Dagblaðið Vísir - DV - 24.10.1994, Blaðsíða 12

12
MÁNUDAGUR 24. OKTÓBER 1994
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÚLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð I lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Jöfnun kosningaréttar
Ástæöa er til að fagna því frumkvæði forsætisráð-
herra að skipuð verði nefnd þingflokka til viðræðna um
breytingar á kosningalögum. Það mun vera vilji forsætis-
ráðherra að nefndin skili af sér tillögum sem geta hlotið
afgreiðslu á yflrstandandi þingi.
Því miður eru hins vegar engar líkur á að kjósa megi
eftir nýjum kosningalögum í vor. Gera má ráð fyrir að
breyta þurfi stjómarskrárákvæðum sem lúta að kjör-
dæmaskipan en breytingar á stjómarskrá þurfa sam-
þykki tveggja þinga með almennum kosningum á milli.
En orð eru til alls fyrst og kannski er nefndarskipun-
in vísbending um að stjómmálamenn séu loksins búnir
að átta sig á því að þeir geta ekki lengur haldið hlífi-
skildi yfir gjörsamlega úreltri og ranglátri skiptingu at-
kvæðis- og kosningaréttar.
Meginviðfangsefni kosningalaganna er að skapa jöfn-
uð á milli atkvæðisvægis einstakra kjósenda og jafnframt
að veita tryggingu fyrir því að flokkar hafi þingmanna-
fjölda í samræmi við fylgi sitt.
Lengst af hefur það verið efst á blaði hjá stjórnmála-
flokkunum að mæta síðari kröfunni. Allar þær breyting-
ar sem gerðar hafa verið á kosningalögum á undanföm-
um áratugum hafa miðað að því að tryggja stöðu flokk-
anna á þingi í samræmi við heildarfylgi þeirra.
Þetta sjónarmið er út af fyrir sig skiljanlegt í ljósi
þeirra staðreynda að lengi fram eftir öldinni var Fram-
sóknarflokkurinn með þingmannatölu langt umfram
fylgi, í skjóli ranglátrar kjördæmaskipunar. Það vanda-
mál er enn fyrir hendi en þó hefur dregið úr því.
Hitt stendur enn eftir að vægi atkvæða kjósenda er
mjög mismunandi eftir því hvar fólk kýs. Á bak við hvem
þingmann sem kosinn er á Vestíjöröum em tæplega ell-
efu hundmð atkvæði. Á bak við þingmenn sem kosnir
em í Reykjavík eru rúmlega íjögur þúsund atkvæði. Með
öðrum orðum: það þarfíjóra Reykvíkinga á móti hverjum
einum Vestfirðingi til að koma þingmanni að. Reykvískt
atkvæði í almennum alþingiskosningum vegur ekki
nema flórða part af atkvæði vestur á fjörðum. Og það á
raunar við um Norðurland vestra, Asuturland og Vestur-
land. í öllum þessum kjördæmum duga rétt rúmlega eitt
þúsund atkvæði til að tryggja þingmann.
í hástemmdri glýju lýðveldisafmælisins samþykktu
alþingismenn í sumar að gera bragarbót á mannrétt-
indaákvæðum sljómarskrárinnar. Það var vel hugsaö
en íslendingar njóta ekki jafnréttis eða mannréttinda á
meðan þeir hafa mismunandi atkvæðisrétt. Réttlætið og
lýðræðið er lítils virði á meðan kosningarétturinn er
skertur eftir því hvar menn búa í landinu. Það skapast
engin sátt í þjóðfélaginú meðan slíkt ranglæti viðgengst.
Þetta hneyksli í íslenskum stjómmálum hefur verið
liðið og þolað vegna þess að stjórnmálaflokkarnir hafa
komið sér saman um það. Þeir em að vemda „sína
menn“. Þeir hafa verið að slá skjaldborg um samtrygging-
una. Þeir hafa hugsað meira um eigin stöðu heldur en
rétt fólksins til að láta skoðanir sínar í ljós.
Útkoman er auðvitað sú að löggjafarsamkunda þjóðar-
innar endurspeglar engan veginn afstöðu kjósenda. Þetta
á enn frekar við í ljósi þeirra staöreynda að innan flokk-
anna sjálfra er skoðanamunur djúpstæður í öllum stærri
viðfangsefnum stjómmálanna.
Það er lýðræðisleg skylda stjómmálaflokkanna að
koma til móts við þá grundvallarkröfu að fólkið í landinu
hafi jafnan atkvæðisrétt.
Ellert B. Schram
Gamall maður fékk á dögunum til-
kynningu frá lífeyrissjóðnuni sín-
um um aö lífeyrir hans myndi
hækka um kr. 4.000. Hátíð í bæ. Svo
líður og bíður og ekki fjölgar krón-
unum neitt aö ráði í bankabókinni.
Farið er að kanna málið. Þá kemur
í ljós að lífeyristekjur höfðu hækk-
aö um heilar 376 kr.
Af höfðinglegri hækkuninni frá
lífeyrissjóðnum runnu 91% til rík-
isins með lækkun tekjutryggingar,
lækkun sérstakrar uppbótar á líf-
eyri, lækkun heimihsuppbótar og
sjónvarpið var ekki lengur frítt.
Úfeyrisþeginn og aðstandendur hans
horfa ráðvilltir hver á annan. Hvað
er að gerast? Enginn botnar neitt í
neinu. Lífeyriskerfið hefur þróast í
óskapnað sem enginn skilur.
Einfaldara kerfi
Þaö er grundvallaratriði að borg-
arinn skilji hvemig þær greiðslur
verða til sem hann fær. Skapa þarf
kerfi sem er rökrétt og auðvelt að
skilja. 80 lífeyrissjóðir, almanna-
tryggingar, umsjónamefnd eftir-
launa og félagmálastofnanir sveit-
arfélaga mynda það net sem trygg-
ir okkur fyrir áfóllum og elli.
„Ég fæ ekki skilið af hverju alþingismenn og ráðherrar þurfa betri lifeyr-
isrétt, hærri prósentu fyrir hvert ár, heldur en annað fólk. - Nema þetta
flokkist undir féiagslega hjálp.“
Lífeyriskerfið
- óskapnaður á villigötum
Gera þarf þetta kerfi heilsteypt-
ara þannig að lífeyrissjóðirnir
greiði tekjuháöan lífeyri, almanna-
tryggingar greiði tiltölulega lágan
grunnlífeyri, óháðan tekjum og
eignum, og félagsmálastofnanir
tryggi lágmarksframfærslu. Reglur
þurfa að vera svo einfaldar að líf-
eyrisþegar skilji þær án mikillar
fyrirhafnar. Fyrir þessu mun ég
berjast á alþingi ef ég fæ til þess
brautargengi.
Réttlátara kerfi
Lífeyriskerfi okkar refsar þeim
sem greitt hafa áratugum saman í
lifeyrissjóð eins og sést af dæminu
hér að framan. Áratuga spamaöur
hverfur í einhverja misskilda jöfn-
un sem refsar fyrir ráðdeild og fyr-
irhyggju. Þessu þarf að breyta.
Hvers vegna hefur lífeyriskerfið
þróast í þau ósköp sem við horfum
á í dag? Menn era alltaf að tína til
einstök tilfelli sem þykja hjálpar
þurfi. Kerfinu er breytt til þess að
ná yfir þessi einstöku tilfelh og
þannig er haldiö áfram. Enginn
heildar yfirsýn eða stefnu.
Mér finnst mikhvægt að skil-
greina markmið tryggingakerfis-
ins. Hvað á að tryggja og hver á að
borga? Öh félagsleg kerfi eru
greidd af þeim sem vinna með
sköttum eða iögjöldum. Varast ber
að þyngja álögur á hinn vinnandi
mamn til þess að drepa ekki frum-
kvæði og dugnað.
Lífeyristryggingakerfið
Undanfarið hefur hfeyrissjóðun-
um fækkað nokkuð með samein-
ingu og er það vel. En enn hefur
ekki verið afgreitt frá alþingi fram-
varp til laga um starfsemi lífeyris-
sjóða. Shk rammalöggjöf er mjög
brýn.
KjaUarinn
Pétur Blöndal
stærðfræðingur er í framboði
í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavik
Almannatryggingum þarf að
breyta og gera reglur afdráttar-
lausari og fella niður ahs konar
heimhdir th tryggingaráðs. Þannig
veit fólk betur hvaða bætur þvi
ber. Enn fremur þarf að taka úr
almannatryggingum þá þætti sem
jaðra viö félagslega hjálp. Þar má
nefna heimihsuppbót og alls konar
bætur tengdar henni og tekjutrygg-
ingunni. Þessa þætti á að flytja
undir félagslega hjálp. Með þessari
breytingu ætti lífeyriskerfið að
verða auðskiljanlegra og einfald-
ara.
Opinberir lífeyrissjóðir
Ekki verður svo skihð við lífeyr-
iskerfiö að ekki sé minnst á opin-
bera hfeyrissjóði og vanda þeirra.
Vandi Lífeyrissjóðs starfsmanna
ríkisins er skuldbinding upp á 70
milljarða króna eða um 300 þúsund
krónur á hvert mannsbarn í land-
inu, 600 þúsund kr. á hvern vinn-
andi mann. Opinberir starfsmenn
hljóta að hafa af því nokkrar
áhyggjur hvort skattgreiðendur
framtíðarinnar verði reiöubúnir að
axla þessa byrði sem fer sívaxandi
með hverju árinu. Þeirra vegna og
vegna skattgreiðenda framtíðar-
innar (unga fólksins) tel ég það for-
gangsverkefni fyrir alþingi að leysa
þennan vanda.
Tveir opinberir sjóðir, Lífeyris-
sjóður alþingismanna og Lífeyris-
sjóður ráöherra, búa við enn annan
vanda. Þeir veita óeðhlega góð rétt-
indi sem þeir að sjálfsögðu eiga
engar eignir til að greiöa og munu
falla á ríkið, þ.e. okkur. Ég fæ ekki
skihð af hverju alþingismenn og
ráðherrar þurfa betri lífeyrisrétt,
hærri prósentu fyrir hvert ár, held-
ur en annað fólk. Nema þetta flokk-
ist undir félagslega hjálp. Þessu vil
ég breyta. Burt með þessa forrétt-
indahfeyrissjóði!
Pétur Blöndal
„Áratuga sparnaður hverfur 1 ein-
hverja misskilda jöfnun sem refsar fyr-
ir ráðdeild og fyrirhyggju. Þessu þarf
að breyta.“
Skoðanir aimarra
Krafa um siðferðisbót
„Krafa íslensks samfélags um bætt siðferði virðist
reyndar ekki vera einskorðuð við viðskiptalífið. Sið-
leysi og spilling í stjómmálum hefur einnig verið
rpjög th umræðu... Það er heldur ekki loku fyrir
það skotið að svonefnt skattasiöferði almennings
batni, þegar ljóst er að yfirvöldin sjálf eru að taka til
í eigin garði. Það er varla hægt að vonast th þess
að ahur þorri almennings standi skil á því sem ríkis-
sjóði ber, þegar ráðamenn sjáhir fara frjálslega með
fé.“ Þröstur Sigurjónsson í 40. tbl. Vísbendingar.
Vöxtur og
umfang hins opinbera
„íslensk stjórnvöld geta áreiðanlega dregið ákveð-
inn lærdóm af ákvörðun breska fjármálaráöherrans.
Hér skal ekkert um það fullyrt,'hvort ráðuneyti og
ríkisstofnanir geti fækkað starfsfólki sínu th muna.
Bandalag starfsmanna ríkis og bæja er vafalaust
þeirrar skoðunar, að svo sé ekki. Hinu má ekki
gleyma, að vöxtur og umfang hins opinbera hefur í
mörg ár verið langt umfram vöxt atvinnulífsins og
einkageirans." Úr forystugrein Mbl. 21. okt.
Reykingar - heimaforvarnir
„Reykingar unghnga ganga ahtaf í bylgjum. Upp-
sveifla hefur verið að koma fram í tvö, þrjú ár... En
það er spuming hvort foreldrarnir.sem oft eru af
þessari 68-kynslóð, geti ekki komið skhaboðunum
beint til krakkanna um að óþarfi sé að taka upp sígar-
ettuna með fótunum. Ef við hefðum vitað allt sem
þau vita heföum við kannski sleppt þessu. Ég legg
líka áherslu á að forvamimar eiga aö byija heima.“
Halldóra Bjarnadóttir í Morgunblaðinu 22.okt.