Dagblaðið Vísir - DV - 01.09.1995, Blaðsíða 4

4
FÖSTUDAGUR 1. SEPTEMBER 1995
Fréttir
Jón Baldvin Hannibalsson um sameiningu vinstri manna:
Allar f orsendur til
sameiningar hafa breyst
- sama staða nú og eftir kosningamar 1983, segir Svanur Kristjánsson prófessor
Enn einu sinni er hafin umræöa á
íslandi um sameiningu vinstri
manna í einn stjórnmálaflokk. Um
þetta verkefni hafa menn rætt og
stofnað stjórnmálaílokka allar götur
síöan Sameiningarflokkur alþýðu,
Sósíalistaflokkurinn, var stofnaður
af kommúnistum og krötum eftir
klofning í Alþýðuflokknum. Alþýðu-
bandalagið var á sínum tíma stofnað
af sósíalistum og Hannibal Valdi-
marssyni til að sameina vinstri
menn. Hannibal stofnaði svo Samtök
frjálslyndra og vinstri manna til að
sameina vinstri menn. Vilmundur
Gylfason stofnaði Bandalag jafnað-
armanna til að sameina vinstri menn
og meira að segja Þjóðvaki var stofn-
aður í vetur er leið til að sameina
vinstri menn.
Menn hrukku við
Síöan gerist það að alþingismenn-
irnir Svavar Gestsson og Jón Baldvin
Hannibalsson efna til fundar um
nýútkomna bók Svavars um framtíð-
arsýn hans í íslenskri pólitík. Svavar
segir bókina vera málefnalegt sáttat-
ilboð sitt til sameiningar vinstri
manna í landinu. Undir þetta tekur
Össur Skarphéðinsson sem segist líta
á bók Svavars sem framlag hans til
tilraunar til að sameina vinstri
menn.
Fundur þeirra tvímenninga var
mun flölsóttari en nokkur átti von
á. Af því draga menn þá ályktun að
áhugi grasrótarinnar fyrir samein-
ingu sé mjög mikill. Margir flokks-
broddar hrukku dálítið við þegar
þeir sáu þennan flölda. Hann kom
þeim á óvart. Og hinir gamalreyndu
stjórnmálamenn Svavar Gestsson og
Jón Baldvin gripu þetta á lofti og tal
þeirra var líka á miklum sameining-
amótum.
Tóku aðstæður völdin?
„Ég hef þaö á tilfmningunni að
þeir hafi látið aðstæöurnar taka
völdin þegar þeir sáu þennan flölda
fólks úr öllum vinstri flokkunum.
Þeir ætluðu að ræða bók Svavars en
hófu að ræða sameiningu. Mér þótti
það ills viti í þeirri umræöu að ekki
var minnst á kvenfrelsisbaráttuna,"
segir Kristín Halldórsdóttir, þing-
kona Kvennalistans, um upphaf nýj-
asta sameiningartalsins.
En hvað hefur breyst? Hefur eitt-
hvað það gerst í íslenskum stjóm-
málum sem eykur líkurnar á sam-
einingu vinstri manna í einn sflórn-
málaflokk? Ekkert segja sumir. R-
listinn og árangur hans, segja aðrir.
Eins og1983
„Mér sýnist að það sé komin upp
svipuö staða í íslenskum stjórnmál-
um og eftir alþingiskosningarnar
1983. Nú eins og þá hafa Sjálfstæðis-
flokkur og Framsóknarflokkur
myndaö ríkisstjórn. Nú eins og þá
eru flórir smáflokkar á vinstri væng
í stjórnarandstöðu. Það em meira að
segja sömu styrkleikahlutfóll á milli
sflómarandstöðuflokkanna og voru
þá. Alþýðubandalagið aðeins stærra
en Alþýðuflokkurinn og nú kemur
Þjóövaki í stað Bandalags jafnaðar-
manna og mjög svipað að stærð og
Kvennalistinn með 3 þingkonur eins
og þá. Þá var reynt að efla samstarf
þessara flokka en með engum ár-
angri," segir Svanur Krisflánsson,
prófessor í sflórnmálafræði við HÍ, í
samtali við DV um sameiningartal
manna nú.
Hann segist ekki sjá að neitt hafi í
rauninni breyst frá 1983 nema til-
koma R-listans.
„Ef Ingibjörg Sólrún Gísladóttir á
Svanur: „Mér sýnist að það sé kom-
in upp svipuð staða í íslenskum
stjórnmálum og eftir alþingiskosn-
ingarnar 1983.“
Jón Baldvin: „Vinstri menn eru ein-
staklingshyggjumenn og rekast illa
i flokkum. Hægri menn eru féiags-
hyggjufólk og rekast vel i flokki."
Kristín: „Ég held að þetta sé bóla
eins og ávallt áður. Það er min til-
finning fyrir þeirri umræðu sem fór
af stað á fundi þeirra Svavars og
Jóns Baldvins."
aö verða leiðtogi sameinaðra vinstri
manna þá getur það ekki gerst fyrr
en eftir borgarstjórnarkosningarnar
1998. Ég ætla í sjálfu sér ekki að úti-
loka að eitthvað gerist á þessu kjör-
tímabili en það verður þá ekki fyrr
en eftir borgarstjórnarkosningarnar
1998,“ segir Svanur Kristjánsson pró-
fessor.
Breyttar forsendur
„Þú spyrð hvort eitthvað hafi gerst
sem auki líkumar á að sameining
vinstri manna takist nú frekar en
áður þegar um hana hefur verið rætt.
Ég svara því játandi. í fyrsta lagi og
ætli það sé ekki einna stærst, Sovét-
ríkin eru ekki lengur til. Austur-
Evrópa er fijáls, Berlínarmúrinn
fallinn og hugmyndafræðin á bak við
þetta á vonarvöl. Þetta var nú
stærsta ágreiningsefni lýðræðis-jafn-
aðarmanna og kommúnista/sósíal-
ista í 60 ár. Það er væntanlega úr
sögunni nema ef til vill eftirhreytur
í hugum einhverra.
í ööra lagi má benda á að hver ein-
nota tilraunin af annarri til flokks-
stofnunar á vinstri væng hefur runn-
ið út í sandinn. Kvennalistinn hefur
verið undantekingin hvað varðar,
Svavar: „Ég lít á bók mina sem
málefnalegt samstarfstilboð til sam-
einingar vinstri manna.“
Fréttaljós
Sigurdór Sigurdórsson
eigum við að segja, „eins máls hreyf-
ingu“ hvað það varöar að lifa af. Nú
heyrist sú skoðun frá fulltrúum
Kvennahstans að því verkefni þeirra
að hrista upp í karlaveldinu utanfrá
sé kannski lokið að sinni þannig að
nú komi til álita að fylgja málefna-
baráttunni eftir innan stærri hreyf-
ingar.
Þá er enn eitt atriðiö sem skiptir
máli. Flokkarnir skiptast nú ekki á
milli sflórnar og sflórnarandstöðu
eins og á síðasta kjörtímabili en það
var afleiðing af ágreiningi um stór
mál, svo sem EES-samninginn og ál-
mál. Allt eru þetta atriði sem ættu
að hafa mikiö að segja,“ segir Jón
Baldvin Hannibalsson, formaður Al-
þýðuflokksins, um málið.
Bara í orði?
„Ég held að sá mikli flöldi fólks sem
kom á þennan fund sýni að fólk ætl-
ast til þess af okkur aö við leggjum
rækt við aö reyna að fmna samstarfs-
leiðir eins og kostur er. Ég lít á bók
Margrét: „,Ég tel að aðstæður allar
til sameiningar vinstri manna séu
breyttar. Þar nefni ég R-listann til
sögunnar."
Össur: „Ég hef þá trú að hugur fylgi
máli, alla vega hjá forystumönnum
A-flokkanna.“
Ásta: „Ég held að sameining félags-
hyggjufólks sé nær en margur hygg-
ur.“
mína sem málefnalegt samstarfstil-
boð til sameiningar vinstri manna. Á
fundinum kom fram, í orði alla vega,
hjá Jóni Baldvin Hannibalssyni
áhugi fyrir sameiningu. Hins vegar
er ljóst að það er honum þvert um
geð að hugsa til víðtæks samstarfs
vinstri manna. Það sást best í grein
í Alþýðublaðinu daginn eftir þennan
fund. Þar skrifar hann um mig þann-
ig að mér datt í hug: Er þetta Björn
Bjarnason undir dulnefninu Jón
Baldvin Hannibalsson," segir Svavar
Gestsson alþingismaður.
Flokksgirðingar horfnar
„Ég tel að aðstæður allar til sam-
einingar vinstri manna séu breyttar.
Þar nefni ég R-listann til sögunnar.
Ég veit að samstarfið innan Reykja-
víkurlistans er nflög gott. Eða eins
og Arthur Morthens orðaði það þeg-
ar við ræddum saman á fundinum á
dögunum; allar flokksgirðingar eru
fallnar, eru að engu orðnar. Þá vil
ég benda á útkomu þessara flokka í
alþingiskosningunum í vor. Auðvit-
að hefðu allir vinstri flokkamir vilj-
að veröa hinn eini stóri jafnaðar-
mannaflokkur. En ég vona að úrslit
kosninganna hafi orðið til þess að
menn seu búnir að gefa upp vonma
um að þeirra flokkur verði hinn eini
stóri jafnaðarmannaflokkur. Ég
vona að forystufólk allra þessara
flokka átti sig nú loks á þessu og sé
tilbúið að vinna að sameiningu af
heilindum," segir Margrét Björns-
dóttir, formaöur Félags frjálslyndra
jafnaðarmanna.
Held að þetta sé bóla
„Ég held að þetta sé bóla eins og
ávallt áður. Það er mín tilfmning
fyrir þeirri umræðu sem fór af stað
á fundi þeirra Svavars og Jóns Bald-
vins. Hins vegar hygg ég að hjá hin-
um almenna flokksmanni, grasrót-
inni, sé áhugi fyrir samstarfi eða
sameiningu. Árangur Reykjavíkur-
listans ýtir mjög undir og víkkar
umræðuna um þetta meðal fólks. Ég
ætla ekkert að fullyrða en ég óttast
að það sé annaö og erfiðara verk að
flytja samstarf eins og tókst urn
Reykjavíkurlistann yfir í landsmála-
pólitíkina. Ég bendi til að mynda á
að þeim Svavari og Jóni Baldvin datt
ekki til hugar að ræða kvenfrelsis-
baráttuna einu orði á fundi sínum á
dögunum. Það eitt fyllir mig efa,“
sagði Kristín Halldórsdóttir, þing-
kona Kvennalistans.
Hugur fylgir máli
„Eg hef þá trú að hugur fylgi máli,
alla vega hjá forystumönnum A-
flokkanna. Ég varð ekki var við það
hér áður fyrr hjá forystumönnum
Alþýðubandalagsins, á meðan ég var
í þeim flokki, að þar væri útbreiddur
vilji til að kanna málið til þrautar.
Ég tel að hann sé það aftur á móti
nú. Ég held líka að bók Svavars
Gestssonar sé frá hans hendi hugsuð
sem málefnalegt innlegg inn í sam-
einingarmálin, alveg burt séö frá þvi
hvernig menn túlka hana,“ sagði
Össur Skarphéðinsson alþingismað-
ur sem verið hefur bæði í Alþýðu-
bandalagi og Alþýðuflokki.
Nær en margir halda
„Ég held að sameining félags-
hyggjufólks sé nær en margur hygg-
ur. Hún er mikið áhugamál hins al-
menna flokksmanns í öllum vinstri
flokkunum nú. Ég held enda aö mál-
efnalega skilji ekki meira að þessa
flokka en fólkið sem rúmast í Sjálf-
stæðisflokknum. Ég tel og vona að
félagshyggjuflokkamir beri gæfu til
að ganga frá þessum málum fyrir
1997 þannig að þeir geti boðið fólki
upp á nýjan valkost bæði í sveitar-
stjómarkosningunum 1998 og í þing-
kosningunum 1999,“ segirÁstaRagn-
heiöur Jóhannesdóttir, þingmaður
Þjóðvaka.
Mörg Ijón
Ýmsir óttast að þeir flokksforingjar
sem nú ráða ferðinni, Jón Baldvin,
Ólafur Ragnar, Svavar Gestsson, Jó-
hanna Sigurðardóttir, Kvennalista-
konur ýmsar, svo að dæmi séu tekin,
séu svo pólitískt fyrirferöarmikil,
frek og ráðrík aö þau rekist aldrei
saman í stjórnmálaflokki. Fólkið sem
DV ræddi við, Jón Baldvin, Margrét,
Össur, Svavar og Ásta R. eru ekki
mjög, en misjafnlega þó, svartsýn á
það mál. Kristín Halldórsdóttir telur
fyrirferðina of mikla.
Það er alveg ljóst að það eru mörg
ljón í veginum að sameiningu vinstri
manna á íslandi í einn stjórnmála-
flokk. Þó ekki væri fyrir annað en
það sem Jón Baldvin sagði. „vinstri
menn eru einstaklingshyggjumenn
og rekast illa í flokkum. Hægri menn
eru félagshyggjufólk og rekst vel í
flokki."