Dagur - 04.09.1993, Blaðsíða 7

Laugardagur 4. september 1993 - DAGUR - 7
,„41úð þarf við alla hluti"
- kaflar úr skólasetningarræðu Bernharðs Haraldssonar, skólameistara Verkmenntaskólans á Akureyri
Verkmenntaskólinn á Akureyri var settur
við hátíólega athöfn í Akureyrarkirkju sl.
miðvikudag.
Hér á eftir fara nokkrir kaflar úr ræö-
unni, sem Bernharð Haraldsson, skóla-
meistari flutti af því tilefni.
85% nemenda af heimasvæðinu
„í dagskóla veröa á haustönn um 950 nem-
endur, margir komnir nokkuð víða að, en þó
er samsetning nemendahópsins nánast sú
hin sama ár frá ári. Fjölmennast er uppeld-
issviðiö með 274 nemendur, 251 verður á
tæknisviði, 172 á heilbrigðssviöi, 136 á
hússtjómarsviði og 116 veróa á viðskipta-
sviðinu. Nú í vetur bjóðum við í fyrsta sinn
upp á heils vetrar fornám og því stýrir Jónas
Stefánsson.
Tæplega 2/3 ncmendanna eiga heimili á
Akureyri og réttur fimmtungur í sveitarfé-
lögunum við Eyjafjöró, sem ásamt Akureyri
eru eignaraðilar að skólanum. Það eru því
um 85% nemenda, sem koma af heima-
svæðinu. Hinir, um 150 talsins, koma ann-
ars staðar að, flestir til að stunda hjá okkur
nám, sem ekki er í boði í heimabyggð
þeiira.
Eg býð alla nemendur velkomna til náms
og starfa og vona að veturinn færi þcim
gæfu og gott gengi. Sérstaklega býð ég ný-
nemana, alls 294 talsins, velkomna. Þessum
margmenna hópi ætlum við að kenna um
1880 stundir á viku og vinnudegi margra
þeirra lýkur ekki fyrr en klukkan 6 síðdegis,
en þá hefst kennsla í öldungadeild og í
meistaraskóla, sem lýkur klukkan 22.35.
I öldungadeild verða um 130 nemendur
og 30 í meistaraskóla, þannig aó alls vera
um 1100 manns við nám á haustönn og er
þá ótalinn sá fjöldi, sem væntanlega sækir
ýmiss konar námskeið, sem við komum til
með að bjóöa upp á.“
„Góð hús byggjum við á bjargi“
„Það er hverri stofnun nauðsynlegt að hafa
góðu starfsliði á að skipa. Þá er ég ekki að
tala um kennarana eina, heldur einnig þann
stóra hóp fólks, sem gerir okkur kleift að
reka Vcrkmenntaskólann á Akureyri. Skrif-
stofufólkið, húsveróirnir, matseljan og ræst-
ingastúlkurnar, sem hver fyrir sig hafa af-
markaðan starfsvettvang, mynda ásamt
kennurnum eina starfsheild, þar eru öll störf
mikilvæg, hvert þcirra er eins og tannhjól í
stórri vél, svo gripið sé til líkinga.
Það cr mér og reyndar mörgum öðrum
áhyggjuefni, aó samfélag, sem á hátíða-
stundum lofsyngur gildi góðrar mcnntunar,
skuli greiða starfsfólki skólanna eins lág
laun og raun ber vitni. Kennsla er erfitt pg
vandasamt starf og alls ekki á allra færi. Eg
hef á löngum ferli kynnst bæði góðum
kennurum og lélegum, flestir hafa þeir þó
verið góðir og sumir hreinir afburðamenn í
starfi.
Starf kennarans og allra annarra, sem við
skólana vinna, getur skipt sköpum um fram-
tíðarheill nemendanna. Það er nefnilega
auövelt að byggja á grunni góðrar menntun-
ar, en erfitt við að eiga, ef illa hefur vcrið af
stað farið. Góð hús byggjum við á bjargi,
léleg á sandi. Þá ber auðvitað að hafa í
huga, að nemendur okkar í dag eiga von-
andi eftir að lil'a langa og viróburðaríka
starfsævi, vettvangur þeirra verður 21. öld-
in. Þaö cr ekki ólíklegt, aö framfarir í tækni
og vísindum verði þá enn meiri en á okkar
dögum og það er næsta víst, að þjóðfélags-
gerð, siðir og venjur eiga cftir að taka stór-
stígum breytingum."
Gera verður verklegum greinum
hærra undir höfði
„Við búum við gott skólakerll, cn alls ekki
gallalaust. Kostur er að hér á landi eru allir
skólaskyldir í 10 ár, öllum er veitt kennsla í
mörgum greinum, íslensku, erlendum mál-
um, heimilsfræói og smíðum svo eitthvað
sé nefnt. Allir læra að lesa og skrifa og fara
meö tölur og stærðir. Það má síðan deila
endalaust um hverjir gallarnir séu, en rétta
svarið er vandfundið, m.a. vegna þess hve
einstaklingarnir hafa margar og ólíkar þarf-
ir, geta þeirra er ekki jöfn á öllum fræða-
svióum.
Ef við notum hina almennu, grófu skipt-
ingu, þá tölum við um verklegt nám og bók-
Bernharð Haraldsson, skólameistari.
legt. Þessi skipting er ekki fullnægjandi
m.a. vegna þess, að í verklegu námi er mik-
ill bóklegur þáttur, en í bóklegu námi er
verkleg kennsla næsta lítil og stundum alls
engin. Ef við eigum að rækta með okkur
bæði verksvit og bókvit, verður að gera
verklegum greinum af ýmsu tagi hærra und-
ir höfði en nú er t.d. meö því að gera nem-
anda í bóklegu námi skylt að læra nokkuð í
list- og verkgrcinum á ferli sínum. Þaö er
vonandi, að sú endurskoöun framhalds-
skólalaganna sem er á næsta leiti taki tillit
til þessa.“
Batinn kemur ekki af sjálfu sér
„Hinu skulum við ekki gleyma, að þótt
hlutur skólanna í almennri menntun sé mik-
ill, bæði til hugar og handa, þá getur skól-
inn aldrei annað en byggt grunninn og
styrkt fræðin, samfélagið verður síðan aö
taka vió og gefa ungu fólki tækifæri að nota
þekkingu sína og afla sér nýrrar í viðfangi
við hin daglegu verkefni. Þetta segi ég nú,
því atvinnuástand hér á Akureyri og við
Eyjafjörð er mjög slæmt, ekki síst í iðnaði
og verkgreinum. Þaó er hætta á, að reynsla
og þekking glatist þcgar fyrirtæki draga
saman seglin hvert af öðru og þá er vandi
okkar stærri en orð mín fá lýst, því það er
iðnaður og iðja, sem hefur mörgu öðru
fremur fært okkur brauðið um langan aldur.
Um leió og við glötum verkkunnáttunni,
kippum við styrkri stoö undan tilveru okkar
og það getur tekið langan tíma að reisa úr
rústum það, sem einu sinni er hrunió. Því
megum vió aldrei trúa, að ekki breytist til
batnaðar, gefum við þá von upp á bátinn, er
okkur illa komió. Þegar batinn kemur, þurf-
um við að gcta tekið á móti honum m.a.
með því að eiga ungt og velmenntað fólk,
ekki bara til bókar, heldur einnig til handar,
verkmenntunin verður að vera fyrir hendi.
Munum þó, að batinn kemur ekki af sjálfu
sér, hann kemur helst fyrir okkar eigið
framtak, dugnað og trú á sjálf okkur og
þann málstað, sem við berjumst fyrir.“
Fjarri barlómi samtímans
„Við þurfum ekki, Islendingar, að halda það
aó hlutirnir gerist án fyrirhafnar. Hér drýpur
ekki smjör af hverju strái eins og Þórólfur,
fylgdarmaður Hrafna-Flóka á að hafa sagt
forðum tíð, ef til vill í áróðursskyni. Við
þurfum að hafa mikið fyrir lífinu, mikil
vinna er forsenda góöra lífskjara. Þar verða
allir að leggjast á eitt til að góður árangur
náist. Það er einungis dugnaður og elju-
semi, sem gerir okkur kleift aó byggja þetta
land. Langur vinnudagur, miklu lengri en
víðast hjá grannþjóðum okkar, skilar okkur
miklum efnislegum gæóum. Við skulum
því venja okkur strax á að takast á við
vanda lífsbaráttunnar, leggja okkar lóð á
vogarskálina, því svo uppsker hver sem
hann sáir.
Vió skulum líka venja okkur á að takst á
við viðfangsefni okkar með jákvæðu hugar-
fari, fjarri barlómi samtímans, sem reynir að
telja okkur trú um, að allt sé nú á hverfanda
hveli, dýpi eymdarinnar eitt eftir. Þessu
verðum við að breyta og það getum aðeins
vió sjálf gert, enginn annar. Hvert og eitt
verðum við að efla sjálfstraust og sjálfsvirð-
ingu innra með okkur, vaxa með verkum
okkar.
Ykkar bíða margvísleg verkefni í vetur,
svo mörg og fiókin að ég get ekki nefnt þau
í einni andrá. Þau eiga sér það þó sameigin-
lcgt, hvort sem þau heita smíðar, saumar,
vélritun eða aðhlynning sjúkra, að þau
verða ekki unnin til gagns nema menn leggi
sig alla fram, helgi sig heila og óskipta við-
fangsefni sínu og viti þá að ekkert verkefni
er öðru mikilvægara. Munið, aó alúð þarf
við alla hluti.“
Ekki sama Jón og séra Jón
„Við höfum staðið í framkvæmdum í sum-
ar. D-álman er risin af grunni og störf við
innangerð aó hefjast og lýkur á vori kom-
anda. Þannig verður þetta nýja hús tekið í
notkun haustið 1994, sem er heilu ári seinna
en vera átti, ef rétt hefði verið að verki stað-
ið. Hverju eóa hverjum er um að kenna,
ætla ég ekki að nefna hér, en bendi á, að
þessi hægagangur er ekki til fyrirmyndar.
Viö þetta bætist, að nú hefur verið
ákveðið að gera þriggja ára hlé á fram-
kvæmdum á Eyrarlandsholti. Verkmennta-
skólinn á Akureyri skal víkja fyrir öörum
og víst mikilvægari viðfangsefnum. Um
þær byggingar er þá veróa eftir skal ekkert
fullyrt, en mér hefur verið tjáð, að við meg-
um vænta vcrkaloka um aldamót og þá
verður byggingartíminn orðinn nær tuttugu
ár eins og ég spáói við skólaslitin í vor og
féll ekki í góðan jarðveg hjá öllum. Eg
nefndi þá, að nú ætti að fara að byggja
framhaldsskóla í Grafarvogi, scm væri mjög
áþekkur okkar skóla að stærð og gegna
sama hlutverki. Byggingartíminn er þar
áætlaður um fimm ár cða um fjórðungur
byggingartíma Verkmenntaskólans á Akur-
eyri. Má því enn segja að ekki er sama Jón
og séra Jón.“
Kaldar kveðjur til verklegs náms
„Þegar við hófum starf í Verkmenntaskól-
anum á Akurcyri hinn 1. september 1984
fyrir réttum níu árum, vorum við full bjart-
sýni, við sáum fyrir, að nú risu vegleg og
vel búin hús yfir verklegt nám af ýmsu tagi,
nám, sem ætti með mörgu öðru að leggja
grunninn að velferð okkar. Margt hefur vcl
verið gert og þau hús, sem við eigum á Eyr-
arlandsholti eru vafalaust hin bestu sinnar
tcgundar hér á landi. Fyrir þctta ber okkur
að þakka og það gerum vió best með góð-
um námsárangri.
Hins vegar er tíminn, sem þetta allt hefur
tekið, eins og ég nefndi áðan, alltof langur.
Við, sem höfum starfað lengi við þennan
skóla þekkjum þá baráttu að afia honum
fylgis og fjár, baráttuna við að halda í horf-
inu í kraðaki skammtíma gæluverkefna
hvers tíma. Við höfum líka kynnst loforðum
og cfndum, mætt skilningi og skilnings-
leysi, eignast bæði jábræður og góða vini.
Mér þykir leitt að þurfa að endurtaka það
sem ég sagói áóan, orð, sem ég vildi ósögð,
að þegar D-álman er risin á hausti komanda,
verður víst gcrt hlé á framkvæmdum á Eyr-
arlandsholti og því verður að telja næsta
víst, að þið, nemendur skólaársins 1993-
1994, hins 10. í sögu skólans, verðið fyrir
nokkru komnir á braut þegar hús öll verða
risin. Mér þykir sárt að segja frá því, að
yfirvöld telja nú önnur viðfangsefni brýnni
en að byggja yfir tréiðnir, hússtjómarsvið
eða bara þá rafvirkjun. Önnur hús eru víst
merkilegri í lok kjörtímabilsins. Mér þykja
þetta ekki hlýjar kveðjur til verklegs náms.
Þessu skulum við þó taka með jafnaðar-
geði, við höfum lifað ýmsar þrengingar af,
s.s. margra ára hlaup á milli húsa, langan
vinnudag til að geta veitt öllum skólavist,
sem til okkar hafa sótt. Þetta er gangur lífs-
ins, reynslan hinn ólygni dómari, á að
kenna okkur á lífið, sú reynsla er nú mjög
bitur. Þrátt fyrir allt skulum við hafa bjart-
sýnina að leiðarljósi."
Vinna, sem stunda verður af alúð
„Góóir nemendur! Með þessari athöfn hefj-
um við tíunda skólaárið. A rnorgun hefst
vetrarvinnan ykkar. Þið hefjið nám að nýju,
mörg ykkar í fyrsta sinni við þennan skóla.
Námsleiðirnar, sem þiö hafið valió ykkur
cru margvíslegar, enda hafið þið, sem betur
fer, ekki öll sama markmióið með námi
ykkar.
Mig langar að segja ykkur frá því, að
nám er vinna, erfið vinna, sem stunda veró-
ur af alúð, ef viðunandi árangur á að nást.
Vandvirkni, jafnt í stóru sem smáu, er nauð-
synleg, alúð þarf við alla hluti. Námið er
þroskandi og til að þroskast af því verðum
við að skilja tilgang þess, vita hvert stefnt er
og hvert markmiðið er.
Námið er einn af mörgum þáttum í þeim
vef, sem við köllum menntun. Það verður
enginn menntaður af því einu að ganga í
skóla, hann verður í besta falli lærður. Til
að verða menntaður þarf flcira að koma til.
Við verðum að þroska með okkur hinn innri
mann, skaphöfn og jákvætt lífsviðhorf. Vió
verðum aó rækta með okkur skynsemi og
heiðarleika, ást á hinu sanna og fagra, kalla
fram í okkur góðan vilja, vilja, sem er góður
í sjálfum sér og fyllir líf okkar góðri breytni
og verkum.“
Stefnumið mannsins...
„Skólanámið er vissulega góður undirbún-
ingur undir lífiö sjálft, en því eru takmörk
sett. Þess skulum við gæta, að hversu lengi
sem við lærum þá náum við aldrei neinni
fullkomnun, hin ysta brún þekkingarinnar
er og veröur ætíð utan okkar seilingar. Það
er einmitt þess vegna, sem okkur er brýnt
að endurnýja þekkingu okkar í sífellu, vera
alltaf að læra. Við megum ekki falla í þá
grytju, að halda að þegar við höfum fengið
prófskírteinið í hendur, getum við setið æ
síðan með hendur í skauti. Hin hraðfleyga
stund getur gert þekkingu dagsins í dag
verólitla á morgun eða hinn daginn, ónot-
hæfa áóur en nokkur veit af. Þess vegna er
okkur nauðsynlegt að fylgjast vel með, vera
vakandi, leita þckkingar þar sem þekkingu
er að fá, visku þar sem visku er að fá. Þetta
.getum við líka kallaó símenntun, sem nú er
brýnni en nokkru sinni fyrr.
Þess vegna skulum við venja okkur á að
setja okkur markmið, hvert eftir áhuga og
getu, en alltaf skulu þau vera háleit og færa
okkur nær hin setta marki mannlegs lífs: að
vera hamingjusamur og skapa öðrum ham-
ingju. Leiðimar á tindinn eru margar og
misjafnar, sumar cru léttar a.m.k. við fyrstu
sýn, aðrar sýnast nokkuó á fótinn. Hver sem
leið okkar verður skulum við ekki missa
fótanna, ekki kvika frá settu marki, þótt
gylliboð og glamuryrði freisti okkar, slíkt er
sjaldnast til góðs. Nýtið tímann vel, því
hvcr andrá er aðeins ein, dagurinn í dag er
gærdagur morgundagsins. Liðinn tími verð-
ur ekki aftur tekinn fremur en hið talaða
oró. Verið því gætin, hafið vara á og nemið
orð Hávamála:
„Gáttir allar,
áðr gangifram,
um skoðast skyli,... “
Góðir nemendur. Ég kann ekki aö gefa ykk-
ur betra vegarnesti en orð dr. Kristjáns
Kristjánssonar:
„Stefnumið mannsins á aó vera alhliða
þroski, þroski bókvits, verksvits og siðvits;
alefling hugar og handa í samstæða heild.“
Með þessum orðum hefjum við 10.
starfsárið. Verkmenntaskólinn á Akureyri er
settur.“
Millifyrirsagnir eru blaðsins.