Þjóðviljinn - 24.12.1969, Side 20

20 JÓLABLAÐ
Það mun yngist af kivæðum sem
eru í kvæðabók bans. Hinn 9.
okrt. þá um haiuisitið gengur Jó-
hanna að eiga Bjöm Einairsson,
bóndason á Bní, og þessi ásta-
lifssaga er búin.
Þegar Kristján hafði sagt sig
úr sikóla í apríl 1868 lá leið
hans til Vopnafjarðar, hvort
sem hann hefur komið við á
Brú áður. Hann fékk þar at-
vinnu ef svo skyldd mega kalla.
Ekki er óg í neinum vafa um
það, að þar hetfiur hann notið
séra Haildórs á Hofi við. Sá
sem tók hann í þjónustu sína
var aills ókunmugur Kristjáni og
nýkotminn til Vopnafjarðar,
Gúsitaf Ivarsson faktor; þar átti
Kristján að kenna börnum. en
á sumrum lá það fyrir dönsku
verzluninni þar, að láta í té
hesta og fylgdarmenn handia
dönskum efttrlitsmönnum þessa
verzlunarfyrirtækis á Austur-
landi og Húsavik. Órum &
Wulff- Á slíkri fierð er Kristján
þegar tekin er mynd af hon-
um í Vallanesá með flöisku í
hendi, og hefur sú mynd oft
birzt á prenti. Með vetri hefur
hann svo kennslu. Vetrið gæti að
þessa sumaratvinnu hefði bann
stundiað á skólaárum sínum. ein-
hver sumur, svo hér hefði hann
verið kunnugur stöirfum, en ekk-
ert ligigur fyrir uim það í heitm-
ildum, en af því er bráðum
segir af séra Halldóri, girunar
mig liðsemd hans við Kristján
á ýmsa grein, er hann vair að
brjótast til mennta.
Verð ég nú að stytta mál og
í engu sinni ég þeirri söigu, er
af Krisitjáni fór í skóla. Frá
því segir í ævisögu Jóns Ólafs-
sonar, er fyrr gat, þótt vita-
skuld megi fleira til tína. Við
þá ævisögu mun fátt að afhuga
og segir þó Jón, að stúlka hafi
hruigðið heiti við Kristján. Frá
því segir hann ekki gerr og
aillir hafa ályktað að hér sé um
Jóhönnu að ræða. Ég efast stór-
lega um það, að þetta taki til
hennar en getur þó varið saitt.
Aðeins óljósan söguslæðing hef
ég heyrt um það, að önnur stúlka
en Jóhanna hafi komið yið
hjartað í Kristjáni. Það getur
aldrei sannazt, úr þvi sem kom-
ið er.
Hafi hér tekázt ástir þá er
hún af þeirri gerð frá Jóhönnu
hlið, að hún gefst ekki upp fyrr
en í fulla hnefaina, og helzt við
gröfina og nær þó oft lengra. Fn
þegar Kristján kom úr skólan-
um niðurbrotinn maður, þá er
hér ekkert annað fyrir hendi en
geíast upp. Hér eru sjálfskapar-
vítiseldiar færðir yfir ástir og
framtíð og á rjúkandi rúsitina
er efcki til neins að stíga. Jó-
hanna sýndi það að henni var
gefinn mannskapuir. En sumarið
1868 gefst hún upp og giftir sig
undir veturinn. Kannski hefur
Kristján hér verið búinn tvö-
földum ástmednum og er þá
ekki von að vel færi. Það er
ekki bálför unnustubréfs frá
Jóhönnu, sem Kristján kveð-
ur um. Hún hefur aldrei skrifað
slíkt bréf að fuUum líkum. Á
hinu eru aiftur líkur að til hins
síðasta hafi Kristján treyst Jó-
hönnu, og leggi leiðina beint til
hennar að Brú, þegar hann
kemur að sunnan vorið 1868.
Vísan góða
Þjóðin á vísu eftdr Kristján,
sem henni er gimsfeinn, eins
og Dettifóss og Herðubreið. Það
er vísan: Yfir kaldan eyðisand,
o.s.frv. Langt mál má sfcrifa
um þessa vísu og það verður
eflaiust síðar gert. Nú er skrifað
um það á hvaða eyðisandi þessi
vísa hafi verið kveðin. Það kann
að skipta máli hvar hún er kveð-
Ægilegur og undra fríður
ertu, hið mikla fossaval.
Aflrammur jafnt þú áframilíður
í eyðilegum hamrasal.
(Úr kvæðinu Dettifoss
efitir Kristján Jónsson).
-<S>
Óskum öllu starfsfólki voru og viðskip’ta-
vinum
gleðilegra jóla
og farsældar á komandi ári.
VÉLSMIÐJAN KLETTUR
Vesturgötu 18 — 24, Hafnarfirði.
Símar 50139 — 50539.
in, en það þarf ekki að vara að
hún sé kveðin á neinum sandi.
Bezt er skáldum að yrkja um
vorið i skammdegi og einsgetur
veríð hægt að minnast á eyði-
sand á grænu túni. Vísan sýnir
að hún er geðhrifavísa, og þau
geðhrif geta kornið yfir skáld
í rúminu eins og á reginfjöllum.
En hún sýnir ótvíræðan og sár-
an minningablæ, svo hennar
staður og stund er úr lífs-
reynslu Kristjáns. Hann sveimar
um nótt yfir kaldan eyð'isand,
þar sem Norðurland er horfið og
hann á hvergi heima. Hvar er
þeirra minninga að leita í lífi
Kristjáns? Vopnfirðingar sö'gðu
að vísan væri ort er Kristján
kom af Fjöllurrv, Norðurlandi,
til Vopnafjiarðar á Austiurliandi.
En nú er búið að finna það upp
að vísan sié ort á hálendissönd-
um á leið Kristjáns í skóla eift-
hvert sinn. Hann á að bafa orð-
ið viðskilia við ferðafélaga og
sveimað í nóttinni. Þetta er tóm
fjarstæða. Á skélaártum sínum
á Kristján hedma í Reykjavík og
er það ek'kert kot. Menn ferðast
ekki um nótt nema hún sé björt,
og það er fjarstæða að menn
villist úr samf ylgd. Það er hæigt
að benda á staðinn, þar siem
Kristján mátti minnast alls
þessa, að Norðurland var hcrfið.
að hann sveimar um nótt og á
hvergi heima, og verður tál
styrktar því, að hann bafi vitjað
Jóhönnu, er hann kom að sunn-
an 1868. Narðurland bverfiur á
Biskupshálsí fyrir stunnan
Grímsstaðd á Fjöillum. Þessi báls
-<S>
RIKISUTVARPIÐ
Skúlagötu 4 — Reykjavík
Skrifstofur ú'tvarpsstjóra og útvarpsráðs, auglýsingaskrifstofa, innheimtu-
skrifstofa, tónlistardeild og fréttastofa.
AFGREIÐSLUTÍMI ÚTVARPSAUGLÝSINGA:
Virkir dagar, nema laugardagar . Kl. 8 —18
Laugardagar ..... Kl. 8 — 11 og 15 —17
Sunnudagar og helgidagar ...... Kl. 10 —11 og 16 —17
ÚTVARPSAUGLÝSINGAR NÁ TIL ALLRA LANDSMANNA OG
BERAST Á SVIPSTUNDU.
ATHUGIÐ að símstöðvar u’tan Reykjavíkur og Hafnarfjarðar veifa útvarps-
auglýsingum móttöku gegn staðgreiðslu.
er þröskulduir í Víðidalnum, sem
tilheyrir Jökuldalshreppi. Þarna
eru sýslumót og fjórðungsmót,
og tálfinningin grípurþann, sem
þessa söigu kann. Hétr er að heilsa
og kveðja. Hu'ghvörf og hiuighrif
leika hér saman og það hef ég
sijálfuir reynt.
Kveð ég Austurlandið ljúft
ljóma dala og fjarða,
þar sem er á hálsi hrjúft
hnullungs grjót og varða-
hef ég kveðið á þessum stað. Af
hálsinum sést yfir stóran hluta
af aiusibanvarðu Norðurl'andi,
heimkynni Kristjáns. Hálsinn er
ber og blásinn og á bonum
standa vörður sem gjörðar hafa
verið til að staðfesta þessd mörk
á fjórðungum, liklega fyrsf um
960, er landinu var skipt í f jórð-
unga. Það er stutt austiur af
hálsinum og Norðurland er horf-
ið. Þarna er Kristján frekast á
ferð um nótt, bjarta nótt, og nú
á hann svo sannarlega hvergi
heima. Þetba er leiðin að Möðru-
dal og síðan um heiði að Brú.
Kristján kemur á Brú, eins og
Þór.a Einarsdóttir saigði, og það
eru næstum engar líkur á því,
að hann komi þar fyrr en þetta
ár. Hann sækir ekki kaupaivinnu
að Brú, þar þarf ekki á kaupa-
manni að halda á mannmörgu
beimili, margra bræðra og
frænda, sem búa á Brú. Hvergi
gat Kristján farið yfir gleggri
mörk á Norður- og Austurlandi
en þarna, og þarna hlaut hann
að kunna gleggst skil á því að
Norðuxland var horfið. Það gat
verið ógleggra víðast annars-
staðar fyrir honum. Hér eru hin
miklu bvörf í sögu Kristjáns,
sem enginn bannar til hiítar.
Stúlka bregður heiti við hann.
Það er víst að það er ekki Jó-
hanna, en einn um nótt, þegar
hann á hvergi heima, svedmar
hann á vit við Jóhönnu.
Skáldið
Kristján var að allria áSiti sitór-
skáld á þessum tírna, og höfðu
menn þó tæpast undir höndum
nema lítið eitt af því, sem eftir
hann liiggur í skáldskap. Ég til-
færi efitárfarandi í því efni:
Bjarni hét maður Rustikusison og
auknefndiur „raimi“, endia mik-
ill maður fyrir sér og óvílinn.
Hann gerði stundum vísiur og
sumar góðar, og nú fór hann
að kánkast við Kristján í vísu-
gjörð. en Kristján svaraði því
með vísunni: Átján hrossa afl
sem ber / úr honum fossar
mælskan sver. / Ránargiossia
gredndur ver / í galsa blossia
og trylling fer. '/ Bjarni hafði
einlkum búsetu í Jökuldiallsheiði,
en var upprunninn í Vopnafirði.
Nú kom Bjtarni í Hof tii séra
Halldórs. Þangað var öllum gott
að komia og ailir tóku mark á
því sem séna Halldór siagði.
Halldór prestur tók þegar að
álasa Bjama fyrir kveðskapinn
um Kristján og sagði að það
væri efcki á hans meðfæri að
eiga við Kristján í skáidskap.
Það væri sveitarskömm, að hann
færi að apast upp á stórskáld
með kveðskap. Haildór prestur
gaf ekká efitir á mannasiðunum
í sánni siveit, og sá rafni maður
kwaddi á Hofi og fór í vindinn
af sinnj kæru Jöikuldalsheiði,
meira en lítið hugsi og hrelldur
undan dómi hins óskeikula. En
hvað er þá að heita „rami“ ef
nú skal bogna og Bjiaimi fier að
ynkj a. Og á næsta bæ sagðd hann
frá skiptum sínum við séra
Halldór og kvað þá vísu:
Mig hefur hent sú vamma
vömm,
verst sem orðið getur.
Nú skal bæta skömm á
skömm
og skálda um þá í vetur.
Eftir þessu hiafa fileiri orðið
fyrir Bjarna en Kristján og
ræða séra Halldórs hefur verið
löng. Á þessum næsta bæ var
drengur, sem sagði mér þetta um
60 árum síðar. Nú vedt enginn
hvað Bjami lcvað um veturinn-
Hann hefur sjálfsaigt spunnið
hrossíhár í strengi á Víðihólum,
en enginn veát hvað hann söng
á þá.
Á Vopnafirði
Eins og hér kom fram spyrst
til Kristjáns á Vopnafirðd 9.
sept. 1868. Þá liiglgur fyrir hon-
um að fana að kenna börnum og
kannski unglingum. Vopnaf jörð-
ur er lítið þorp á þessum tíma.
Selstiöðuverzlunarstaður og
sækja til viðskipta nálægar
byggðir við Vopnaf jörð, og þessi
eina selstöðuverzlún hefur öll
viðskiptin á sinni könnu. Kaup-
tíð á þessium stað, vor og baust,
er miikill umsivifiatími og margt
kemur þar manna og rmargt get-
ur orðið í kynnum fólks. Staður-
inn miun einna merkilegastur á
þessum tíma fyrir það, að bar
búa þrjár hefðarkonur. allar
systur, bændadaetur úr Eyja-
firði. Mairía Þorvald'sdóttir frá
Eyrarlandi hafði átt Carl Johan
Gröndvold. en hann lézt fyrir-
farandd ár. Hanp var fiaktor
Frambald á 29. síðu.