stað og stund um leið og
ákvörðun hefur verið tekin.
Það getur valdið
slímhúðar-
bóigum að
taka í nefið
eða vörina.
LANDLÆKNtR