Dagur - 04.09.1993, Blaðsíða 17

Laugardagur 4. september 1993 - DAGUR - 17
Æskumyndin
Lystigarðurinn
Steinunn Bjarman
Þegar stelpan var krakki fannst
henni Lystigarðurinn fallegasti
staðurinn í bænum. Hún var alveg
viss um að fallegri garður væri
ekki til á Islandi og raunar efaðist
hún um að fallegri garðar væru til
í útlöndum. Og henni fannst aó
garðurinn hlyti alltaf að hafa verið
þarna.
Pabbi hennar sagði stundum:
„Eg man vel eftir því 1912 þegar
ég var strákur og vió sáum hóp af
konum sem voru komnar upp í
móa með einhver áhöld og okkur
var sagt að þær ætluðu að búa þar
til lystigarð. Hvað viö hlógum
mikið að þeim, að þær skyldu
halda að hægt væri að búa til lysti-
garð í móunum sunnan við skól-
ann!“
Hún tók ekkert eftir því að það
var undrun í rödd pabba hennar
eins og hann væri enn hissa yfir
því hvað mikið var hlegið og að
þetta skyldi hafa tekist. Hún var
hálfreið þegar hann sagði þetta,
því að hún átti bágt með að trúa
því. Garðurinn hlaut alltaf að hafa
verió þarna. Henni fannst óþægi-
legt aó hugsa um aö þarna hefðu
cinhvern tíma verið óræktar móar.
Stelpan átti einu sinni heima í
húsinu Fagrastræti 1 sem er á móti
Lystigarðshlióinu. Þá var hún
þriggja ára. Hún mundi ósköp lítið
frá þcim árum, en mamma hennar
sagði stundum frá þeim seinna. Þá
voru mörg atvik bundin við Lysti-
garöinn, því að krakkarnir léku sér
þar oft á sumrin.
Mamma sagði: „A morgnana
þegar gott var veður fór ég oft
meó Sillu litlu í barnavagninum
upp í Lystigarð. Eg skrapp bara á
morgunkjólnum með hana og fór
upp með trjágöngunum meðfram
mcnntaskólanum og gekk svo
fram og aftur með vagninn eftir
grundinni fyrir ofan gosbrunninn.
Radda og Nunna héldu í vagninn
sitt hvoru megin. Eg gekk fram og
aftur með þær allar og þá fannst
þcim gaman ef ég söng fyrir þær:
Það er gaman aó ganga um skrúö-
grænan skóg.“ Og mamma hélt
áfram: „Osköp sofnaði Silla mín
vært þegar ég gekk þarna mcð
hana og aldrei var ég með börn á
fallegri eóa skemmtilegri stað.“
Stelpunni fannst mjög gaman
að heyra þessa sögu, cins og öll-
um krökkum þykir þegar þeim er
sagt frá einhverju sem gerðist þeg-
ar þcir voru litlir. En nú ætla ég aö
segja ykkur frá nokkru sem gerö-
ist á hverju sumri þegar hún var
krakki. Þetta voru hátíðlegar
Lystigarðsferðir sem öll fjölskyld-
an tók þátt í.
Þessi Lystigarðsferð var farin
þegar stelpan var átta ára. Hún átti
þá heima í Hamarstíg 2 og þá voru
öll systkini hennar fædd og börnin
orðin átta.
Það var alltaf farið á sunnudcgi
í júlí þegar veður var gott og garð-
urinn í mestum blóma.
Um morguninn fóru hún og
systur hcnnar með pabba sínum
niður í bæ og tóku litlu strákana
með sér. Þau fóru í mjólkursam-
lagið og keyptu mjólk í dunk og
skyr í litla, bláa fötu. Þau loru líka
í bakarí og kcyptu brauð. Og það
sem var skcmmtilegast: þau
kcyptu hunangsbrauð með súkku-
laði og skrautsykri utan á. Þessi
hunangsstykki voru nestið í Lysti-
garðsferðina.
Þau gengu hægt og rólega í
gegnum bæinn og virtu fyrir sér
alla sem voru á sunnudagsgöngu í
miðbænum. Síöan fóru þau upp
Oddeyrargötu og stelpurnar leiddu
litlu strákana og þurftu stundum
að bera Arna. Pabbi þeirra bar
mjólkina og skyrið og Anna Pála
fékk að halda á brauðinu og kök-
unum.
Þegar þau komu heim var
mamma þeirra búin að elda
sunnudagssteikina. Allir flýttu sér
að leggja á borö og skralla kartöfl-
ur, því að best var að komast sem
fyrst af stað.
Eftir hádegismatinn þvoðu
yngri systurnar upp, en þær eldri
hugsuðu um litlu strákana, Nonna
og Arna. Það þurfti að þvo þeim
og klæöa þá í hrein spariföt og
greiða þeim. Mamma þeirra hugs-
aði um litlu systur, sem var bara
eins árs, og síðan hafði hún fata-
skipti.
Þegar þetta var allt afstaðið
fóru stelpurnar að punta sig. Þær
fóru í hreina, nýstraujaða sumar-
kjóla, pússuðu
skóna sína,
greiddu sér og
settu falleg
silkibönd í hár-
ið á sér. A með-
an hafði
mamma þeirra
hitaó kaffí og
sett á hitabrúsa.
Hún tók stóra,
brúna körfu og
neðst í körfuna
lagði hún teppi,
síðan kom
kaffíbrúsinn,
mjólkurfíöskur,
drykkjarkönnur
og kökurnar, en
efst var saman-
brotinn hvítur
dúkur.
Það var allt-
af dálítið erfítt
aó komast af
stað. Litlu
strákarnir voru
kannski hlaupn-
ir í burtu og
búnir að
óhreinka sig.
Litla systir búin að gera á sig og
það þurfti að skipta á henni.
Mamma var þá komin meó sjal og
þurfti að taka þaó af sér á meðan
hún var að skipta á henni. Loksins
var allt til og allir komnir út á
götu nema Bjössi, stóri bróðir
þeirra. Hann var nýfermdur og
honum fannst þetta hálfasnalegt
ferðalag. Hann kom nú samt á eft-
ir þeim og hljóp síðan ýmist á eftir
eða undan, eins og hann skamm-
aðist sín fyrir að vera í þessari
fylkingu.
Eftir að út var komið varð að
ákveða hvernig allir ættu að
ganga. Eftir nokkrar umræður var
samþykkt aó hafa röðina svona:
Pabbi gekk með körfuna og staf-
inn sinn og mamma leiddi hann.
Nunna hélt meó annarri hendi í
körfuna, en leiddi Nonna meö
hinni. Silla hélt í höndina á Nonna
og aðra höndina á Arna. Radda
leiddi Arna hinu megin og hélt í
vagninn sem Lilla sat í og hjálpaði
Onnu Pálu að kcyra hann.
Þetta var nú mciri hersingin og
hún var ekkert mjög fljót að kom-
ast alla leió upp í Lystigarð. Til
allrar hamingju voru ekki margir
bílar á götunum þegar þetta var,
en það var alltaf býsna margt fólk
á göngu og margir að fara upp í
Lystigarð eins og þau. Stundum
stoppuðu þau þegar pabbi tók ofan
og spjallaói viö kunningja sem
þau hittu. Stundum riðlaöist hóp-
urinn ef þau mættu bíl eöa öðrum
hópi og þá þurfti að raða öllu upp
að nýju. Og stundum urðu litlu
strákarnir þreyttir og þá fengu þcir
að sitja í barnavagninum dálítinn
spotta.
En að lokum komu þau að
Lystigarðshlióinu sem pabbi
þeirra opnaði og hélt opnu á mcð-
an þau gengu inn. Alltaf voru þau
jafnundrandi og glöð þegar þau
komu inn í þennan garð. Við þeim
blöstu fjögur stór blómabeð, í
tveimur voru stjúpur og tveimur
morgunfrúr. Þetta voru ekki
nokkrar stjúpur eða ein röð af
morgunfrúm. Nei, blómin virtust
skipta tugum ef ekki hundruðum.
Þau stóðu kyrr og virtu fyrir sér
dýröina og horfðu upp malarstíg-
inn sem lá upp að gosbrunninum
og trjágöngin meðfram honum.
Þeim kom öllum saman um að
þetta væri enn fallegra en í fyrra
og að blómin hefðu aldrei áður
verið svona mörg.
Lilla var tekin úr vagninum og
hann skilinn eftir við hliðið. Þau
gengu hátíðlega malarstíginn sem
lá meófram Eyrarlandsveginum,
því að nú lá leiðin í lautina þeirra.
Litlu strákarnir voru ekki alveg
sáttir við þetta, þeir vildu helst fá
aó hlaupa upp í brekkurnar ofan
við skeifumar eða skoða betur
blómin. Stelpurnar héldu fast í þá
og sussuðu á þá, þær lofuðu að
sýna þeim þetta allt á eftir.
Þegar þau komu að langa grasi-
vaxna hvamminum, sem lá upp
eftir garðinum að sunnan og fjöl-
skyldur sátu oftast í á sunnudög-
um, urðu þau kát þegar þau sáu að
það sat enginn í þeirra laut. Lautin
var norðan megin í hvamminum,
hún var stór og rúmgóð og ofan
við hana var trjáþyrping. Þegar
þau voru að breiða út teppið og
koma sér fyrir heyrðu þau allt í
einu baulað á bak við eitt tréð og
Bjössi rak hausinn fram undan
því. Hann hafði orðiö á undan
þeim og var búinn að hlaupa um
allan garðinn.
Mamma þeirra tók nú af sér
sjalið, braut það saman og settist á
teppió. Mikið var hún fín á upp-
hlut, í ljósri silkiskyrtu og með
eins svuntu. Pabbi þeirra fór úr
frakkanum og tók af sér hattinn,
lagði frá sér stallnn og settist hjá
henni. Þau höfðu Lillu litlu hjá sér
og hún var að reyna að staulast
um.
Systumar fjórar fóru í leiðang-
ur meó litlu strákana aó sýna þeim
garðinn. Stóri bróðir þeirra var
rokinn í burtu eins og eldibrandur
mcð einhverjum strákum sem
hann hafði hitt. Stclpurnar gengu
til baka eftir malarstígnum og
sýndu strákunum þcssar merki-
legu skeifur og runnana sem voru
fyrir framan. Þær útskýrðu fyrir
þeim að það mætti alls ckki klifra
upp í brekkurnar og ekki slíta
blómin. Þcgar þær voru komnar
að gangstéttinni fyrir framan hlið-
ið dáðust þær enn að öllu blóm-
skrúðinu og lásu fyrir strákana
reglumar um garðinn. Síðan
gengu þau upp malarstíginn, en
beygðu fljótlega inn á stíg til
vinstri.
Næst átti að sýna þeim stytt-
una. Þegar þau komu aó styttunni
sögðu stelpurnar strákunum að
þctta væri nú Matthías Jochums-
son og reyndu að útskýra fyrir
þeim hvcr hann hefði verið. Litlu
strákarnir höföu meiri áhuga á því
að klifra upp fótstallinn og það
skildu þær ósköp vel, því að það
hafði þeim alltaf fundist mjög
skemmtilegt. En núna báru þær
ábyrgö á þeim og þær sögðu að
þetta væri bannað
og það væri líka
hættulegt. Strák-
arnir hlustuðu
ckkert á það sem
þær sögðu. Þeir
vildu ekki fara af
þessum skemmti-
lega stað fyrr en
þær lofuðu að
næst fengju þeir
að sjá gosbrunn-
inn. Þeir höfðu
óljósan grun um
að hann væri enn
skemmtilegri.
Stelpurnar
styttu sér leió á
milli trjánna og
leiddu strákana á
milli sín tvær og
tvær. Allt í einu
stönsuðu þau öll,
því að þarna blasti
hann við þeim -
sjálfur gosbrunn-
urinn. Fyrst gengu
þau öll hringinn í
kringum hann og
síóan settust þau á
einn af grænu
bekkjunum sem voru umhverfís
hann.
Strákarnir sátu fyrst stilltir hjá
þeim og vildu fá að vita af hverju
vatnið færi svona beint upp í loft-
ið. Stelpumar áttu dálítið erfitt
meó að útskýra það, því að þær
höfðu aldrei skilið það sjálfar. Eft-
ir dágóöa stund leiddist strákunum
að sitja og horfa á gosbrunninn.
Þeir slitu sig lausa og fóru að
hlaupa fram og aftur og klifra upp
á bekkina. Sá minni reyndi að
klifra yfir girðinguna í kringum
gosbrunninn og vildi fá að’sulla í
tjörninni.
Stelpurnar báðu guð aö hjálpa
sér og þutu á eftir þeirn. Þær voru
strangar og sögðu að þetta væri
harðbannað, enginn mætti ganga á
bekkjunum eða koma nærri tjörn-
inni. Sjálfar hafði þær alltaf lang-
að til að koma inn fyrir giröing-
una, en hliöið var læst og þær
vissu að enginn átti að fara inn
fyrir. Bjössi hafði montast yfir því
við þær að hann hefði einhvern
tíma klifrað yfír með öörum strák-
um, en þær trúðu því ekki.
Þegar þau höfðu dvalið við
gosbrunninn góða stund og strák-
arnir voru orónir óþolinmóðir
gengu stelpurnar með þá stíginn
suður af honum og nú voru þau
komin efst í hvamminn þar sem
fólkiö sat. Þá slepptu þær þeim og
lcyfðu þeim að hlaupa til pabba
og mömmu. Þegar þær komu
þangað var mamma þeirra að enda
við aó breiða út dúkinn og allt í
einu var Bjössi kominn líka.
Pabbi hellti mjólk í allar könn-
urnar þeirra, sem voru emaleraðar
og með myndum á, og hver þckkti
sína könnu. Mamma hafói sett
hunangsstykkin á kökufat og rétti
þeim. Allir drukku og átu með
bcstu lyst og allt í kringum þau
voru börn og fullorðnir að gæða
sér á nestinu sínu. Eftir kaffið
fengu stelpumar frí og þurftu ekki
að passa litlu krakkana. Þeir voru
farnir aó leika sér við aðra litla
krakka, en þama voru þeir margir.
Pabbi og mamma sátu makinda-
lega og drukku molasopa og
spjölluðu við fólkió sem næst
þeim sat.
Stelpurnar þutu af stað. Þær
hlupu niður hvamminn og eftir
malarstígnum. Þær hlupu fram og
aftur um skeifurnar og síðan út að
hliði. Þær hoppuðu á gangstétt-
inni, en gengu síðan upp með
trjánum meðfram menntaskóla-
girðingunni. Þetta var há timbur-
girðing sem ekki sást upp fyrir, en
gaman að reyna aó klifra upp og
vita hvað var hinu megin. Trén
stóðu þarna þétt og voru orðin há
og þar var ævinlega dálítið skugg-
sýnt og dularfullt. Þær vissu að
þarna hafði mamma þcirra gengið
með Sillu í barnavagninum í
gamla daga. Þeim fannst það dá-
lítið skrítið, því að núna mátti ekki
keyra vagna um garóinn.
Þegar þær höfóu kannað öll
skúmaskotin mcðfram girðingunni
komu þær á grundina þar sem þær
höl’ðu gengið litlar meö mömmu
sinni. Stelpurnar hlupu fram og
aftur um grundina og hittu fleiri
'stelpur á sínu reki og ákváðu að
fara allar í leik í lautunum. Laut-
irnar sem lágu upp af grundinni
voru tvær. Onnur var grunn og víð
og þar fóru þær í myndastyttuleik.
Þegar þær voru orðnar leiðar á
myndastyttuleiknum fóru þær í
hina lautina. Sú laut var stór, djúp
og hringlaga, og það voru stallar
allan hringinn.
Stclpurnar fóru í eltingaleik á
stöllunum. Það mátti ekki fara út
af stalli, þá var maður úr leik.
Scinast voru þær orðnar svo
þreyttar og móðar að þær settust
niður og hvíldu sig og sögðu hver
annari hryllingssögur. Þær heyróu
hávaða og ærsl í strákum sem
voru að leika sér þama nærri, ann-
að hvort í Tarsanleik eða indíána-
leik. Þá ákváðu þær aó fara í for-
ingjaleik um allan garðinn og
enda þar sem fólkið sat í langa
hvamminum.
Elsta og stærsta stelpan var for-
ingi og glaðvær stelpnahópurinn
sveimaði nú fram og aftur um
garðinn. Stundum gengu þær allar
í halarófu eftir grænu bekkjunum.
Stundum gengu þær á kantstein-
unum meðfram blómabeðunum.
Þær þurftu að stökkva yfír runna,
standa á öðrum fæti á hættulegum
staó, hoppa allan hringinn kring-
um styttuna, læðast á milli trjár-
aða svo enginn heyrði. Seinast
voru þær komnar á hólinn sunnan
við hvamminn og þar voru enn
fleiri krakkar að leika sér og það
var erfítt að láta sér ekki fipast.
Þær fóru alla leið niður í horn á
garðinum, syóst við Eyrarlands-
veginn. Þar var runnaþykkni og
þangað laumuðust oft krakkar sem
þurftu að pissa. Að lokum gengu
þær hátíðlega upp hvamminn og
héldu báöum handlcggjunum upp
í loftið og þar með var leikurinn
búinn.
Mamma og pabbi voru að taka
saman dótið þegar stelpurnar
kornu og þær tóku að sér barn-
fóstrustarfið. Þær sátu og hvíldu
sig og Bjössi bróðir þeirra var líka
kominn. Þau léku sér við litlu
krakkana og horfðu á eftir pabba
og mömmu sem leiddust niður
hvamminn. Mamma var með fal-
lega, franska sjalið sitt og skott-
húfu og pabbi í ljósum frakka,
mcð hatt og staf. Þau ætluðu aó
ganga í ró og næði og skoða
Lystigaróinn sinn.