Dagur - 04.09.1993, Blaðsíða 12

12 - DAGUR - Laugardagur 4. september 1993
Allt frá þvíað ólafur
Ragnar Grímsson, núver-
andi formaður Alþýðu-
bandalagsins, lýsti því
yfir í fjölmiðlum að
hann ætlaði að leita eftir
endurkjöri á landsfundi
flokksins í nóvember nk.,
hefur verið uppi hávær
orðrómur um að Stein-
grímur J. Sigfússon, nú-
verandi varaformaður
flokksins og þingmaður
Norðurlands eystra,
myndi bjóða sig fram á
móti honum. Framboð
hefur verið rætt í fullri
alvöru, en í gær drótil
tíðinda; Steingrímur lýsti
því yfir að hann ætlaði
ekki að leita eftir kjöri til
formanns Alþýðubanda-
lagins, en hins vegar
myndi hann verða í kjöri
til varaformanns. í helg-
arviðtali ræðir stein-
grímur Joð. um þessa
ákvörðun, samstarfið við
Ólaf Ragnar, stöðu Al-
þýðubandalagsins, ríkis-
stjórnina, Gunnarsstaða-
skallann og fleira.
Viðvaranir frá mönnum sem ég tek
mark á
- Þú hefur velt því fyrir þér í fullri alvöru í
sumar að bjóða þig fram til formanns í Al-
þýðubandalaginu. Af hvcrju komstu að lok-
um að þeirri niðurstöðu að gefa ekki kost á
þér?
„Þar vegur ein ástæða þyngst. Eg er orð-
inn þeirrar skoðunar og hef heyrt það sjónar-
mið frá fjölmörgum sem ég hef ráðfært mig
vió í flokknum, að menn sæju ekki fyrir end-
ann á þeim slag sem væntanlega myndi hefj-
ast ef til harðrar kosningabaráttu kæmi milli
okkar Olafs við núverandi aðstæóur. Atök
um persónur í forustu stjómmálaflokka eru
þeim alltaf erfió og við það bætist að arfleifó
Alþýðubandaiagsins í þeim efnum frá und-
angengnum árum er óvenju grýtt, eins og all-
ir þekkja og einfaldast er að vera hrcinskil-
inn um. Þau sár hafa því miður ekki grófið
aó fullu og því held ég að þess vegna væri
mjög erfitt fyrir flokkinn að lenda aftur í
hörðum forustuátökum.“
- Hefði framboð þitt klofió flokkinn end-
anlega?
„Eg vil ekki taka þau orð mér í munn, en
vissulega hef ég fengið viðvaranir um slíkt
frá mönnum sem ég tek mark á. Svo er auð-
vitað margt fleira sem þama hefur áhrif. Eg
tel að ætla mætti að þetta hefði orðið afar
tvísýn kosning milli okkar Olafs. Og ég verð
að segja alveg eins og er að líkumar á þeirri
niðurstöðu að ég myndi vinna með tiltölu-
lega litlum mun, hefur verið mér mikið um-
hugsunarefni. Ég held að það væri mér og
hverjum sem væri ákaflega erfitt að hefja
formennsku í stjómmálaflokki í kjölfar þess
að flokkurinn hafi klofnað í tvær tiltölulega
jafn stórar fylkingar í hörðum átökum. Slíkt
er afar erfitt og ég horfi til þess hvemig það
hefur reynst bæði Alþýóubandalaginu eftir
átökin 1987 og Sjálfstæðisflokknum eftir
átökin milli Þorsteins og Davíðs.“
Skynsamlegasta niðurstaðan fyrir
Alþýðubandalagið
Steingrímur viðurkennir að framboð hans til
formanns hafi verió alvarlega til skoðunar
undanfarin misseri, raunar alveg frá áramót-
um. „Þá strax töluðu margir við mig og vildu
fara að undirbúa framboð. Menn bentu á það
að reglubundnu kjörtímabili Ólafs Ragnars
væri að ljúka og við sambærilegar aðstæður í
flokknum síðast hefðu oróið formannsskipti.
Ég var hins vegar tregur til aó menn færu aö
setja slíka atburðarás af staó, að minnsta
kosti hvað mitt nafn varðaði. Það hefði held-
ur aldrei komió til greina af minni hálfu að
tilkynna framboð áður en ég hefði rætt það
við sitjandi formann. Það var hins vegar það
sem gerðist þegar fréttir komu af því í fjöl-
miðlum að Ólafur hefði ákveðið að gefa
áfram kost á sér í embætti formanns. Þessa
ákvörðun hafði hann ekki rætt við mig og ég
heyrði af henni eins og aðrir í fjölmiðlum.
Ég verð að viðurkenna aó ég var hissa á
þessum tíðindum, ég hélt nú satt best aó
segja að hann léti varaformanninn í það
minnsta vita um ákvörðun sína, þó ekki væri
nema til þess að grennslast um mín áform,
hvort ég væri til dæmis tilbúinn til þess að
gegna varaformennskunni áfram.
Ég get upplýst að það var lengi full alvara
af minni hálfu að fara í framboð, annars
hefði ég aldrei opnað á þann möguleika. Það
var töluverð hreyfing í gangi og menn hittust
og ræddu þessa stöðu. 1 þeirri umræöu var
nefnt að tími væri til kominn að til forustu í
Alþýðubandalaginu veldist maður úr lands-
byggöarkjördæmi á nýjan leik. A það var
bent að núverandi formenn allra stjórnmála-
flokkanna eru úr Reykjavík eða af Reykja-
nesi. En ég tel að þessi ákvörðun mín sé
skynsamlegasta niðurstaðan fyrir Alþýðu-
bandalagió. Ég lít á þetta sem mitt framlag til
friðsamlegra ástands í flokknum næstu tvö
árin.“
Ekki sáttur við ýmsar „uppákomur“
Ojafs Ragnars
Steingrímur og Ólafur Ragnar hafa lengi ver-
ið taldir fulltrúar tveggja fylkinga í Alþýðu-
bandalaginu. Steingrímur segir að það sé að
vissu leyti rétt, en hann varar þó við „arma-
og fylkingaskilgreiningum.“ „Við höfum oft
haft mismunandi áherslur og stöndum að
nokkru leyti fyrir mismunandi hluti í flokkn-
um. En það er alls ekki svo að við séum allt-
af í andstæðum fylkingum. Að vissu marki
hef ég verið í fremstu víglínu fólks sem hef-
ur haft aðrar áherslur en Ólafur. Ég vil alls
ekki þynna stefnu flokksins út og upp á síð-
kastið hef ég haft miklar efasemdir um þær
klisjur að Alþýðubandalaginu beri að nálgast
Alþýðuflokkinn. Þegar horft er til þess hvert
Alþýðuflokkurinn er kominn í íslenskum
stjómmálum, í raun og veru langt til hægri,
þá held ég að það sé algjör tímaskekkja að
klifa stöðugt á því að það sé keppikefli Al-
þýðubandalagsins að nálgast Ál-
þýðuflokkinn. Það er að mínu mati hreint
rugl. Ég var ekki par hriflnn af aðgerðinni
„Rauð ljós“ og reyndar var hún ein af þess-
um uppákomum sem ráðist var í án nokkurs
samráós innan flokksins. Ég tel að það sé
vaxandi eftirspurn eftir róttækum áherslum
og þá á ég ekki bara við róttækum í þeim
skilningi að þær liggi langt til vinstri, heldur
róttækum í þeim skilningi aó eftirspurn er
eftir róttækum breytingum. Ég tel að Al-
þýðubandalagið eigi að vera farvegur fyrir
slíka umræðu, enda er enginn annar málsvari
róttækrar jafnaðarstefnu en Alþýðubandalag-
ið. Það er misskilningur að Alþýðuflokkur-
inn sé það í dag. Sterkari samfylking félags-
hyggjufólks á Islandi er eftir sem áður göfug
hugsjón og ég hef ekki verið minni stuðn-
ingsmaður slíkra hugmynda en hver annar.
Hins vegar hef ég ekki séð að upphlaup, sem
stundum hafa komið til sögunnar, færi menn
nær því marki að ná samstöðu. Flokkar sam-
einast ekki bara vegna þess að formenn
þeirra fari vel saman til borðs.“
í formannsframboð að tveim árum
liðnum?
Verði Ólafur Ragnar endurkjörinn formaöur
á landsfundi í haust, sem verður að teljast
nánast öruggt, er Ijóst, samkvæmt nýlegum
samþykktum Alþýðubandalagsins, aö hann
mun ekki gegna formennsku lengur en til
haustsins 1995. Eðlilegt er því að spyrja
hvort Steingrímur Joð. bíði ekki rólegur í tvö
ár og undirbúi sig á þcim tíma undir að taka
viö flokknum.
„Gamall breskur refur sagði að vika væri
langur tími í pólitík og þaó er óhyggilegt að
vera meö spádóma langt fram í tímann. En
hins vegar er ekkert fararsnið á mér úr póli-
tíkinni og mcöan ég tek þátt í henni geri ég
það af fullri alvöru. Hins vegar er það ekki
og á ekki að vera eins manns ákvörðun hver
velst til forustu í stjórnmálaflokki. Það verður
bara að koma í ljós hvað gerist ef böndin
Steingrímur J.
Sigfússon
Aldur: Fæddur 4. ágúst 1955 á Gunnars-
stöðum í Þistilfirði.
Eiginkona: Bergný Marvinsdóttir, læknir.
Börn: Sigfús, f. 29.11. 1984, Brynjólfur,
f. 23.3. 1988 og Bjartur f. 4.8. 1992.
Foreldrar: Sigfús A. Jóhannsson og Sig-
ríóur Jóhannesdóttir.
Systkin: Kristín menntaskólakennari, Jó-
hannes bóndi, Ámi, véltæknifræóingur,
Ragnar bóndi og Aðalbjörg nemi.
Menntun: Stúdentspróf frá MA 1976.
BS-próf í jarðfræði frá HÍ 1981. Próf í
uppeldis- og kennslufræði frá HÍ 1982.
Starfsferill: Jarðfræðistörf hjá Hafrann-
sóknastofnun 1982. íþróttafféttamaður hjá
RÚV-Sjónvarpi 1982 til 1983. Þingmaður
Alþýðubandalagsins á Norðurlandi eystra
frá 1983. Formaður þingflokks Alþýóu-
bandalagsins 1987-1988. Samgöngu- og
landbúnaðarráðhenra 1988 til 1991.
íþróttaafrek: Keppti í frjálsum íþróttum
á áttunda áratugnum. Dvaldi sem skipti-
nemi á Nýja-Sjálandi 1974 til 1975 og
æfði þar og keppti í frjálsum íþróttum.
Leikmaður mcð 1. deildarliði IS í blaki á
háskólaárunum.
berast að mér á nýjan leik að tveim árum
liðnum.“
Steingrímur er núverandi varaformaður
Alþýðubandalagsins og hann segist hafa tek-
ið þá ákvöróun að gefa áfram kost á sér til
varaformennsku. „Það er orðin niðurstaðan.
Flestir sem við mig hafa talað hafa eindregió
lagt að mér að gefa áfram kost á mér í vara-
formanninn næstu tvö árin ef ég myndi
ákveða að fara ekki í framboó til formanns.“
Ekki skráður í Alþýðubandalagið í
vöggu
En nú í aóra sálma. Steingrímur brosti þegar
hann var inntur eftir því hvort hjörtun í hans
fólki í Þistilfirðinum hafi öll slegið vinstra
megin.
„Ég get nú ekki sagt að ég sé Alþýóu-
bandalagsmaður frá fæðingu, að minnsta
kosti var ég ekki skráður í flokkinn í vöggu.
Satt best að segja var annar stjómmálaflokk-
ur, það er að segja Framsóknarflokkurinn,
fyrirferóarmeiri í mínum uppvexti en Al-
þýðubandalagió. Á þessum árum var Norð-
ur-Þingeyjarsýsla vígi Gísla heitins Guð-
mundssonar og því var staða Framsóknar
sterk. Ég hef hins vegar aldrei verið í nein-
um öðrum stjórnmálaflokki en Alþýðu-
bandalaginu, gekk í það um tvítugt og var
fyrst í framboði í kosningunum vorið 1978.
Strax og ég komst til vits og ára gerðist ég
haróur herstöðvaandstæðingur og þau mál,
sem ég kalla oft þjóðfrelsismál, höfóu mikil
áhrif á mig. Á þessum tíma var ég kominn í
jaröfræðinám í Háskólanum og þar var mikil
umræða um umhverfismál. I þeim
málaflokki var Alþýðubandalagið og er enn
með lang hörðustu áherslurnar og því fannst
mér sjálfgefið að Alþýóubandalagið yrði
minn pólitíski vettvangur, cf þá á annað borð
ég ætlaði aó hella mér í pólitík. Róttækni á
Menntaskólaárunum hafói auðvitað sitt að
segja og á Nýja-Sjálandi, þar sem ég var
skiptinemi í eitt ár, var mikið um róttækt lió í
kringum mig.
Ég tók þátt í stúdentapólitíkinni af fullum
krafti. Meðal annars lenti ég í kappræðum
við Hannes Hólmstein, sem hægri menn
hömpuöu nokkuð. Af öðrum þekktum hægri
mönnum í Háskólanum man ég eftir Friðriki
nokkrum Friðrikssyni, Pressueiganda og sér-
legum stuðningsmanni Davíðs Cddssonar.
Stúdentapólitíkin var hressileg á þessum ár-
um og ágætis undirbúningur fyrir það sem
síðar tók við.“
Aldurinn iétti róðurinn
Úr hanaslagnum í Háskólunum hellti Stein-
grímur Joð. sér í landsmálin. „Það kom
þannig til að þeir sem voru að undirbúa
framboð Alþýðubandalagsins hérna höfðu
samband við mig eftir áramótin 1977-1978
og vildu fá mig í slaginn og taka sæti á lista.
Það var úr að ég fór í fjórða sætið en í þrem
efstu sætunum voru Stefán Jónsson, Soffía
Guðmundsdóttir og Helgi Guðmundsson.
Röð efstu manna var eins í kosningunum
1979.
Síöan fór það svo að ég endaði í efsta sæti
í kosningunum í apríl 1983. Ég var þá 27 ára
gamall og satt best að segja fannst mér ald-
urinn létta mér róðurinn. Ég naut þess á
margan hátt að vera nýliói og eiginlega kom
ég inn í hóp gömlu frambjóðendanna eins og
skrattinn úr sauðarleggnum eöa „rauður“
stormsveipur."
*
Atti engin jakkaföt
Steingrímur náði ágætri kosningu og var
kominn inn á þing yngstur þáverandi þing-
manna. Hann lét hafa það eftir sér á sínum
tíma að honum hafi þótt heldur snúið að til-
einka sér allar hinar formföstu hefðir á þing-
inu og sér í lagi hafi „jakkafatahefðin" reynst
Steingrímur J. Sigfússon gefur ekki kost
á sér til formennsku í Alþýðubanda-
laginu á landsfundi í haust:
Laugardagur 4. september 1993 - DAGUR - 13

vegna þess að ég átti ekki nein jakkaföt. Ein-
hver rekistefna var út af því að ég var stund-
um að mæta í peysum á þingfundi.
Auðvitaó var heilmikil breyting að koma
úr jarðfræðinni og heimshornaflakkinu og
lenda í formlegheitum á þinginu. Margt þar
kom mér á óvart, en maður skólaðist fljót-
lega. I byrjun var ég upptekinn af því hversu
þingið væri óskipulegur vinnustaður. En það
átti margt í þinginu og á enn vel við mig. Ég
hef gaman að því að vera innanum fólk og
það er ein af ánægjulegu hliðunum við starf
þingmannsins.
Með þingmönnum er ágætt samstarf utan
við hið pólitíska þras. Ég sé ekki af hverju
menn geta ekki virt hvorir aðra og átt ágætis
kunningsskap með sér þótt þeir séu með
gjörólíkar skoðanir, þingið er lítill heimur og
þar vinna jafnt pólitískir samherjar sem og
andstæðingar í miklu návígi. Auk þess held
ég að það sé mjög af hinu góða að þar sé
ríkjandi sæmilegt stjórnmálasamband milli
manna.“
Gott lið í ráðuneytunum
Stcingrímur tók aó sér formennsku í
þingflokki Alþýðubandalagsins árió 1987 og
þar með var hann orðinn einn af forystu-
mönnum flokksins. Því kom ekki á óvart að
að hann skyldi taka sæti í ríkisstjórn Stein-
gríms Hermannssonar í september 1988. „Ég
hafði mikinn áhuga á samgöngumálunum og
það lá beint við að fara í það ráðuneyti. Hins
vegar gerði ég mér ljóst aó landbúnaðarráðu-
neytið var og er afar erfitt ráðuneyti og þar
biðu gífurlega erfið verkefni, t.d. framtíðar-
stefnumörkun hefóbundnu búgreinanna.
Sennilega hef ég ekki fengið stærra vcrkefni í
fangið um dagana, en það tókst að koma því
í höfn áður en ríkisstjórnin fór frá.“
Steingrímur sagðist „fjandakomiö“ vona
að persóna hans hafi ekki breyst við það að
setjast í stól ráðherra. „Ég reyndi að taka
ráðherradóm ekki of hátíðlega, en þó af fullri
alvöru.“
Steingrímur sagði aö stjóm- og embættis-
mannakerflð hafi í sjálfu sér ekki komið
honum svo mjög á óvart. „Mín reynsla af
samstarfi við embættismenn í þessum ráðu-
neytum og stofnunum er yfirleitt heldur góð.
Ef eitthvað er ber ég heldur meiri virðingu
fyrir opinberum starfsmönnum eftir en fyrir.
Ég tel að þama sé yfir höfuð fólk sem er að
vinna af mikilli samviskusemi býsna erfið
störf við ekkert of góöar aóstæður og það á
afar erfitt með að bera hönd fyrir höfuð sér ef
á það er ráðist eða það gagnrýnt. Ég held hins
vegar að ég hafi á köflum verið töluvert
kröfuharður húsbóndi og ég ætlaðist til mik-
illar vinnu af þessu liði. Mér verður oft
hugsað til baka til lotunnar í kringum bú-
vörusamningana þegar var nánast lögð nótt
við dag svo vikum eða jafnvel mánuðum
skipti.“
Jarðfræðin geymd uppi í hillu
Steingrímur segir að því miður séu frístund-
imar alltof fáar, en hann reyni að vera eins
mikið með fjölskyldunni og honum sé frek-
ast unnt. „Einnig hef ég mikinn áhuga á úti-
lífi, ferðamennsku og veiöiskap. En ég gct
varla sagt að ég hafi komið nálægt jarðfræð-
inni lengi. Ég hangi náttúrulega í félagatalinu
í félagi jarðfræóinga og einhvers staðar uppi í
hillu liggja áform um framhaldsnám erlendis
í jarðfræði. Það er aldrei að vita hvað maður
gerir síðar meir í þcim efnum. Mér finnst í
það minnsta notalegt að ganga með það á
bak við eyrun, ef örlögin haga því þannig, aó
maður taki upp þráðinn í jarðfræðinni þar
sem frá var horfió.“
Stcingrímur er eins og áóur segir Þistil-
firðingur, sem ræktar tengslin við heimahag-
ana eins mikið og hægt er. „Ég hef haft þá
stefnu að halda þessum tengslum með form-
legum og efnislegum hætti. Ég hef allan
minn aldur átt lögheimili í kjördæminu og
verð seint hrakinn til þess að flytja það það-
an, þrátt fyrir að menn séu meó geðvonsku-
legu tali að setja út á það í sumum fjölmiðl-
um.“
Vond ríkisstjórn
Alþýðubandalagió er í stjómarandstöðu og
telur Steingrímur að flokkurinn hafi bara
spjarað sig bærilega í þeirri stöðu. Hlutverk
stjómarandstöóu á hverjum tíma sé að veita
ríkisstjóm málefnalegt aðhald og gagnrýna.
„Ég tel að Alþýðubandalagið hafi skilað sín-
um hlut í stjómarandstöðu prýðilega. Flokk-
urinn hefur látið mikið til sín taka og við höf-
um lagt okkar að mörkum í umræðu um þá
erfióleika sem að steðja í atvinnu- og efna-
hagsmálum.“
Um ríkisstjómina fer Steingrímur heldur
ljótum orðum og segir hana vera lufsulega
og einkennast af aumingjaskap. „Ég taldi
þessa hreinlífispólitík Davíðs Oddssonar í
anda úreltra frjálshyggjukenninga frá áttunda
áratugnum fyrirfram gjörsamlega mislukkaða
og vonlausa stefnu hér uppi á Islandi. Það
hefur komið rækilega á daginn. Þessi eilífi
söngur um fortíðarvandann og kreppuna
gerði mikið ógagn og á sinn þátt í því að við
skrúfuðumst neðar á þessu samdráttarskeiði
cn ella hefði þurft aó vera.“
- Gefuröu öllum núverandi ráðherrum
falleinkunn?
„Nei, ég myndi ekki segja það. Maður
verður auðvitað að dæma þá út frá þeim að-
stæðum sem þeir starfa við. Einstakir ráð-
herrar hafa staðið sig þokkalega þótt ríkis-
stjómin sé léleg og hafi vitlausa stefnu.
Sumum ráðherrum hafa verið æði mislagðar
hcndur og manni vcrður í því sambandi oft
hugsað til fyrrverandi heilbrigðisráóherra og
því miður virðist hann hafa lítið skánað í
viðskiptaráóuneytinu.
Annars er margt merkilegt að gerast í póli-
tíkinni þessa dagana. Ég nefni til dæmis upp-
sveiflu Framsóknar í skoðanakönnunum og
Mynd:
Robyn Redman
Texti:
Óskar Þór Halldórsson
mikla og djúpa lægð Sjálfstæðisflokksins.
Reyndar er ég þeirrar skoðunar að undir nú-
verandi forustu muni Sjálfstæðisflokkurinn
minnka. Hins vegar held ég aó Framsókn
muni ekki halda því fylgi sem hún fær þessa
dagana í skoðanakönnunum."
Gunnarsstaðaskallinn
Að lokum þetta. Steingrími Joð. verður seint
lýst sem síðhærðum manni. Þvert á móti
hafa skopteiknarar, þar á meðal Sigmund í
Mogganum, lagt mikið upp úr Gunnarsstaða-
skallanum. „Blessaður vertu, ég var ekki
lengi að taka þann pólinn í hæðina að hafa
ekki áhyggjur af skallanum. Skallinn er gíf-
urlega sterkt ættareinkenni, Gunnarsstaða-
skallinn, eins og við köllum hann oft. Um
hann hafa verið ortar vísur. Meðal annars
gerði Ingvar Gíslason fallega vísu um mig
þar sem þessar hendingar koma fyrir: Gæfu-
sólin glampar á/Gunnarsstaðaskallann. Ég
hef alltaf heldur gaman að því þegar er gert
góðlátlegt grín að mér og ég tek sjálfan mig
ekki mjög hátíðlega. Auðvitað er oróinn á
manni nokkuð þykkur skrápur þannig að
maður þolir orðið sitt af hverju, enda eiga
menn ekki að fara í þingmannsstarfið ef þeir
eru sérstaklega viðkvæmir cöa spéhræddir.
Hins vegar hef ég heyrt haft eftir
cinhverjum þekktum gömlum stjórnmála-
manni, þegar við hann var sagt aó þingmcnn
þyrftu aö vera vel til fara til þess aó ganga í
augun á kjósendum, að hann hafi ekki áttað
sig á því að pólitík væri nein andskotans feg-
urðarsamkeppni!!“