Dagur - 27.07.1991, Side 4

Dagur - 27.07.1991, Side 4
4 - DAGUR - Laugardagur 27. júlí 1991 í innanverðum Eyjafirði, norðan mynnis Villingadals er mikið hólasvæði. Þótt þessir hólar, sem ná þvert um dalinn, veki gjarnan athygli vegfar- enda er ekki þar með sagt að þeir sem fara um geri sér grein fyrir því hvernig þessar nátt- úrumenjar eru til komnar. Á sama hátt er ógerlegt að átta sig á umfangi hólanna eða hversu mikla náttúrufegurð þeir hafa að geyma þótt ekið sé um þjóðveginn í innsta hluta Eyjafjarðar. Hólarnir skiptast í raun í tvennt. Annars vegar Leyningshóla, sem draga nafn sitt af bænum Leyningi er stendur í viki í hólunum og hefur eflaust verið nefndur þessu nafni því bæjarstæðið Ieynist í skjóli hinna háu hóla. Hins vegar eru Hólahólar aust- an megin í dalnum og dregur bærinn og kirkjustaðurinn Hólar nafn sitt af þeim. Leyningshólar: Náttúraperla í innanverðuin Ejjafirði - vissir möguleikar til ferðaþjónustu en fara verður með mikilli gát Um tilurð Leyningshóla segir Ólafur Jónsson, fyrrum ráðu- nautur á Akureyri og mikill áhugamaður um jarðvísindi, í bók sinni Berghlaup að hólarnir séu að verulegu leyti framhlaup úr fjallinu sunnan Tröllahöfða. Ólafur greinir berghlaup þetta í tvo hluta. Annars vegar urðar- hæðirnar suður frá Leyningi þar sem ruðningurinn nær aðeins nið- ur á áreyrarnar og hins vegar ruðningsöldu, sem gengur niður norðan við Leyning og þvert yfir dalinn. Ólafur bendir á að undir ruðningnum austan árinnar hafi fundist birkilurkar, sem við aldursgreiningu hafi reynst um 6000 ára gamlir og leiði það líkur til þess að einhver hluti hlaupsins hafi átt sér stað um það leyti. Ólafur Jónsson telur fallhæð hlaupsins hafa verið um 800 metra og framhlaup þess um 3,2 kílómetra. Ólafur telur mjög örðugt að giska á efnismagn hói- anna þar sem þeir séu bæði óreglulegir og stórskornir. Hann telur þó að hlaupið þeki að minnsta kosti um 4 kílómetra lands og rúmmál hólanna sé ekki innan við 80 til 100 milljónir rúm- metra. Samspil jökuls og þyngdarlögmáls Sigurður Jósefsson, fyrrum bóndi í Torfufelli í Eyjafirði, ólst upp og bjó einnig lengi í nágrenni við Leyningshóla. Hann hefur kynnt sér sögu þeirra og sagði að samspil jökuls og þyngdarlög- máls ætti stærstan þátt í lögun hlaupsins. Skriðjökullinn hefði grafið undan hlíðinni en jökul- þungi að ofan hafi síðan verið það mikill að undirstaðan hafi brostið og fyllan runnið fram. Þessi hugmynd kemur heim og saman við þá kenningu, sem byggð er á mismunandi aldurs- greiningum að berghlaupið er skóp hólana hafi ekki orðið í einu hlaupi heldur átt sér stað á löng- um tíma. Sigurður sagði að þótt aldursgreining á plöntum gefi til kynna að þær séu um sex þúsund ára gamlar þá hafi menn velt þeirri spurningu fyrir sér hvort berghlaupið geti verið eldra og hvort hlýindaskeið fyrir um 20 þúsund árum hafa komið þar við sögu á þann hátt að jökullinn hafi hörfað en síðan skriðið fram aftur. Sigurður benti á að hvergi væri getið um efnismeira berg- hlaup á íslandi þótt það kynni að vera til staðar. Áskell Goði - gott land á Leyningsbakka Tign náttúrunnar hefur oft orðið mönnum til ýmiskonar hugrenn- inga. Sigurður Jósefsson sagði að þjóðsögur lifðu gjarnan vel í landslagi sem þessu. Ýmsar sögur og einnig örnefni, sem varðveist hafa, bendi eindregið til þess. Hann nefndi að haft væri eftir Áskel Goða, sem uppi var á þjóðveldistímanum, að land væri gott á Leyningsbakka. Pá mun þetta landssvæði allt hafa verið skógi vaxið og sagði Sigurður að kolagrafir, sem fundist hefðu, bentu eindregið til þess. Ljóst væri að mikil kolagerð hefði ver- ið stunduð og einnig einhver járnvinnsla. Landnámsmenn hafi kunnað til verka á þessum svið- um og því verið fljótir að nýta sér þá möguleika sem náttúran gaf af sér á þessum slóðum. Sigurður sagði einnig að ýmis örnefni bentu til aðgerða og athafna manna fyrr fyrr á tímum og nefndi Sesselíuhöfða sem dæmi um slíkt. Heilög Sesselía hafi verið verndardýrlingur Saurbæj- arkirkju í kaþólskum sið og höfð- inn dregur því nafn sitt af henni þar sem kirkjan í Saurbæ átti ítök í Leyningshólum. Sesselíunafnið færist síðan af höfðanum yfir á fólk og sagði Sigurður að algengt hefði verið að skíra stúlkubörn, sem ólust upp í Leyningi þessu nafni. Þannig erfi hver kynslóð eldri sagnir og á þann hátt lifi þjóðsagan með umhverfinu. Hann gat þess einnig að þótt þjóðsagnir hafi verið afþreying þjóðarinnar um aldir ásamt öðr- um fróðleik hafi þær almennt meira gildi en fólk geri sér grein fyrir. I þjóðsögunum leynist oft heimildir um horfið mannlíf og hugsunarhátt þótt þær styðjist ekki beinlínis við raunverulega atburði. Annað dæmi um hvernig þjóð- sagan lifir í náttúrunni er völvu- dysin í Tjarnargerði í Leynings- hólum, sem í daglegu tali er nefnd völvuleiðið en er að sjálf- sögðu dys þar sem þessi gröf er úr heiðnum sið. Dysin er í grænum grasbala og talið að forvitur kona eða völva hafi verið lögð þar til hvíldar. Á dysinni er legsteinn sem rúnir hafa verið ristar á. Sigurður Jósefsson sagði að ekki hafði tekist að ráða þær þótt myndir af þeim hafi verið sendar til fræðimanna á því sviði. Helst sé hallast að þeirri kenningu að þarna sé um einnota rúnir eða særingarúnir að ræða. Einskonar galdrastafi, sem hafa ef til vill verið ristir til þess að tryggja að völvan lægi kyrr í dysinni. Skógrækt í Leyningshólum - mjög góður vöxtur í lerki í Leyningshólum hefur alla tíð vaxið skógur þrátt fyrir að trjá- gróður hafi eyðst á mörgum öðr- um stöðum. Sigurður Jósefsson sagði það benda til þess að skil- yrði til skógræktar séu mjög góð frá náttúrunnar hendi. Kolagraf- irnar sýni að mikil kolagerð hafi átt sér stað fyrr á öldum. Limið muni einkum hafa verið notað til kolagerðarinnar en trjábolirnir hafi aftur á móti verið notaðir til húsagerðar. Þá hefur einnig fundist rauðablástursgjall í Leyn- ingshólum, sem bendir til þess að fornmenn hafi notað viðarkolin til vinnslu járns úr mýrarrauða. Árin 1936 og 1937 var um 50 hektara landssvæði í Leynings- hólum friðað með girðingu. Tæp- um fjörutíu árum síðar eða 1974 var hafist handa um að stækka friðaða svæðið og voru rúmir 25 hektarar girtir til viðbótar þannig að í allt eru nú um 80 hektarar lands friðaðir við Leyningshóla. Á undanförnum árum hefur ver- ið unnið að skógrækt og er árang- ur hennar mjög góður, sérstak- lega hefur lerki vaxið vel í hólun- um og sagði Hallgrímur Indriða- son, skógfræðingur hjá Skóg- ræktarfélagi Eyfirðinga að lerkið, sem gróðursett var á árinu 1956, hafi nú náð átta til níu metra hæð og lerkitré frá árinu 1961 séu orð- in á bilinu sex til sjö metrar. Viðkvæmt svæði - en möguleikar til ferða- þjónustu ef unnið verður skipulega og undir góðu eftirliti Hvaða hug bera Eyfirðingar til þessarar náttúruperlu? Eru Leyningshólar fyrst og fremst tengdir sögunni og hugmyndum um það líf er átti sér stað í innan- verðum Eyjafirði fyrr á öldum eða sjá heimamenn nútímans einhverja möguleika fólgna í Leyningshólasvæðinu? Sigurður Jósefsson sagði að ákveðinn ljómi væri yfir því í vitund margra Eyfirðinga. Til marks um það hefði verið haldinn sérstakur Leyningshóladagur á hverju ári um langan tíma þar sem fólk úr sveitunum ásamt burtfluttum Eyfirðingum koma saman. Sigurður sagði að Leyningshóla- dagurinn ætti sér langa hefð þótt hann hefði farið fram með mis- munandi móti. Fyrr á árum hefði fólk fyrst og fremst komið saman til þess að hittast en síðar hefðu ungmennafélögin farið að annast dagskrá hans. Sigurður Jósefsson sagði að vissulega fælust ýmsir möguleikar fyrir ferðaþjónustu í þessu svæði. Leyningshólar eru í eigu tveggja jarða, Leynings og Vill- ingadals og skógurinn er í umsjá Skógræktarfélags Eyfirðinga. Svæðið er viðkvæmt og ef nýta ætti það til útivistar og gistingar, til dæmis með því að koma upp tjaldstæðum, yrði að vinna það á skipulegan hátt og undir góðu eftirliti. Hvað sem því líður þá leynist ein af perlum íslenskrar náttúru í þessu berghlaupi, sem Sigurður Jósefsson sagði að virk- að geti sem hrúgald á hinn almenna vegfaranda og ferða- mann, sem fer um dalinn áður en hann staðnæmist og litast um. Sigurður sagði að þessa perlu mætti ugglaust nýta varðandi þjónustu við ferðamenn í fram- tíðinni en í því sambandi verði að fara með verulegri gát til að valda ekki spjöllum á náttúrunni og viðkvæmum gróðri hennar.

x

Dagur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.