Dagur - 05.04.1988, Blaðsíða 15

5. apríl 1988 - DAGUR - 15
Heyverkunaraðferðir á íslandi:
Dugar þurrheysverkunín
eín Menskum bændum?
- rætt við Jóhannes Sigvaldason tilraunastjóra við Tilraunastöðina á Möðruvöllum
Þrátt fyrir að framfarir hafi
orðið í heyhirðingu hérlendis á
síðari árum þá hefur gæðum
heyja hjá bændum hrakað
nokkuð. Þetta á vissulega ekki
við um alla bændur en þegar
litið er á heildina kemur í Ijós
að gæðin minnka stöðugt. En
hver er skýring á þessu? Menn
mættu gjarnan spyrja sig þess-
arar spurningar í Ijósi framan-
greindrar staðreyndar og finna
út hvað betur megi fara og
hvort yfirleitt skýringa sé að
leita í áburðardreifingu, hirð-
ingu eða einhverjum öðrum
þáttum. Jú, veðurguðirnir spila
stórt hlutverk hjá íslenskum
bændum enda kannast allir við
skúraveðurfar hérlendis sem
gerir bændum lífið leitt. Til að
ræða þessi mál frekar leituðum
við til Jóhannesar Sigvaldason-
ar tilraunastjóra við Tilrauna-
stöðina á Möðruvöllum og
spurðum hann fyrst hverjar
skýringar hann kunni á minnk-
andi gæðum heys hjá íslensk-
um bændum.
Tiltölulega lítil nýrækt
„Það eru einkum þrjú atriði sem
ráða gæðum heys,“ segir Jóhann-
es. „Þessi atriði eru grastegundir
sem í túnum vaxa, sláttutíminn
og heyverkunin. Hvað varðar
grastegundirnar þá hefur sáðgresi
reynst hafa að öðru jöfnu meiri
meltanleika en innlend grös. Sáð-
gresi hverfur úr túnum smám sam-
an og í tuttugu ára túnum er
minna en helmingur eftir af upp-
runalegu sáðgresi, stundum mun
minna. Nýrækt hefur nú síðast-
liðin 10-15 ár verið tiltölulega lítil
og mun minni en á árunum sem á
undan voru gengin. Nú er tún-
stærð u.þ.b. 135 þúsund hektarar
en var orðin 105 þúsund hektarar
fyrir tuttugu árum. Það er því
ljóst að sáðgresi hefur hrað-
minnkað í túnum á síðustu árum
og það eitt er nægilegt til þess að
erfiðar hefur gengið að fá góð
hey þar sem slá þarf fyrr og við
minni sprettu þar sem innlend
grös vaxa.“
Á bilinu 80-90% af heyfeng íslenskra bænda eru þurrhey sem Jóhannes Sig-
valdason telur óhagstætt miðað við gróður í túnum og veðurfar hér á landi.
um votheysverkun og gildi henn-
ar ekki síst eftir þau sumur sem
veður hafa verið óhagstæð og
bændur hafa þurft að horfa á
töðu sína rigna niður í túnunum.
Því miður hefur þessi umræða
ekki leitt til þess að votheysverk-
un hafi verið tekin upp sem
alvöruheyverkun nema á tiltölu-
lega litlum afmörkuðum svæðum
og þá fyrst og fremst þar sem
sauðfjárbúskapur er allsráðandi.
Vothey handa kúm er hreint
smáræði í landinu. Á allra síð-
ustu árum hafa þó nokkrir bænd-
ur farið út í að byggja stóra turna
fyrir hey sín. í þessa turna er hey
látið örlítið forþurrkað og verður
því ekki eins og hið eina sanna
vothey en þessi aðferö veitir þó
mun meira öryggi við heyskap en
hin hefðbundna þurrheysverkun
gerir.“
Leysa rúllu-
baggar vandann?
„Vandi þeirra bænda sem komnir
eru með hlöður og allan búnað til
þurrheysverkunar er sá aö það
kostar alinokkra fjárfestingu ef
breyta á um heyskaparhátt. Hér
til gæti komið sú lausn að heyja í
rúllubagga þá daga sem tíð er
lakari og töf verður á þurrhey-
skap. í héruðum þar sem óþurrk-
ar eru meiri og verri dugar vart
annað en fara í votheysverkun
eða eitthvað álíka ef þaö öryggi á
að vera í heyskap sem nauðsyn-
legt er til þess að fá þokkaleg
hey."
- Getur þú séð fyrir þér hvern-
ig betra hey kæmi til með að skila
sér til bænda?
„Kýrin er dýr skepna í uppeldi,
viðhaldi og allri umhirðu. Því er
nauðsyn að nýta afurðagetu
hennar svo sem skynsamlegt er.
Það verður hins vegar ekki gert
nema að hafa gott hey. Til þess
að fá sem mest af mjólk á heyi og
til þess að fá frambærilega nýt-
ingu á fóðurbæti þarf heyið að
vera gott, ungann af mjaltaskeiði
kýrinnar ekki lakara en 1,7 kg/
FE og nokkuð betra fyrst eftir
burð. Geldneyti og fé á viðhaldi
geta hins vegar komist af með
lakara hey og því er mikið atriði
fyrir bændur að vita um gæði
heyja sinna, þekkja sín hey og
geta mismunað skepnum eftir
því.“ JÓH
bændur að vísu nægar dráttarvél-
ar og alls kyns heyvinnuvélar og
geta þess vegna heyjað tún sín á
mjög skömmum tíma. Súgþurrk-
un er aftur á móti oftar en hitt
ábótavant eða alls engin. Þá
erum við komnir að stóra þættin-
um sem er veðurfarið sem raunar
gerir ómögulegt meira og minna
um allt land að heyja í þurrhey
með nægilegu öryggi. Þetta leiðir
hugann sterklega að því hvort
þurrheysverkun ein út af fyrir sig
dugi okkur og hvort ekki verði að
finna einhverja aðra leið.“
Verulegu máli skiptir að hey handa mjólkurkúm sé gott til þess að sem bestar afurðir fáist og sem best nýting náist
út úr kjarnfóðurgjöf.
Votheysverkunin
öruggari aðferö
- Er aukin votheysverkun raun-
hæfur möguleiki til að bæta gæði
heyja?
„Um langan aldur eða allt síð-
an á síðustu öld hafa menn rætt
Jóhannes Sigvaldason tilraunastjóri í fjósinu á Tilraunastöðinni á Möðruvöllum.
Hundrað ára gömul tún
- En hvað með endurvinnslu
túna. Hafa menn þá í vaxandi
mæli endurunnið tún sín og með
því móti aukið nýræktargras í
túnum sínum?
„Nei, endurvinnsla túna er
hverfandi lítil miðað við það að
hér á landi eru yfir 130 þúsund
hektarar af ræktuðu landi eins og
ég nefndi áðan. Af þessu ræktaða
landi eru kannski 1-2% endur-
unnin árlega þannig að tún verða
orðin a.m.k. 100 ára gömul þegar
þau verða endurræktuð."
- Nú er alkunna að gæði heyja
geta verið mismunandi eftir verk-
unaraðferðum. Hvert er þitt álit
á heyverkunaraðferðum íslenskra
bænda?
„Ráðandi heyverkunaraðferð
hér á landi hefur verið þurrheys-
verkun. Milli 80-90% af heyfeng
íslenskra bænda eru þurrhey sem
að mínu mati er ekki nógu hag-
stætt miðað við þann gróður sem
í túnunum er og þann stutta tíma
sem a.m.k. kúabændur hafa til
heyskapar. Segja má að þessir
bændur hafi ekki nema eina til
tvær vikur til að heyja stóran
hluta af sínum heyskap og ekki er
aldeilis hægt að velja þessar
vikur. Til þurrheysverkunar eiga