Dagur - 04.07.1992, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Laugardagur 4. júlí 1992
UTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SÍMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
UMSJÓNARMAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON
BLAÐAMENN: INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON,
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir), ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON. SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON
(Sauöárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130), STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI: HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR. HEIMASÍMI 25689
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
Brenglað siðferði
í nýrri úttekt Þjóðhagsstofnunar
má lesa að launamunur, þ.e. mis-
munur hæstu og lægstu launa,
hefur farið hraðvaxandi hér á
landi undanfarin ár og er nú mun
meiri en flestir höfðu gert sér
grein fyrir. Hálaunafólk fær æ
stærri sneið af kökunni, á kostn-
að þeirra lægstlaunuðu.
Ef til vill má flokka það undir
kaldhæðni örlaganna að úttekt
Þjóðhagsstofnunar leit dagsins
ljós nánast sama dag og Kjara-
dómur ákvað að hækka laun
hæstlaunuðu ríkisstarfsmann-
anna um tugir þúsunda króna.
Ríkisstjórnin guggnaði á því að
kalla Alþingi saman án tafar til
að setja lög sem ógiltu úrskurð
Kjaradóms. Þess í stað hyggst
hún kalla þingið saman einhvern
tímann í ágúst en lofar engu um
að niðurstaðan verði sú að hinar
tröllvöxnu kjarabætur verði
dregnar til baka. í Morgunblað-
inu á fimmtudag var svo haft eft-
ir fjármálaráðherra að launa-
greiðslur til embættismanna í
æðstu stjórnsýslu ríkisins, sem
ekki fá laun ákveðin af Kjara-
dómi, verði tekin til endur-
skoðunar í framhaldi af úrskurði
Kjaradóms. Á alþýðumáli merkir
þetta að laun þeirra sem næstir
koma „toppunum" verða hækk-
uð á næstunni til samræmis við
laun yfirboðaranna. Sprengingin
í efstu þrepunum hefur sem sagt
áhrif eitthvað niður eftir launa-
stiganum. Óbreyttir ríkisstarfs-
menn, sem bundnir eru af kjara-
samningum, geta á hinn bóginn
ekki gert sér minnstu vonir um
að laun þeirra verði hækkuð
umfram þá smáaura sem þegar
hafa komið til greiðslu.
Enn einu sinni hafa verið færð-
ar sönnur á hve brenglað siðferði
yfirstéttarinnar í landinu er. Hún
bætir kjör sín jafnt og þétt á
kostnað almennings og telur
sjálfsagt að skara eld að köku
sinni hvernig sem árar. Stjórn-
völd styðja yfirstéttina í orði og
verki, enda teljast flestir æðstu
embættismenn ríkisins til
hennar. Stjórnvöld hafa marg-
sýnt að þau víla ekki fyrir sér að
setja bráðabirgðalög á kjara-
samninga þeirra lægstlaunuðu.
En eftir því sem ofar kemur í
launastigann verður tregða
þeirra til að koma í veg fyrir
kauphækkanir augljósari. Þau
telja ógerlegt að ógilda úrskurð
Kjaradóms, þótt allir viti að nauð-
synlegt sé að það verði gert. Tíu
þúsund manna útifundur í
Reykjavík á fimmtudaginn talar
sínu máli um afstöðu almenn-
ings.
Verði úrskurður Kjaradóms
ekki ógiltur með lagasetningu
hefur yfirstéttin í landinu þar
með skorað almenning á hólm.
Þá hefst harðvítugri kjarabarátta
úti í þjóðfélaginu en dæmi eru
um til þessa. Að henni lokinni
stæði enginn uppi sem sigurveg-
ari. Hins vegar myndi ýmsum
atvinnurekstri vafalaust blæða til
ólífis og efnahagslífið yrði rjúk-
andi rúst.
Almenningur veit að það er
aðeins ein leið út úr þeim ógöng-
um sem við blasa. Hann veit að
yfirstéttin verður að láta af
ósvífni sinni og óhóflegri græðgi
og skila til baka nýfengnum,
himinháum launahækkunum. Ef
ríkisstjórnin skynjar ekki þessa
skilyrðislausu kröfu almennings
og fylgir henni eftir án tafar, er
henni eins gott að segja af sér
strax. BB.
Dýraríki íslands
Fuglar 1. þáttur
Fuglategundir heimsins eru tald-
ar vera á bilinu 8.600 til 9.016 í
dag. Þær skiptast í tæplega 30
ættbálka, og þeir svo í um 150
ættir.
Spörfuglar eru langstærsti ætt-
bálkur fugla. Til þeirra teljast um
5100 tegundir, eða 60% af öllum
fuglategundum heims.
Á íslandi hafa sést eitthvað
rúmlega 330 fuglategundir, sem
er töluvert minna en á megin-
landi Evrópu, eins og á Norður-
löndunum t.d., þar sem víða eru
þekktar á bilinu 400-500 tegund-
ir, og á Bretlandseyjum, þar sem
hafa sést yfir 500 tegundir.
Og séu aðeins taldir varpfugl-
ar, er þessi munur ennþá meiri.
Hér á landi verpa að staðaldri um
70 tegundir, í Bretlandi rúmlega
200, og í Svíþjóð um 260, að
eitthvað sé nefnt.
Fjölskrúðugastir hér á landi
eru sjófuglar (23 tegundir), þá
andfuglar (um 20 tegundir), svo
vaðfuglar (11 tegundir), en vegna
skógleysis er aftur á móti fremur
lítið um spörfugla (9 tegundir);
þeir eru einungis um 17%
íslenskra varptegunda.
Þegar haustar, og vindar taka
að blása, hrekjast oft margar
fuglategundir hingað með djúp-
um lægðum. Sumir fuglanna lifa
af veturinn, einkum hinir stærri,
en aðrir deyja í fyrstu vetrar-
hörkum. Oft fer þetta eftir því, á
hvernig fæðu þeir lifa. Minnstu
fuglarnir, sem oftast eru skor-
dýraætur eingöngu og jafnframt
litlir á búkinn, eiga litla mögu-
leika í landi, þar sem fannalög
hylja jörð og gróður mestan part
ársins.
Yfirlit
Af þeim 330 fuglategundum,
sem á íslandi hafa sést, að því er
menn telja, er mestur parturinn
svona flækingar eða hraknings-
fuglar. Helstu flækingagöngurnar
eru frá Norðurlöndunum, og
mest er um þær um mánaðamót
september-október ár hvert. Al-
gengustu flækingarnir eru af
söngvaraættinni (Sylviidae), en
það eru litlir, kvikir, mjónefjaðir
fuglar, er lifa á skordýrum. Smæð
þeirra er einmitt ástæðan fyrir
því, hversu algengir þeir eru,
þ.e.a.s. þeir eru hinum djúpu
lægðum auðveld bráð, ef svo má
að orði komast. í þessum hópi
eru t.d. garðsöngvari, laufsöngv-
ari, gransöngvari, og hettusöngv-
ari. Þá er glóbrystingur, sem er af
þrastaætt, býsna algengur.
Að auki eru hér nokkrar fugla-
tegundir, sem hafa viðkomu á ís-
landi vor og haust, á leið til og frá
varpstöðvum sínum. Þær eru
kallaðar fargestir, eða umferða-
farfuglar. Sem dæmi um þá má
nefna rauðbrysting, sanderlu,
tildru, blesgæs, helsingja og
margæs.
Þá gista hér á landi nokkrar
tegundir yfir vetrarmánuðina,
koma á haustin og fara á vorin.
Eru þeir fuglar kallaðir vetrar-
gestir. Mætti nefna bjartmáf, sem
dvelur hér oft í stórum hópum,
og er meira að segja á ensku
kenndur við landið og nefndur
Iceland gull, þótt ekki sé hann
varpfugl. í þessum flokki er líka
haftyrðill, sem að vísu á heim-
kynni sín í Grímsey árið um
kring, en einungis nokkur pör.
Megnið af vetrarfuglunum kemur
hins vegar frá Spitsbergen eða
þar í kring. Þá eru svartþröstur,
gráþröstur, vepja, fjöruspói,
gráhegri, og æðarkóngur algengir
fuglar hér á vetrum. Og fleiri
mætti nefna.
Reyndar má sjá merki þessara
breytinga á líðandi öld, ef grannt
er skoðað, því nýir landnemar í
hópi fugla eru orðnir þónokkrir
talsins. Skúfönd tók ekki að
verpa hér fyrr en um aldamótin
1900, hettumáfur eftir 1910, silf-
urmáfur og sílamáfur eftir 1920,
stari um 1940, og stormmáfurinn
eftir 1955. Þá hafa ýmsar fleiri
tegundir reynt varp hér, og sum-
ar komið ungum á legg, en geta
þó var]a, enn sem komið er, talist
í hópi íslenskra varpfugla. Til
þess vantar meiri stöðugleika.
Mætti nefna hér gráþröst,
svartþröst, helsingja, bæjasvölu,
landsvölu, skutulönd, bleshænu,
vepju, flóastelk, fjallafinku,
fjöruspóa, kolþernu, og gráspör.
Danski yfirkennarinn H.C.
Mortensen tók upp á því, árið
1899, að merkja fugla, með því
að setja léttan málmhring um
annan fót þeirra. Á hringnum var
raðnúmer, og heimilisfang þess,
sem merkti, svo hægt væri að
skila merkinu til hans, ef fuglinn
náðist lifandi eða fannst dauður.
Hér á landi hófust slíkar merk-
ingar árið 1921, og stóð danskur
maður að nafni P. Skovgaard fyr-
ir þeim. Um áratug síðar tók
Náttúrugripasafnið í Reykjavík
að sér merkingarnar. í dag eru
þær alfarið í hönduin Náttúru-
fræðistofnunar íslands, sem
hefur, með dyggri aðstoð áhuga-
manna um land allt, síðan reynt
að halda uppi þessu starfi í þágu
vísindanna.
Þessar merkingar hafa í gegn-
um tíðina svipt hulunni af mörg-
um leyndardómnum, sem áður
var erfitt að fá botn í. Má hér
nefna spurningar eins og: Hvar
dvelja farfuglarnir á vetrum?
Hvað verða þeir gamlir? Hversu
langt geta þeir flogið? Og á hve
löngum tíma? Koma sömu fuglar
á nákvæmlega sömu varpstaði ár
eftir ár? Og svona mætti lengi
telja áfram.
Á næstu mánuðum verður
reynt, hér á síðum Dags, að birta
lesendum einhvern fróðleik um
íslenska fugla, eftir því sem kost-
ur er. Síðan er ráðgert að halda
áfram og fjalla um land- og sjáv-
arspendýrin.
Líklegt er, að fuglalíf á íslandi
hafi verið mun fjölbreyttara, er
það var ungt land og vaxið heit-
um skógi, og nær Evrópu og N-
Ameríku en nú er. ísöld hefur
þurrkað út kulvísar tegundir, en
hinar sterkari lifað af hinn langa
og þunga vetur. En margt bendir
til, að veðurfar fari hlýnandi, svo
að á næstu áratugum má búast
við streymi nýrra fuglategunda
upp til þessa litla eylands í
norðri. Enda gnægð matar til sjós
og lands, en fæð rándýra.
Svartþröstur, fullorðinn karlfugl. Mjög algengur flækingur hér á landi.
(Bliki. Tímarit um fugla. Nr. 6. -júní 1988).