Dagur - 04.09.1993, Qupperneq 4

+ - DAGUR - Laugardagur 4. september 1993
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SÍMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT M. VSK. KR. 1368 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ M. VSK. KR. 125
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGIV. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
UMSJÓNARMAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON
BLAÐAMENN: GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON,
(fþróttir), INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavlk vs. 96-41585, fax 96-42285),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SIGRÍÐUR ÞORGRÍMSDÓTTIR (Sauðárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON.
UÓSMYNDARI: ROBYN ANNE REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI: HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
Skólastarf að hefjast
Um þessar mundir eru skól-
ar landsins að hefja starf sitt
að loknum sumarleyfum.
Kennsla er þegar hafin í
flestum skólum á framhalds-
og háskólastigi en kennsla í
grunnskólunum hefst í
næstu viku. Nærri lætur að
fjórðungur þjóðarinnar setj-
ist nú á skólabekk og er svo
hátt hlutfall eflaust heims-
met. Það talar jafnframt sínu
máli um að íslenska þjóðin
hefur borið gæfu til að
byggja upp öflugt mennta-
kerfi. Á grunni þess byggj-
um við sókn okkar að bætt-
um lífskjörum og betra sam-
félagi.
Ljóst er að áhrifa hins
mikla atvinnuleysis, sem ríkt
hefur hér á landi undanfarin
ár, er þegar farið að gæta í
skólakerfinu. Annars vegar
hefur skortur á atvinnu leitt
til þess að ungt fólk hverfur
í auknum mæli til náms að
nýju þegar því bjóðast engin
störf á vinnumarkaði. Enn
aðrir, sem hugðust hætta í
skóla, fresta þeirri ákvörðun
um sinn og bíða þess að bet-
ur ári á vinnumarkaði. Því
hefur verið haldið fram að af
þessum ástæðum sé at-
vinnuleysi hér á landi í raun
mun víðtækara en opinberar
tölur segja til um. Það kann
vel að vera rétt.
í annan stað hefur at-
vinnuleysi nú gert vart við
sig í kennarastétt í fyrsta
sinn í sögunni. Hlutfall
kennara með full kennslu-
réttindi er nú hærra í skólum
landsins en nokkru sinni fyrr
og skólastjórnendum hefur
aldrei gengið eins vel og nú
að fá slíka krafta til starfa.
Þetta er ánægjulegt að því
leyti að aukið framboð sér-
menntaðs fagfólks ætti að
tryggja betri árangur í skóla-
starfinu. Þó má segja að
aukin sókn réttindafólks í
kennslu komi til af illri nauð-
syn, því um önnur, betur
launuð störf, er einfaldlega
ekki að ræða. Þau laun, sem
standa kennurum til boða,
eru sannast sagna engan
veginn samboðin menntun
þeirra og ekki í nokkru sam-
ræmi við mikilvægi starfsins
og þá ábyrgð sem kennurum
er lögð á herðar. „Það er mér
og reyndar mörgum öðrum
áhyggjuefni, að samfélag,
sem á hátíðastundum lof-
syngur gildi góðrar mennt-
unar, skuli greiða starfsfólki
skólanna eins lág laun og
raun ber vitni,“ sagði Bern-
harð Haraldsson, skóla-
meistari Verkmenntaskólans
á Akureyri m.a. í skólasetn-
ingarræðu sinni fyrr í vik-
unni og eru það orð að
sönnu. Þessu þarf að breyta,
ekki einungis hvað varðar
kennarastarfið, heldur störf
uppalenda almennt.
Menntun er án vafa ein-
hver albesta fjárfesting sem
þjóðfélag getur lagt í. Sé
hún skorin við nögl hefnir
það sín í lélegum árangri á
fjölmörgum sviðum. Á tím-
um niðurskurðar í rík-
isrekstri þarf því að fara
mjög varlega í að skera nið-
ur fjárveitingar til skóla-
mála. Vanhugsaðar sparnað-
araðgerðir á því sviði geta
valdið óbætanlegum skaða.
Staðreyndin er að menntun
er sú auðlind sem við íslend-
ingar þurfum að sækja
ótæpilega í til að standa sem
best að vígi í samkeppninni
við milljónaþjóðirnar. Með
þeim orðum býður Dagur
nemendur og kennara vel-
komna í skólana. Megi vetr-
arstarfið reynast þeim far-
sælt og árangursríkt í hví-
vetna. BB.
IRÆRINGUR
Stefán Sæmundsson
Af fleski, lýsi, fitu og mör
Jæja, ágætu lesendur, þá er fitutíminn aó
renna upp. Fitumæling, fítubrennsla, fitu-
sog, fituskerðing, fitujöfnun, fituhvarf.
Allt snýst um fitu, lýsi, fiesk, gor, kjöt,
mör, hvap, skvap, hold, spik, brækju,
keppi og annan hroða. Ég reyndi að fletta
Mogganum um daginn en varð fijótlega
kámugur á höndunum. Fituauglýsingamar
vom á nánast hverri síðu, auglýsingar um
mátt brennslunnar. Brosandi fólk, stinnt
og stælt, gaf lescndum fögur fyrirheit um
fitulosun og vellíóan á hinum og þessum
líkamsræktarstöövum. Þannig gengur
þetta á hverju hausti. Fitubrennslan þreng-
ir sér inn i þjóðarsálina.
Fyrst að smyrja, síðan að bræða
Á sama tírna fer nýtt og feitt kjöt að
streyma úr sláturhúsunum og fólk byrjar
að hræra í blóði með mörkögglum. Það
heitir að taka slátur. Sumir fá sér þindar
og alls kyns fítustokkinn innyflagraut.
Aörir halda sig við majonesið. Fitan er yf-
ir og allt um kring. Enginn er óhultur.
Hringrásin cr órjúfanlcg. Fyrst er að inn-
byrða, siðan losa. Fyrst er að smyrja á sig,
síðan að bræóa.
Lýsisframleiðslan kemst í hámark á
haustin og þess vegna tala ég um að fitu-
tíminn sé að renna upp. Menn fá fitu á
heilann. En hvað er fita? Ég prófaði að
fietta upp í Orðabók Menningarsjóðs:
fita, -u lfitucfni, náttúrlcg, lífræn cfni
sem leysast illa eða ekki í vatni en vel í
bensíni, eter o.þ.h. 2 feiti til matar. 3 spik
á mönnum og dýrum: fitubolla, fituklump-
ur.
„Hvað segir fitubróðir minn í
dag?“
Þetta eru áhugaverðar upplýsingar, sér-
staklega þetta með að fitan leysist illa eða
ckki í vatni cn vel í bensíni og cter. Væri
þá ekki ráð að skvetta dálitlu bensíni í sig
eftir aö hafa borðað spikfeitt lambakjöt
eða drekka eter mcó slátrinu í staóinn fyrir
vatn? Það er líka hugsanlegt að grípa megi
til þessara efna þótt fitan sé þegar í köggl-
unt á líkamanum. Hugsanlega dugir að
smyrja bensíni á sig eða nota edik í stað-
inn fyrir sápu þegar maöur fer í baó.
Svo sá ég líka í orðabókinni fyrirbæri
sem kallast fitubróðir. Nei, hér er ekki átt
við feitan bróóur manns þótt þetta sé
reyndar vinalegt gælunafn og gæti jafnvel
átt við þegar tveir digrir mætast: „Blessaó-
ur, féiagi. Hvað segir fitubróðir minn í
dag?“ Mcrkingin scm orðabókin gefur
upp er efni (líkt fitu) í líkömum dýra og
plantna. Geta plöntur kannski orðið feitar?
Feitmetið og forfeðurnir
Eftir þessar fituhugleiðingar allar fann ég
mig knúinn til að stíga á vigtina, enda hef-
ur líkamsræktin verið i lágmarki að und-
anfömu. Eins og vanalcga á haustin (fitu-
tímanum) hef ég uppi stór áform um bót
og betrun. En þyngdin var ekkert óskap-
leg. Sundsprettirnir hafa dugað þokkalega
í sumar og ég hugsa að ég megi ekki við
mikilli lýsistöku, -bræðslu eða -brennslu.
Og hvaö mcó það þótt ég sé aóeins of
feitur? Ég veit ekki betur en fitan hafi
haldið líftórunni í þessari þjóð gegnum
aldirnar. Forfeður okkar nærðust á ótrú-
legu feitmeti sem fieytti þeim yfir kalda
vetur. Að vísu náðu þeir sjaldan háum
aldri, hvort sem það var fitunni eóa
einhverju öðru um að kenna.
Hvað er svona merkilegt við...
Ég veit um marga sem hafa slafrað i sig
feitmeti alla tíð og orðið manna elstir og
alltaf við hestaheilsu. Ég þekki líka menn
sem hafa drukkið cins og svín um ævina
en náð fimaháum aldri og ég hef líka
heyrt um mcnn sem hafa reykt tvo pakka
af sigarettum á dag en unnið til afreka í
íþróttum og oróið allra karla elstir. Þetta
með óhollustuna hlýtur að vera eitthvað
cinstaklingsbundið.
Ef fólk er þybbið og líóur fyrir það er
sjálfsagt að reyna að breyta vaxtarlaginu
cn mörgum finnst ágætt að vera í holdum
og það er hió besta mál. Það á ekki að
steypa alla í sama mótið.
Sifelldar auglýsingar um cftirsóknar-
vert útlit, hina sönnu ímynd fegurðar og
hreysti, riffiaða magavöðva og kúptan
kassa, stinn læri og þjó, vellíðan gcgn
„vægu“ gjaldi o.s.frv. eru aðeins til þess
fallnar aó skaóa sjálfsmynd margra ein-
staklinga sem falla ekki inn í þctta tilbúna
mót (svo ég tali ekki um hugsanlega fylgi-
fiska á boró við hættulega mcgmnarkúra,
anorexíu, offeynslu, steranotkun o.fl.).
Reglusemi án öfga
Hófsemin er ein höfuðdyggðanna og hún
á vcl vió á þessu sviði scm öórum. Hóf-
semi í mat og drykk og hæfilcg likams-
rækt er það sem flestir þurfa á aö halda.
Málið er ekki flóknara cn þctta. Jafnvægi
milli fitusöfnunar og fitubrcnnslu cr nauð-
synlegt. Öll óregla vcldur vanlíóan. Dag-
skipun hvers og eins ætti að felast í næg-
um svefni og hvíld, rcglulegum máltíðum
og sæmilega hollum mat, hæfilegri hreyf-
ingu, reglubundnum vinnutíma og sam-
veru meö fjölskyldu og vinum. Sumsé,
reglusemi á sem flestum sviðum án þess
að gefa sig öfgum á vald.
Þetta hljómar bara ansi vel hjá mér.
Kannski ég prófi að fara eftir þessari áætl-
un og athugi hvort ég uppskeri ekki geysi-
lega vellíðan. Já, ég held aó það skipti
miklu máli að manni líði vel þrátt fyrir all-
ar hörmungamar nær og fjær.