Dagur - 05.01.1993, Page 10

10 - DAGUR - Þriðjudagur 5. janúar 1993
Landssamband iðnaðarmanna 60 ára:
Auka þarf veg verkspeki í skólakerfinu
- segir Páll Skúlason, heimspekingur
Landssamband iðnaðarmanna varð 60 ára á síðasta ári. Landssain-
bandið er samtök atvinnurekenda í iðnaði og eiga nú 45 félög með um
3400 félagsmenn aðild að því. Á síðasta ári störfuðu um 18 þúsund
manns hjá fyrirtækjum innan landssambandsins. Páll Skúlason, heim-
spekingur, ritaði grein í tímarit landssambandsins í tilefni þessara
tímamóta og fjallaði þar meðal annars um stöðu verkmenntunarinnar
í menntakerfi þjóðarinnar. Þar sagði Páll meðal annars að menning sé
ofin úr þremur þáttum sem kenna megi við bók, verk og sið. Sam-
kvæmt því sé rætt um bókmenningu, verkmenningu og siðmenningu.
Löngu sé tímabært að auka veg verksvits og siðvits og bylta skólakerf-
inu í því skyni. En til að svo megi verða þurfi að móta bæði verkspeki
og siðspeki til jafns við bókspekina, sem hingað til hafi haft óæskileg-
an forgang umfram verkmenningu og drottni enn í skólakerfinu. Páll
segir að verkmenning okkar hafi verið bundin landbúnaði og sjávar-
útvegi þar til þéttbýliskjarnar hafi farið að myndast - þá hafi iðnaður
tekið að festa rætur. Síðan varpar Páll þeirri spurningu fram af hverju
okkur gangi svo illa að festa almennan iðnað niður sem sjálfstætt vægi
á borð við landbúnað og sjávarútveg. Sem dæmi um þann hugsunar-
hátt megi nefna þá útbreiddu skoðun að með iðnaði sé verið að rýra
gildi sjávarafurða. Með öðrum orðum að hráefnið sé dýrmætara en
iðnaðarafurðin - í þessu tilviki fiskréttir. Páll Skúlason bendir á að
iðnaðurinn verði að fá ráðrúm tíl að Jiroskast í íslensku efnahagslífi.
Bókvitið hafi í raun liðið fyrir það á Islandi að verkmenningu og sið-
menningu hafi ekki verið sinnt sem skyldi. Skólakerfi sem hampi bók-
vitinu umfram verksvit og siðvit skili frá sér nemendum er kunni ekki
að þroska bókvit sitt heldur misbeiti því og spilli. Tómt mál sé að tala
um menningu nema fólk hafi lært að bera virðingu fyrir góðu hand-
verki jafnt sem hugverki. ÞI
Skapa þarf iðnaðimim starfsskilyrði
- segir Torfí Guðmundsson, framkvæmdastjóri tæknisviðs Slippstöðvarinnar-Odda hf.
Er íslenskur iðnaður kominn upp
að vegg - eru engir möguleikar til
áframhaldandi þróunar fyrir
hendi - stöndumst við ekki leng-
ur erlenda samkeppni - er ástand
á íslenskum peningamarkaði með
þeim hætti að innlend iðnaðar-
framleiðsla á sér takmarkaða
möguleika? Þessar spurningar
leita á hugann þegar hlutur inn-
lendra iðnaðarvara virðist sífellt
fara minnkandi á móti auknum
innflutningi og er þá nokkuð
sama hvar borið er niður. Hvort
um er að ræða smávöru eða jafn-
vel fiskiskip. Dagur fékk Torfa
Guðmundsson, framkvæmda-
stjóra Vélsmiðjunnar Odda, til
að velta þessum málum fyrir sér í
tilefni af 60 ára tímamótum
Landssambands iðnaðarmanna.
Torfi sagði að hér á landi væri
unnt að skapa aðstöðu er myndi
gera okkur kleift að þróa ýmiss
konar iðnað. Verk- og tækni-
þekking væri fyrir hendi og því
auðvelt að fást við margvísleg
þróunarstörf. íslenskur málmiðn-
aður ætti fullt erindi á erlenda
markaði. En vandinn væri sá að
möguleikarnir til samkeppni af
því tagi væru háðir gengi. Ef
Islendingar skiptu úr því varnar-
gengi, sem þeir búa við, og yfir í
sóknargengi myndi íslenskur iðn-
aður eiga mikla framtíð fyrir sér.
Með slíkri gengisbreytingu væri
hægt að jafna aðstöðumuninn á
milli sjávarútvegsins og annarra
framleiðsluatvinnugreina er gætu
þá þrifist eðlilega við hliðina á
honum.
Gengisbreyting og
veiðileyfagjald
Torfi Guðmundsson lagði
áherslu á að gengisbreyting ein
og sér myndi ekki nægja til að
leysa vanda iðnaðarins og jafna
aðstöðu atvinnugreinanna í land-
inu. Með lækkuðu gengi krón-
unnar myndu aukin verðmæti
fást fyrir útflutningsframleiðsl-
una - laun myndu án efa hækka
en aðföng myndu einnig hækka.
Þær breyttu forsendur sem geng-
isbreyting myndi skapa mættu
ekki þjóna sjávarútveginum ein-
um. Því yrði að koma til gjald-
taka fyrir veiðileyfi þannig að
önnur atvinnustarfsemi á borð
við iðnað gæti þróast við hliðina á
honum. Veiðileyfagjald sé hins
vegar mjög umdeilt á meðal
ráðamanna og veki upp spurning-
ar í eyrum margra. Torfi kvaðst
hins vegar hafa trú á að fleiri
Torfi Guðmundsson.
myndu skilja rökin fyrir þýðingu
veiðileyfagjalds þegar fram líða
stundir.
Höldum uppi byggð í
Noregi og Póllandi
„Þegar iðnaðurinn hefur fengið
eðlilegar viðskiptaforsendur og
er orðinn samkeppnisfær við
sambærilega atvinnustarfsemi í
öðrum löndum getur hann tekist
á við stærri verkefni í atvinnulíf-
inu hér heima. Þar má fyrst og
fremst nefna viðhald fiskiskipa-
flotans. Sannleikurinn er sá að
íslendingar hafa að undanförnu
haldið uppi heilum byggðum í
Noregi og jafnvel borgarhverfum
í Póllandi með því að kaupa þessi
verkefni þaðan. Ef okkur tækist
að verða samkeppnisfærir við
þessa aðila og taka verkefnin inn
í landið á nýjan leik þá myndi
einnig hefjast ýmiskonar þróun-
arstarfsemi varðandi nýjungar
fyrir fiskiskipaflotann," sagði
Torfi Guðmundsson.
Of lítið lagt upp úr
grunnrannsóknum
Torfi sagði að íslendingar legðu
of mikla áherslu á stóriðju og
byggingu orkuvera. Þar væri um
sveiflukennd verkefni að ræða.
Álagstoppar mynduðust sem síð-
an skildu eftir samdrátt þegar
stórum verkum væri lokið. Við-
hald fiskiskipaflotanns skapaði á
hinn bóginn nokkuð stöðug verk-
efni. Þá væri einnig alltof lítið
lagt upp úr grunnrannsóknum í
iðnaði. Slíkar rannsóknir væru
forsendur nýsköpunar og nauð-
synlegur undanfari framleiðslu
og markaðssóknar. Grunnrann-
sóknirnar væru því sá jarðvegur
er vera þyrfti til staðar ef veruleg-
ar framfarir eigi að verða í iðn-
aði. Torfi sagði einnig að nálægð
iðnfyrirtækja við markaðinn - til
dæmis við sjávarútveginn hér á
landi - gerði þeim auðveldara
fyrir við að þróa nýjungar. Hann
nefndi sem dæmi að víða í Evrópu
væru þróunarfyrirtæki er sinntu
tæknimálum í sjávarútvegi stað-
sett langt frá þeim stöðum er
útvegurinn væri stundaður frá.
Góð verkkunnátta væri til staðar
hér á landi en örar breytingar
gerðu það að verkum að iðnaðar-
menn þyrftu að tileinka sér nýjar
aðferðir - til dæmis við uppbygg-
ingu gæðakerfa. Torfi sagði
nauðsynlegt að menn átti sig á
hvað búi að baki gæðahugtakinu.
Það væri ekki einungis fólgið í
vörugæðum heldur allri almennri
vinnu við framleiðsluna.
„Ef réttar aðstæður verða
skapaðað hér á landi og stjórn-
völd og iðnaðarmenn hafa þróun-
ar- og gæðamál að leiðarljósi þá
getur iðnaðurinn átt bjarta fram-
tíð fyrir sér. En á meðan ekkert
er gert - engin skilyrði eru sköp-
uð munum við halda áfram að
dragast afturúr og nýta aflafé
okkar til að styrkja erlendar
byggðir,“ sagði Torfi Guðmunds-
son. ÞI
Samvínna fyrirtækja og útflutningur verkþekkingar
- meðal þess sem iðnaðarmenn þurfa að huga að, segir Sigurður Jónsson, byggingafræðingur
Eftir miklar framkvæmdir í bygg-
ingaiðnaði á undanförnum árum
hefur verkefnum fækkað og fyrir-
tæki hætt starfsemi eða orðið
gjaldþrota. Byggingaiðnaðurinn
á Akureyri hefur ekki farið var-
hluta af þessari þróun. Verulegur
samdráttur hefur orðið á undan-
förnum árum og stærra hlutfall af
verkefnum er á vegum þess opin-
bera en áður.
Sigurður Jónsson, bygginga-
fræðingur á Akureyri, sagði að
átaksverkefni gætu breytt nokkru
um atvinnu iðnaðarmanna þegar
samdráttur ætti sér stað. Vanda-
málið væri hinsvegar að lög um
þessi verkefni heimiluðu ekki
öðrum en sveitarfélögum að taka
við fjármagni til atvinnusköpunar
af þessu tagi og því yrðu þau að
standa fyrir þeim framkvæmdum
sem í væri ráðist. Eðlilegra væri
að heimila atvinnufyrirtækjum að
taka við fjármunum er ætlaðir
væru til átaksverkefna og þeim
þannig gert kleift að skapa verk-
efni fyrir iðnaðarmenn. Sigurður
sagði að vegna þessara ákvæða
varðandi átaksverkefnin þyrftu
sveitarfélög að búa til verkefni og
hefði það meðal annars leitt til
þess að Akureyrarbær hefði látið
ófaglærða menn starfa við við-
hald bygginga - verkefni er skap-
að gætu iðnaðarmönnum atvinnu
og væru réttilega á þeirra verks-
sviði.
Fyrirtæki taki upp
aukna samvinnu
Sigurður Jónsson sagði einnig
nauðsynlegt að fyrirtæki í bygg-
ingariðnaði tækju upp meiri sam-
vinnu sín í milli. Hann sagði að
nokkuð væri um lítil fyrirtæki -
jafnvel þar sem tveir til þrír
menn ynnu saman. Með aukinni
samvinnu gætu þessi litlu fyrir-
tæki sérhæft sig í ákveðnum verk-
efnum er yki framleiðni- og
Sigurður Jónsson.
afkastagetu þeirra. í stað þess
séu þessi fyrirtæki að bítast um
ákveðin verk og bjóða niður
hvert fyrir öðru. Slík samkeppni
væri í röngum farvegi og skilaði
engum hagnaði.
Verkþekkíng á
erlendan markað
Er Sigurður var inntur eftir fram-
tíðarsýn í ljósi þess að mikið
framboð væri á byggingum -
bæði atvinnu- og íbúarhúsnæði,
sagði hann að hugsanlega ættum
við möguleika á að flytja verk-
þekkingu á erlendan markað.
Hann nefndi sem dæmi að nú
ættu danskir byggingamenn
möguleika í Þýskalandi, þar sem
áður var Austur-Þýskaiand og
einnig í Eystrasaltslöndunum.
Einnig væru verkefni til staðar á
Flórida í kjölfar náttúruhamfara
þar á síðastliðnu sumri. Alríkis-
stjórnin hefði staðið fyrir því að
tryggingafélög keyptu mikið af
skemmdu húsnæði eftir fellibyl og
nú væri unnið að mikilli endur-
byggingu. Þar gætum við ef til vill
átt einhverja möguleika á verk-
efnum.
Jafna þarf aðstöðu
iðnaðarmanna til verkefna
eftir landshlutum
Þá ræddi Sigurður Jónsson nokk-
uð um það misræmi er orðið
hefði varðandi réttindi iðnaðar-
manna eftir landshlutum. Vegna
krafna Reykjavíkurborgar um
meistaraskólanám ættu margir
iðnaðarmenn af landsbyggðinni
ekki möguleika á að starfa í
Reykjavík. Þeir hefðu ekki nám
frá meistaraskóla - einfaldlega
vegna þess að meistaraskólar hafi
ekki verið starfræktir á lands-
byggðinni og menn því ekki átt
kost á að sækja þá. Þarna þyrfti
að verða breyting á og eftir að
mál Hauks Adolfssonar, pípu-
lagningarmeistara frá Akureyri,
þar sem honum var meinað að
taka að sér verk í Reykjavík,
kom upp hafi verið skipuð nefnd
til að endurskoða þessi mál þótt
enn hafi engin niðurstaða litið
dagsins ljós. ÞI