Dagblaðið Vísir - DV - 23.01.1995, Blaðsíða 18

18
MÁNUDAGUR 23. JANÚAR 1995
Meiming
Á svörtum flöörum:
Aðstandendum
öHum til sóma
21. janúar voru liðin eitt hundrað ár frá fæðingu þjóðskáldsins Davíðs
Stefánssonar frá Fagraskógi. Þann dag frumsýndi Leikfélag Akureyrar
verkið Á svörtum fjöðrum eftir Erling Sigurðarson en það er byggt á ljóð-
um skáldsins.
í verki sínu nýtir Erlingur Sigurðarson ljóð Davíðs Stefánssonar með
ýmsum hætti. Þau eru sögð fram og sungin í heild eða hlutum en einnig
eru nokkur þeirra sett upp sem leiknir smáþættir. Erlingi tekst vel að
byggja upp ferli í verki sínu. Það liggur frá upphaíi leitar skáldsins að
sjálfu sér yfir hápunkt getu þess og til þess tíma, þegar það tekur að ef-
ast um erindi sitt. Söguþráður er ekki greinilegur en höfundur hefur náð
að skapa heild sem er lipurleg og áhrifamikil.
Aðalsteinn Bergdal fer með hlutverk Davíðs Stefánssonar. Hlutverkið
gerir miklar kröfur til framsagnar. Aðalsteinn stenst þær með prýði.
Einnig gerir hann vel í söng. í hlutverki Davíðs er Aðalsteinn, að vonum,
miðlægur í verkinu og hverfur aldrei af sviðinu.
Rósa Guðný Þórsdóttir er í hlutverki Konu. Framsögn hennar er góð
og með innilegri túlkun og hóflegu fasi nær hún vel anda ljóðanna sem
henni eru lögð í munn.
Steinþór Albert Heimisson er í hlutverki Manns. Hann á prýðilega
spretti, einkum í leiknum hlutum og nær tíðum góðum hrifum í fram-
sögn sinni. Fyrir kemur þó að hún verður heldur yfirdrifm og því sem
næst hranaleg þar sem ekki er ástæða til slíks.
Æskumaður er í höndum Dofra Hermannssonar. Dofri kemst almennt
vel frá þessu hlutverki. Fas hans er þó dálítið klisukennt og stirt á stund-
um, einkum í seinni hluta verksins.
Bergljót Arnalds fer með hlutverk Dísar. Hún gerir einnig almennt vel
þó að fyrir komi að nokkuð meiri innlifun og tilfmning í framsögn væri
Leiklist
Haukur Ágústsson
Jóhann Sigurðarson og Elva Osk Olafsdóttir í hlutverkum kennarans og nemandans.
Vandlifað
Kynferðisleg áreitni, valdníðsla og hrokafull fram-
koma, sem miðar að því að gera lítið úr þeim, sem
ekki hafa tök á að svara fyrir sig fullum hálsi, hefur
lengí verið vel falið vandamál. Undirrótin er auðvitað
misbeiting valds og sú árátta einstaklingsins að missa
sjónar á mannlegum gildum um leið og komið er í þá
aðstöðu að geta sagt öðrum fyrir verkum.
Opin umræða um þessi mál hefur komið mörgu góðu
til leiðar og áreiðanlega orðið til þess að margir gikk-
ir af þessu tagi (karlar sem konur) hugsa sig um
tvisvar, áður en þeir fara yfir strikið.
En það getur óneitanlega orðið vandlifað í heimi þar
sem öll tjáskipti verða að fara fram á alveg ópersónu-
legu fagmáh og helst þyrfti að vera vitni til staðar, til
þess að ekki sé hægt eftir á að snúa út úr orðum og
leggja hverri hreyfingu til dulda meiningu.
Stundum berast fréttir utan úr heimi, sem virðist
benda til þess að það sé sums staðar þjóðarsport að
varpa fram ákærum af þessu tagi, sem engan veginn
er hægt að sanna eða afsanna. Eftir situr efmn og
rústað líf þeirra, sem hugsanlega verða saklausir fyrir
barðinu á slíkum uppákomum.
í leikriti Davids Mamet er fjallað um þetta efni og
velt upp mörgum spurningum um vald og kúgun. Leik-
ritið er hressilega skifað (þýðing: Hallgrímur H. Helga-
son) og varpar skemmtilegu ljósi á samskipti tveggja
einstaklinga, sem gætu verið að tala sitt tungumáhð
hvort, svo gjörólik eru viðhorf þeirra, baksvið og vænt-
ingar. Það er hins vegar spurning hvort þýöingin nær
öhum sömu blæbrigðum og frumtextinn, alla vega
virkuðu orðaskiptin ekki alltaf sannfærandi, þegar
Carol (nemandinn) fer að leggja sína merkingu í orð
kennarans.
Þórhallur Sigurðsson leikstýrir verkinu og Siguijón
Jóhannsson gerir einfalda leikmynd, sem er lítið ann-
að en skáhallandi pallur með skrifborði og tveimur
stólum, en þjónar engu að síður sínu hlutverki ágæt-
lega.
Carol (Elva Ósk Ólafsdóttir) gengur á fund kennara
síns í háskólanum. Hún er hrædd um námsárangur
sinn og mikið ríður á að hún falh ekki á önninni.
Kennarinn John (Jóhann Sigurðarson) er sjálfumglað-
ur framapotari. Hann er upptekinn af sínum eigin
málum og hugsar meira um húsakaup og stöðuhækk-
un en hag nemendanna.
Leikritið er ádeila og hvörfm í verkinu byggjast á
sniðugri hugmynd um það hvemig valdahlutfólhn
snúast við, þegar Carol nær undirtökunum og þau
skipta í raun um hlutverk. í stað þess að kennarinn
tali niður til hennar og láti sig í raun litlu skipta,
hvernig henni gengur, neytir hún þeirrar stöðu sem
upp er komin og beitir hann kúgun.
Smám saman herðir hún þumalskrúfuna, jafnframt
því sem hún dregur upp úr pússi sínu æ fleiri ávirðing-
ar og ásakanir um óviðurkvæmhega framkomu, kyn-
þáttafordóma, gagnrýni verðar skoðanir og jafnvel til-
raun tíl nauðgunar. Kennaragarmurinn sér ahar sínar
framavonir við það að fjúka út um gluggann og hann
er tilbúinn að lúta æði lágt til þess að kaupa sér frið.
Galhnn við leikrit Mamets er hins vegar sá að þess-
ar persónur ná einhvern veginn alls ekki til manns,
Leiklist
Auður Eydal
sérstaklega átti ég erfitt með að átta mig á hvað höf-
undurinn er aö fara með persónulýsingu Carol og fyr-
ir hvað hún stendur. Hún er skilningssljó, vanstillt
og viðbrögð hennar öll ýkt úr hófi, þannig að áhorfend-
ur spyija sjálfa sig hvað í ósköpunum hún sé að gera
í þessu námi, en í hinn kantinn er hún svellköld og
útreiknuö. Réttlætingin á því sem hún gerir er líka
ósköp veikbyggð og varla er ætlast til að samúð áhorf-
enda sé með kennaranum. Th þess er hann allt of
dæmigerð blók, yfirlætisfullur og upptekinn af sjálfum
sér.
Þannig veikir það verkið í heild, að í rauninni er
ekki nokkur leið að hafa samúö með þessum persón-
um. Hvorugri þeirra. Kannski var það aldrei meining-
in, því að þau eru fyrst og fremst málpípur höfundar-
ins, sem er að koma á framfæri skoðunum sínum og
ádeilu á tilfmningafirrt þjóðfélag.
Kennarinn er þó miklu nær því að ganga upp sem
persóna og Jóhann Sigurðarson spilar vissulega feikn
vel úr þeim hnum, sem lagðar eru í verkinu. Hann
sveiflast á milh yfirlætis og auðmýktar, reiði og upp-
gjafar. Elva Ósk vinnur að mörgu leyti vel úr forsend-
um verksins í sínu hlutverki, en gallinn er bara sá
hvað textinn er tvíátta. Mér fannst hún líka fara dálít-
ið offari í fyrri hlutanum, þar sem vansthling og inni-
byrgð reiði fá útrás. Þarna hefði mátt dempa leikmát-
ann til muna. í seinni hlutanum tekst henni mun bet-
ur að smíða heillega mynd úr efninu.
Ég á nú eftir að sjá að fólk reiðist þessu verki hér á
landi, standi jafnvel upp og bauli á leikarana eins og
sagt er að gerst hafi í háskólaborgum í Bandaríkjun-
um. En hvort það sýnir að þessi mál séu í góðu lagi
hér hjá okkur og enginn þurfi að taka þessa umræðu
til sin er svo aftur annað mál.
Þjóöleikhúsiö sýnir á Litla sviðinu:
OLEANNA
Höfundur: David Mamet
Þýðing: Hallgrimur H. Helgason
Lýsing: Ásmundur Karlsson
Leikmynd og búningar: Sigurjón Jóhannsson -
Leikstjórn: Þórhallur Sigurósson
æskheg. Fas Bergljótar er almennt vel við hæfi en verður á stundum
nokkuð staðlað og einhæft.
Þráinn Karlsson og Viðar Eggertsson ljá raddir sínar í Innri rödd og
Sunna Borg er Draumkonan. Þessi hlutverk eru ekki stór en skila sér vel.
Þórey Aðalsteinsdóttir er í hlutverki Fulltrúa nútímans. Hlutverkið er
smátt en Þórey gerir því fullnægjandi skil.
Leikstjórn Þráins Karlssonar er natnislega unnin. Sviðshreyfingar
ganga vel upp og uppsetningar, ekki síst í leikflutningi ljóða, eru víða
áhrifamiklar. Þráni hefur einnig tekist mætavel að móta vel samfehu í
fasi og framsögn og þannig náð að skapa hehd sem gerir ljóðum Davíðs
Stefánssonar, eins og þau birtast í verki Erlings Sigurðarsonar, góð skh.
Leikmynd Þráins er einfold en fullnægjandi. Hún nýtur sín vel í lýsingu
Ingvars Björnssonar.
Veikasti þátturinn í uppsetningu Leikfélags Akureyrar á leikverkinu Á
svörum fjöðrum er tónlistarflutningurinn. Undirleikur Birgis Helgasonar
er reyndar góöur og snyrtilega unninn en söngflokkurinn, sem skipaður
er Atla Guðlaugssyni, Jóhannesi Gíslasyni, Jónasínu Arnbjörnsdóttur
og Þuríði Baldursdóttur, nær ekki saman sem skyldi í sungnum texta.
Bestu hlutamir í flutningi söngflokksins og meðhma hans eru „vókalíser-
ingar“, sem fara nokkuð vel, og nokkur sóló Þuríðar Baldursdóttur sem
koma vel út.
í heild ér sýning Leikfélags Akureyrar gott framlag th þess að halda á
lofti nafni þjóðskáldsins frá Fagraskógi. Hún er metnaðarfuh og að lang-
hestu aðstandendum öhum th sóma.
Leikfélag Akureyrar
Á svörtum fjöróum. Úr Ijóðum Davíös Stefánssonar frá Fagraskógi
Höfundur: Erlingur Sigurðarson
Leikstjórn og sviðsmynd. Þráinn Karlsson
Tónlistarstjóri: Atli Guðlaugsson
Á svörtum fjöðrum: „Gott framlag til þess að halda á lofti nafni þjóð-
skáldsins frá Fagraskógi."