Dagur - 04.08.1990, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Laugardagur 4. ágúst 1990
JVd var nei og síðan var það
útrætt mál af mimii hálfuu
— Mjöll Matthíasdóttir í helgarvlðtali
Nýr stórgæslumaður unglinga-
reglu Stórstúku íslands tók við
í júní á þessu ári. Það sem
vakti helst athygli við skiptin
var það hve ungur hinn nýskip-
aði stórgæslumaður var eða
ekki nema 25 ára. Sú heitir
Mjöll Matthíasdóttir og er ein-
ungis þriðja konan sem sinnir
þessu embætti innan Góð-
templarareglunnar. Forveri
hennar var Kristinn Vilhjálms-
son og hefur hann gegnt stór-
gæslustarfinu lengi. Mjöll hef-
ur verið mjög virk í Góðtempl-
arareglunni og á m.a. sæti í
stjórn NORDGU, sem eru
samtök ungliðahreyfinga í
bindindisstarfi á Norðurlönd-
um. Dagur ákvað að taka helg-
arviðtal við Mjöll, en hvar var
hana að finna? I sveitinni. Hún
býr nú með Þorgrími Daníels-
syni á ættaróðali hans, Tanna-
stöðum í Hrútafirði. Síðasta
vetur var hún síðan kennari við
Laugabakkaskóla í Miðfirði.
Sólin skín þegar rennt er í hlað
á Tannastöðum.
Aldrei verið Þorpari
Mjöll er dóttir hjónanna Matthí-
asar Gestssonar og Helgu Eiðs-
dóttur, á Akureyri, sem bæði hafa
starfað við kennslu. Faðir hennar
hefur einnig fengist við ýmislegt
annað, eins og hestamennsku og
ljósmyndun.
„Ég er fædd í maí árið 1965 og
fyrstu ár mín áttum við heima á
Syrði-Brekkunni, en bjuggum
síðan niður á Eyri í nokkur ár
áður en við fluttum upp á Brekku
aftur. Aldrei hef ég búið út í
Þorpi svo að Brekkan og Eyrin
eru mínar æskuslóðir."
Grunnskólanám sitt stundaði
Mjöll í Oddeyrarskóla og hélt
reyndar áfram tryggð við hann
því að hún kenndi þar einn vetur
eftir að hafa lokið við stúdentinn
í MA. En þótti henni ekkert
skrýtið að fara að kenna í skóla
þar sem hún hafði verið nemandi
sjálf aðeins nokkrum árum áður?
Kennurunum þótti það
furðulegt
„Það var mjög skrýtið að labba
þarna út sem nemandi og svo
fjórum árum seinna að koma aft-
ur inn og vera hinum megin við
borðið. Samt held ég að sam-
kennurum mínum hafi þótt það
enn furðulegra, að fá mig inn í
sinn hóp allt í einu. Þeim fannst
þetta ábyggilega skrýtið þarna
um haustið, en reyndust svo
virkilega góðir samstarfsmenn."
Mjöll kenndi börnum í fyrsta
til sjötta bekk, sumt gömlum
skólasystkinum. Eftir þennan
vetur sem gekk stórslysalaust fyr-
ir sig að sögn Mjallar, fór hún til
náms við Kennaraháskólann.
Var það hennar draumur í æsku
að verða kennari?
„Ég veit það ekki, ég velti því
mikið fyrir mér áður en ég fór í
menntaskóla hvaða stefnu maður
ætti að taka í framhaldsnámi.
Ýmislegt datt manni í hug að
prófa, t.d. Garðyrkjuskólann eða
myndlistarskóla, en MA og
Kennaraskólinn urðu ofan á.“
Eitt það sem Mjöll fékk í föð-
urarf var áhuginn fyrir ljósmynd-
un og þar sem við sitjum inni í
stofu á Tannastöðum hangir uppi
á vegg stór mynd af pattaralegum
hundi. Mjöll segir að þetta sé
gamall félagi úr sveitinni, en hún
kynntist sveitarlífinu strax í æsku
þegar hún dvaldist á sumrin hjá
móðurbræðrum sínum á Þór-
oddsstað í Köldukinn allt fram
undir menntaskólaaldurinn, en
þá fóru sumrin orðið í það að
vinna fyrir sér.
„í sex sumur vann ég hjá
Útgerðarfélagi Akureyringa svo
að segja má að ég hafi kynnt mér
undirstöðuatvinnuvegi þjóðar-
innar. Þessi sumur var ég flest í
orma- og beinatínslu, en einnig
var ég í mötuneyti ÚA.“
Kennaraháskólinn
og ævifélaginn
Árið 1986 flytur Mjöll til Reykja-
víkur og hefur nám sitt í Kenn-
araháskólanum. Þaðan útskrifast
hún síðan 1989 og er þá búin að
ná sér í ævifélagann, Þorgrím
Daníelsson, son hjónanna Daní-
els Daníelssonar og Sigurbjargar
Þorgrímsdóttur.
„Leiðir okkar Þorgríms lágu
fyrst saman í Menntaskólanum á
Ákureyri, en þar vorum við í
sama árgangi svo við vissum af
hvort öðru. Síðan hittumst við
aftur í Reykjavík og kynntumst
þá mun meira. Hann var þar í
guðfræðinámi og er enn.“
Tíu ára í stúku
Stúkustarfið hefur alltaf loðað
við Mjöll, en hvenær voru hennar
fyrstu kynni af því?
„Tíu ára gömul gekk ég í barna-
stúkuna, Samúð, aðallega fyrir
tilstilli krakkanna sem ég var
með í bekk í Oddeyrarskólanum.
Þau voru að fara á þessa barna-
stúkufundi og ég skellti mér með.
Raunin varð síðan sú að núna
fimmtán árum seinna er ég ennþá
á kafi í þessu, þó að þau sem
voru með mér í upphafi séu nú
flest hver horfin út úr stúkustarf-
inu.
Faðir minn kynntist barna-
stúkustarfi sem krakki á Siglu-
firði, en var ekki í því þegar ég
var að alast upp, þó að núna í
seinni tíð sé hann kominn í Góð-
templararegluna aftur. Þau for-
eldrar mínir voru því hlynnt
bindindisstarfi og ég fékk um leið
grænt ljós þegar ég bað um leyfi
til að fara á þessa fundi sem voru
haldnir hálfsmánaðarlega yfir
vetrartímann."
Barnastúka er byggð upp með
ströngu fundaformi. Fundarstjórn
og fundarritun er eitt af því sem
allir læra þar og segir Mjöll að í
gegnum árin hafi hún lent í því að
vera bæði fundarritari og síðan
taka við fundarstjórn sem æðsti
templari í stúku.
Erfitt að vera á
sviðinu fyrst
Auk fundarskapa og félagsmála-
skóla eru í barnastúku oft fyrstu
sporin á sviði tekin, ljóð lesin eða
leikrit sýnd og það finnst Mjöll
vera ómetanleg reynsla sem hún
hefur búið að í gegnum tíðina.
„Það var erfitt að fara upp á
svið fyrst, en þarna í stúkunni
fékk maður æfinguna, aftur og
aftur og þá fór feimnin að fara af
manni. Þetta er að mínu mati eitt
af því góða við barnastúkustarf-
ið, að þarna fá ungir krakkar
þjálfun í þessum hlutum. Bæði
að koma fram og standa upp á
fundi og halda ræður undir föstu
fundarformi. Það þurfa allir ein-
hvern tímann á ævinni að svara
fyrir sig og allur svona undirbún-
ingur kemur þá að góðum not-
um.
Mörg leikrit voru flutt þegar ég
var í barnastúku og ég á margar
minningar tengdar þeim. í vetur
þegar ég var að kenna í Lauga-
bakkaskóla kom það t.d. upp úr
kafinu að einn bekkurinn var að
æfa leikrit fyrir skólaskemmtun
sem ég man eftir síðan í æsku. Ég
tók að vísu ekki þátt í því sjálf,
en ég sá félaga mína, sem léku í
því, ljóslifandi fyrir mér núna
fimmtán árum seinna þegar ég
horfði á uppfærsluna hjá nem-
endum mínum.“
í barnastúkunni á Akureyri var
Mjöll undir handleiðslu gæslu-
mannanna, Eiríks Sigurðssonar,
skólastjóra og rithöfundar. á
Akureyri um fjölda ára sem nú er
látinn og Sigurðar Flosasonar,
yfirkennara, sem enn er að í
þessu starfi.
„Ég heid að ég megi alveg
segja það að þessir menn með
sínu starfi og sínum eldmóð hafi
orðið til þess að ég sem krakki
upphaflega ílengdist í þessu og
síðan hefur eitt leitt af öðru og ég
er enn í þessu starfi.“
Dauðhræddur busi
Samhliða sínu skólanámi var
Mjöll allan tímann í stúku. Um
fermingu gekk hún í stúku full-
orðinna á Akureyri, en starfaði
einnig áfram með barnastúkunni
allt þar til síðasta vetur. Meðan
hún var í menntaskóla var hún
aðstoðargæslumaður hjá Sigurði
Flosasyni og þegar haldið var
suður í kennaranámið var Mjöll
strax gripin þar. En var ekki erf-
itt að finna tíma fyrir annað
félagslíf á þessum árum?
„Eg man ekki eftir því að hafa
orðið að velja og hafna milli þess
að fara að starfa eitthvað fyrir
stúkuna eða gera eitthvað annað.
í menntaskóla hafði ég nægan
tíma til að vera með mínum
félögum og taka þátt í félagslíf-
inu sem er þar mjög líflegt og
skemmtilegt. Þó ég hafi ekki ver-
ið alveg á kafi í því, þá fannst
mér það vera alveg nóg.“
- Áttu ekki einhverjar
skemmtilegar minningar úr MÁ?
„Það skiptust náttúrlega á skin
og skúrir þar eins og annars
staðar. Maður man eftir því að
hafa verið dauðhræddur busi að
læðast um gangana með hjartað
alveg á fullu, bíðandi eftir því að
eldri nemendur tækju mann í
gegn. Síðan nokkrum árum síðar
i að standa í þeim sporum að
borga fyrir sig.“
Þegar Mjöll kom suður til
Reykjavíkur var hún strax gripin
föstum tökum af fólki þar og
starfaði bæði með stúku fullorð-
inna og hafði umsjón með barna-
stúku í Kópavogi. En á hverju
byggist stúkustarfið?
„Á bindindishugsjóninni,
áfengi og tóbaki í barnastúkum
og síðan aðallega á áfengi og öðr-
um vímuefnum hjá fullorðnum.
Þetta með tóbakið er gamall
arfur, vegna þess að það kemur
inn síðar. Ég held að málið hafi
verið það að í gamla daga hafi
ekki verið hægt að setja þetta
tóbaksbindindi á fullorðna fólkið
því að það var svo margt af þessu
fólki sem notaði tóbak, þó að það
hefði áhuga á öðrum bindindis-
málum. Þá vissu menn líka
minna um tóbak en þeir vita í
dag. Ennþá eru samt gamlir
tóbakskarlar innan reglunnar og
reykingafólk einnig, en sem bet-
ur fer er samt að draga úr þessu
öllu samfara minnkandi tóbaks-
neyslu í þjóðfélaginu.“
Fækkun í stúkustarfí
- Nú hefur þeim fækkað sem
taka þátt í stúkustarfi á síðast-
liðnum árum, kanntu einhverjar
skýringar á því?
„Það má sjálfsagt mörgu um
kenna, en ef við lítum á barna-
stúkurnar sérstaklega þá hafa
nokkrar þeirra hreinlega lagst
niður, eingöngu vegna þess að
gæslumenn vantar. Þetta er unn-
ið sem hugsjónastarf og það er
alltaf að verða erfiðara að fá fólk
í slíkt, krakkarnir virðast aftur á
móti alltaf vera tilbúið til að taka
þátt í þessu. Hvar sem maður
kemur og kynnir stúkustarfið
hópast þau að, en það er erfiðara
með fullorðna fólkið. Þó að alltaf
sé kvartað undan tímaleysi er
þetta bara spurning um viðhorf
og manni finnst það dálítið skrýt-
ið að fullorðið fólk er alveg
hlynnt því að börnin þeirra starfi
að bindindismálum og vill ekki
að þau leiðist út í vímuefnanotk-
un. Samt er það ekki tilbúið til að
vera fyrirmynd eða gera neitt
sjálft í málunum. Tökum bara
sem dæmi samtökin Vímulaus
æska, sem eru foreldrasamtök,
þau telja þúsundir manna, en ég
held að því miður sé það raunin
að þar starfi aðeins þröngur hóp-
ur fólks. Fólk er sem sagt hlynnt
þessu og vill að börnin þeirra
leiðist ekki út í notkunina, en vill
samt ekki gefa neitt fordæmi. Við
hverju geta svona foreldrar
búist? Ekki neinu öðru en börnin
þeirra leiti á nákvæmlega sömu
slóðir og þeir gera sjálfir. Börnin
gera bara eins og fyrir þeim er
haft.“
Detta út um fermingu
- Þó að þú sért ekki gömul ertu
búin að fylgast með börnum sem
byrja í barnastúku og eldast
síðan, er ekki töluvert um að það
heltist úr lestinni?
„Jú, jú, það er mjög mikið um
það og sérstaklega í kringum
fermingaraldurinn og upp úr, þá
detta þau út og hætta starfi í regl-
unni. í tengslum við Góðtempl-
araregluna sjálfa voru stofnuð
samtökin íslenskir ungtemplarar
sem starfa sem sjálfstætt félag.
Þeir ætluðu að vera á unglinga-
stiginu, en þeim hefur heldur
ekki tekist að lífga það starf
nægilega við. Eins og er stendur
mjög lítill hópur að því núna, þó
að það hafi gengið í bylgjum.
Þessi samtök hafa m.a. unnið
með Góðtemplurum að Bindind-
ismótinu í Galtalækjarskógi.“
Forgangsverkefni
að fínna peninga
Góðtemplarareglan skiptist niður
í stúkur og á íslandi eru nú skráð-
ar um 30 barnastúkur og nokkru
færri stúkur fullorðinna. Síðan
skiptist þetta upp í hækkandi
stig, umdæmisstúkur og Stór-
stúka íslands er æðst hér á landi.
- Nú ert þú orðin stórgæslu-
maður unglingareglunnar. í
hverju felst það?
„Ég er kosin gæslumaður
ásamt stórstúkustiginu, sem þýð-
ir það að ég á að hafa umsjón
með barnastúkustarfinu yfir
landið. Mér til halds og trausts
hef ég síðan vel mannaða stjórn
unglingareglunnar svo að ég
stend nú ekki alveg ein í þessu.
Þetta starf getur orðið tíma-
frekt og bara spurning um hversu
mikla vinnu maður leggur í það,
síðan er það eins og í öllum
frjálsum félagasamtökum að hafa
úr einhverju að spila. Þó að ekki
sé kannski mikið gert, þá kostar
alltaf eitthvað að halda utan um
þetta. Unglingareglan hefur
hingað til fengið styrk frá Stór-
stúkunni til rekstrar, en nú er
fyrirsjáanlegt að hún verður ekki
aflögufær næstu árin svo að eitt af
mínum forgangsverkefnum er að
finna peninga til að eitthvað
verði hægt að gera.“
Fjármögnunarleiðir hjá þess-
um félagasamtökum eru margvís-
legar. Stórstúkan rekur bingó í
Reykjavík, gefur út barnablaðið
Æskuna og rekur í tengslum við
það bókaútgáfu og verslun, Góð-
templarareglan á síðan Borgar-
bíó á Akureyri.
- En hvernig leggst það í
Mjöll að stjórna unglingaregl-
unni úr Hrútafirðinum?
„Ef maður beitir nútímatækni,
þá bjóða Póstur og sími upp á
allskonar þjónustu, hægt er að
hafa samband við fólk símleiðis
eða bréfleiðis. Síðan vil ég nú
meina að ég sé staðsett nokkuð
miðsvæðis. Eg er jafnlengi að aka
til Reykjavíkur sem Akureyrar,
svo að alltaf nema þessa daga,
sem færðin setur strik í reikning-
inn, getur maður skroppið til
allra átta svo að þetta leggst bara
ágætlega í mig.“
Ákveðin í að segja nei
- Hefur aldrei hvarflað að þér að
hefja neyslu á áfengi?
„Aldrei alvarlega, ég var það
mikið á kafi í þessu stúkustarfi á
unglingsárunum. Það má kannski
segja að ég var alltaf sjálf svo