Dagur - 19.12.1991, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 19. desember 1991 - DAGUR - B 5
Rauðu eplin og jólin óaðskiljanleg:
Hvað varð uni ilminu af jólaeplumim?
I æsku var okkur kennt að jólasveinninn gefi börnunum
rauð epli. Sá jólasveinn sem ræki nefið inn á barna-
skemmtun og ætlaði að gefa banana eða appelsínur væri
ekki alvöru jólasveinn því rauðu eplin eru jólasveininum
jafn tengd og skeggið. Jólaeplin, já. Epli er ávöxtur sem
selst mikið af í jólamánuðinum og hefur alla tíð gert.
Eldra fólk talar gjarnan um að hin einu og sönnu jólaepli
hafi horfið af sjónarsviðinu með árunum því í gamla daga
hafi verið sérstakur ilmur af eplunum sem minnti á
nálægð jólanna. Þennan ilm sé ekki að finna í stór-
markaðamenningunni í dag. Með þetta í huga fórum við
að stúfana til að leita svars við spurningunni: Hurfu
jólaeplin?
„Nei, þau hurfu alls ekki,“ svar-
ar Svanhildur Árnadóttir, græn-
metis- og ávaxtasali, þessari
spurningu. „Þessi jólaepli sem fólk
talar um eru í raun sömu eplin og
eru flutt til landsins í dag. Þetta
eru epli sem heita „Red delicius"
sem er útbreiddasta og algeng-
asta gerð af eplum í heiminum.
Þessi epli eru fáanleg frá mismun-
andi löndum en aðallega koma
þau hingað til lands frá Bandaríkj-
unum og einmitt þaðan eru eplin
sem hér eru á markaði um jól en
þau bera þennan hárauða lit sem
landinn vill hafa á þeim. Liturinn
skiptir máli þvi t.d. frá Nýja-Sjá-
landi eru líka fáanleg mjög góð
„Red delicius" epli sem ekki hafa
sama útlit og því vilja íslending-
arnir þau síður. “
búðum árið um kring séu að gæð-
um eins og nýtínd eru þau látin í
sérstaka klefa sem stöðva þroska
þeirra. Þau eru með öðrum orðum
svæfð. Við spyrjum nánar um
þessar „svefnvenjur" epla.
„Bandarísku eplin sem við
kaupum árið um kring eru öll tínd
á haustin en eftir að þau hafa verið
tínd eru þau geymd í lofttæmdum
geymslum þar sem þau sofa, þ.e.
þroski þeirra stöðvast. Þá halda
þau ekki áfram að þroskast fyrr en
um byrji uppskeran á eplum í
september og október sem þýðir
að ný amerísk epli koma á markað
hérlendis í byrjun nóvember. Fyrr
á árum var hápunktur eplasölunn-
ar á þessum árstíma en á seinni
árum hefur hún jafnast meira yfir
árið þó alltaf verði toppur í epla-
sölunni fyrir jólin. Og rauðu eplin
eru ekki ein um það að teljast
dæmigerður jólaávöxtur því kiem-
entínur eru annar aðal ávöxturinn
í jólaávaxtaskál heimilanna.
„Fólk gerir aðrar kröfur fyrir
Kæliklcfarnir
skýringin
- En hvaða skýring er á því að
fólk talar um að jólaeplin hafi
horfið, eplin séu ekki þau sömu og
áður sem koma í búðirnar fyrir
jólin?
„Aður fyrr komu eplin í stórum
sendingum til landsins í desember
og voru þá búin að vera 1-2 mán-
uði á leiðinni til okkar. Þá voru
engir kæliklefar um borð í flutn-
ingaskipunum og þess vegna
héldu eplin áfram að þroskast á
leiðinni, moðna sem kallað er. Þau
þroskuðust því allt þar til fólkið
borðaði þau. I dag eru skipa-
ferðir örari og eplin eru flutt í góð-
um kæligámum sem gerir að verk-
um að við fáum þau eins og
nýtínd. Ef fólk fer út í búð og kaup-
ir epli, geymir þau í allt að því
stofuhita í mánaðartíma þá kemur
þessi lykt sem einkenndi öll heim-
ili um jól. Þannig má búa til jóla-
lyktina af eplunum."
Sofandi epli!
Til þess að eplin sem við kaupum í
klefarnir eru opnaðir sem er ekki
gert fyrr en komið er að sölu. Þess
vegna getur fólk, sem vill borða
linari epli, keypt eplin vel fyrir jól
og látið þau standa í stofuhita til
jóla og þar með bæði fengið þau
mjöl- og lyktarmeiri, “ segir Svan-
hildur.
Epli og klemcnt íinir
j ólaávextimir
Svanhildur segir að í Bandaríkjun-
jólin, vill fá stærri epli og sumir
þeirra sem kaupa græn og gul epli
árið um kring vilja eingöngu rauð
epli í desember. Þetta sýnir að epl-
in og jólin eru óaðskiljanleg. Það
sem hefur bæst við á síðari árum
eru klementínurnar og kannski
hafa þær tekið aðeins af eplunum.
Vínberin eru líka vinsæl um jólin
en þó sérstaklega milli jóla og
nýárs því þau eru frekar áramóta-
vara. Þá eru aliir í ostabökkun-
Rauði lititrinn
og næturkuldum
Og meira um eplafræðin. Rauði
liturinn á eplunum er ekki á þeim
þegar þau byrja að vaxa heldur fá
þau rauða litinn í næturkuldum í
lok uppskerutímabilsins.
„Sama gildir um appelsínurnar
og klementínurnar," segir Svan-
hildur. „Áður en að þessu kulda-
tímabili kemur eru eplin gulgræn á
litinn. Þess vegna er það að ef
næturnar eru mjög hlýjar þá fá epl-
in aldrei þennan fallega rauða lit
sem er á þeim."
Epli eru ekki bara epli. Hérlend-
is þekkjum við best rauð, græn og
gul epli. En tegundir epla í heimin-
um eru taldar í hundruðum þó
ótrúlegt megi virðast en á íslandi
eru áðurnefnd „Red delicius" epli
vinsælust.
Ekkert niðursoðið,
takk!
Líkt og í ávöxtunum hefur úrvahð
á grænmetismarkaðnum aukist
mikið á síðari árum. Svanhildur
segir að íslendingar borði meira af
fínni grænmetistegundum um jól-
in s.s. rósakáli, spergilkáh, salat-
blöðum og jólasalati. Þær græn-
metistegundir sem að jafnaði selj-
ist mest af, s.s. hvítkál, rófur og
gulrætur, seljist hins vegar ekki í
áberandi meira mæli fyrir jól.
„Neyslan á grænmetinu er að
aukast mikið enda hefur margt af
yngra fólki hérlendis búið út um
allan heim og kynnst þessum
grænmetisvörum og vill fá þetta
hér heima líka, vill hafa fjölbreytn-
ina. Það má segja að þegar fólk er
að undirbúa jólamatinn þá kaupi
það ferskt grænmeti sem það með-
höndlar sjálft til að hafa með
matnum í stað þess að áður notað-
ist það eingöngu við niðursoðið
grænmeti úr dósum." JÓH
Veruleg útleiga á myndböndum fyrir hátíðardagana:
Myndbandaþorsta
svalað um jólin?
Myndabandaáhorf er umtalsvert yfir jólahátíðina, ef
marka má reynslu þeirra aðstandenda myndbandaleiga
sem við spurðum um þetta efni. Fjölskyldumyndir eru vin-
sælasta efnið, m.ö.o. myndir sem bæði börnin og foreldr-
arnir geta horft á. Einnig er merkjanlegt að yfir hátíðarn-
ar vilja sumir síður horfa á svokallaðar stríðs og ofbeldis-
myndir. En það athyglisverðasta er hve mikil útleiga er á
myndum rétt fyrir jólahátíðina og þess eru dæmi að fólk
gangi út af myndbandaleigu á Þorláksmessukvöld með 5-
6 myndir í fanginu.
Breiðari hópur
og stærri
„Útleigan er góð yfir hátíðarnar,"
segir Helgi Sigurðsson hjá Mynd-
bandahöllinni á Akureyri, um
þetta efni. „Fólk er ekki endilega
að taka mikið magn heldur eru
mun fleiri sem koma en venjulega.
Þetta er líka breiðari hópur og við
sjáum fleira eldra fólk en venju-
lega,“ sagði Helgi.
Hann segir einnig að meirihluti
þeirra sem komi á leigurnar um
jólin biðji um fjölskyldu- og gam-
anmyndir. „Það fer kannski eitt-
hvað minna af stríðsmyndunum en
samt ekkert áberandi minna. Fjöl-
skyldan er frekar að horfa saman á
myndband og þá eru teknar
myndir sem eru ekki bannaðar,"
segir Helgi.
Sumir fara út af leig-
unum með íullí fang
Tómas Gunnarsson hjá Vídeólandi
segir svipaða sögu. „Ég held að í
sjálfu sér horfi fólk ekki meira á
vídeó um jól en venjulega. Það
tekur fleiri spólur á Þorláksmessu
en skilar þeim ekki fyrr en á annan
í jólum þannig að þetta jafnast á
dagana. En það er með þetta eins
og annað, svefntíminn raskast hjá
mörgum yfir þessa jóladaga þann-
ig að þeir eru sjálfsagt til sem
horfa meira en venjulega."
Tómas segir að sumir komi á
Þorláksmessu til að taka eina
spólu til að hafa í bakhöndinni ein-
hvern jóladaginn en aðrir gangi út
með 5-6 spólur, sem þýðir að þeir
horfi að jafnaði á 2 myndir á dag.
„Ég held að það breytist ekki á
hvað fólk horfir yfir jólin. Við verð-
um að vísu varir við aukningu á
barnaefninu og fjölskyldumynd-
unum en þessar fjölskyldumyndir
eru vinsælastar allan ársins hring.
Ég held að ef eitthvað einkenni
útleiguna yfir jólin þá megi segja
að fólk taki síður hryllingsmyndir
og annað í þeim dúr þessa daga,“
sagði Tómas.
Hann segir mikið um að ungl-
ingarnir séu sendir á myndbanda-
leiguna síðasta daginn fyrir jól til
að taka myndir sem henti allri fjöl-
skyldunni. „En í heild fer verulegt
magn fyrir jóhn, það er óhætt að
segja það. Ef við erum að tala um
að á Akureyri séu 5-6000 heimili
þá kæmi mér ekki á óvart þó hér í
bænum leigist á Þorláksmessu
sem svarar mynd á annað hvert
heimili," sagði Tómas. JÓH
Helgi Sigurðsson í Myndbandahollinni.
Tómas Gunnarsson í Videólandi.
Myndir: Golli