Þjóðviljinn - 07.10.1973, Blaðsíða 7

\ » •• * * ••••«:'» , s - , , , ■
Sunnudagur 7. október 1973. MÓÐVILJINN — SIÐA 7
SVAR OG GREINARGERÐ
ÚTVARPSRÁÐSMANNA
Þjóöviljanum hefur borist eftirfarandi
greinargerö frá fjórum útvarpsráös-
mönnum i tilefni af yfirlýsingum frá
nokkrum starfsmönnum Ríkisútvarpsins
sem beinst hafa gegn útvarpsráöi:
A fundi sinum 24. sept. s.l. samþykkti
útvarpsráð tillögu þar sem lýst var
óánægju með fréttaskýringar Rikisút-
varpsins vegna valdaráns herforingja i
Chile. Var þar varað við að teknar væru
hlutsamar fullyrðingar upp i fréttaskýr-
ingum án þess að geta heimilda og gagn-
rýnt að stjórnmálasaga Chile undanfarin
ár hefði ekki verið rakin á viðhlitandi
hátt. Þessi tillaga hlaut venjulega af-
greiðslu i útvarpsráði og var samþykkt
með 5 atkv. gegn einu. Þennan fund sátu
útvarpsstjóri og framkvæmdastjóri sjón-
varpsdeildar (fréttastjóri sjónvarps einn-
ig að hluta) og virtist hvorugur þeirra
hafa nokkuð við afgreiðslu þessa að
athuga. Hins vegar hefur þessi samþykkt
verið notuð til að þyrla upp miklu mold-
virðri i sumum dagblöðum, og viðbrögð
allmargra starfsmanna Rikisútvarpsins
hafa verið næsta óvenjuleg. Virðist nú
sem mál þetta hafi þróast nokkuð út fyrir
takmörk skynseminnar, og eru eftirköst
málsins i litlu samræmi við upphaf þess,
Við undirritaðir sem að þessari samþykkt
stóðum höfum ekki fyrr tekið til máls til
að svara opinberlega ásökunum útvarps-
stjóra, framkvæmdastjóra og frétta-
manna. Meginatriðin i ásökunum frétta-
mannanna voru að gagnrýni ráðsins væri
ekki byggð á könnun frumheimilda, að
leita hefði átt skýringa hjá viðkomandi
fréttamönnum, að birting samþykktar-
innar i blöðum hafi verið óeðlileg og að
fréttir og fréttaskýringar heyrðu beint
undir útvarpsstjóra. I ásökunum útvarps-
stjóra fólst sú yfirlýsing að samþykktin og
birting hennar væri til þess fallin að skaða
Rikisútvarpið. Okkur er ekki ljúft að
standa i blaðadeilum við starfsmenn Rik-
isútvarpsins, en þar sem ekkert dagblað
hefur skýrt málið frá báðum hliðum telj-
um við nauðsynlegt að eftirfarandi atriði
komi fram:
1.
Það er hlutverk og skylda útvarpsráðs
að gagnrýna það sem þvi þykir fara mið-
ur i dagskrá. Tekur það jafnt til frétta og
fréttaskýringa sem annars dagskrárefn-
is. Það er misskilningur fréttamanna að
starfsemi fréttastofanna, fréttir og frétta-
skýringar, heyri beint undir útvarps-
stjóra með öðrum hætti en aðrir dag-
skrárliðir. Ekkert ákvæði þar að lútandi
er i gildandi lögum. Fréttamönnum ætti
að vera það kunnugt að það var útvarps-
ráð sem fól fréttastofu hljóðvarpsdeildar
að annast fréttaskýringar og að það var
sömuleiðis útvarpsráð sem ákvað hvaða
fyrirkomulag skyldi vera á fréttaskýr-
ingaþáttum sjónvarps i vetur. Útvarps-
stjóri hefur staðfest þennan skilning.
Fréttamenn hafa meira aö segja sjálfir
staöfest hann, þvi aö stjórnendur frétta-
skýringaþáttarins „Sjónaukinn” komu aö
eigin ósk á fund útvarpsráös 1S. janúar
s.l. og báöu ráöiö aö setja þættinum
starfsreglur af þvi þeir voru óánægöir
meö úrskurö útvarpsstjóra I tilteknu máii
(sbr. fundargerð). Réttmæti þess að út-
varpsráð geri samþykkt eins og þá sem
nú hefur orðið deiluefni verður þvi ekki
dregið i efa. Það er beinlinis gert ráð fyrir
þvi i 6. gr. útvarpslaga að útvarpsráð sé
úrskurðaraðili um m.a. óhlutdrægnis-
skyldu. 1 sömu grein er tekið skýrt fram
að ákvarðanir útvarpsráðs um útvarps-
efni séu endanlegar.
2.
Við höldum fast við efnislega gagnrýni
okkar á fréttaskýringar um valdaránið i
Chile. Kvartað er undan þvi að sú gagn-
rýni hafi ekki verið rökstudd i samþykkt-
inni. Menn hljóta að skilja að útvarpsráð
getur ekki sent frá sér ýtarlega greinar-
gerð með hverri samþykkt sinni. En rök
komu vissulega fram við umræður þar
sem til staðar voru útvarpsstjóri, fram-
kvæmdastjórar og a.m.k. i eitt skipti
fréttastjóri sjónvarps. I þessu máli var
ekki flanað að neinu, heldur bar það á
góma i þrjá fundi i röð. Hafi fréttamenn
ekki haft neinar spurnir af þessum um-
ræðum, þá verðum við að segja að yfir-
menn þeirra hafi brugðist þvi hlutverki
sinu að vera tengiliðir milli starfsfólks og
útvarpsráðs, ekki sist vegna þess að um
leið og máli þessu var frestað á fundi 20.
sept. kom fram ósk um að embættismenn-
irnir kynntu viðkomandi fréttamönnum
málið. Starfsfólk Rikisútvarpsins hlýtur
„Hlutverk og
skylda útvarpsráðs
að gagnrýna”
„Höldum fast við
efnislega gagnrýni
okkar”
„Hafi
fréttamennirnir
ekki haft neinar
spurnir...”
„Orð sem aldrei
voru lesin í
útvarp”
„Undarlegt ef
satt er”
„Fékk
samþykktina á
sjálfum fundinum”
„Samþykktir
útvarpsráðs eru
opinberar"
„Fól
fréttastofnunum
að annast
fréttaskýringar”
„Hvers vegna
sögðu þeir það
ekki á fundunum?”
„Hefur kallað fram
pólitíska aðför að
útvarpsráði”
að geta borið vitni um að útvarpsráð hef-
ur aldrei neitað þvi um að koma á fundi og
ræða sin mál. Núverandi útvarpsráð hef-
ur tekið upp þá nýbreytni að halda fundi
með starfsfólki Rikisútvarpsins. Slikir
fundir hafa verið haldnir með öllum dag-
skrárdeildum nema einni (og þá vegna
þess að yfirmaður þeirrar deildar var þvi
andvigur). Hins vegar hefur það virst
vera skoðun útvarpsstjóra og sumra
deildarstjóra að framkvæmdastjórar og
dagskrárstjórar sem að jafnaði sitja út-
varpsráðsfundi væru hinir eðlilegu tengi-
liðir milli útvarpsráðs og annars starfs-
fólks.
Hvað snertir efnislega gagnrýni á téðar
fréttaskýringar, þá er það ekkert laun-
ungarmál að okkur þóttu þær of einhliða.
Okkur fannst ekki koma nægilega fram
hvaða stuðning Allende raunverulega
hafði i þjóðnýtingarmálum, þáttur
fjölþjóðlegra fyrirtækja i baráttunni gegn
honum, efnahagserfiðleikar vegna verð-
falls á kopar á alþjóðamarkaði, hvers
eðlis verkbann vörubilaeigenda var
o.s.frv. I stuttu máli þótti okkur sem i téð-
um fréttaskýringum væri stjórn Aliendes
fundið flest til foráttu en gagnstæð sjónar-
mið litt rakin né orsakir þeirra erfiðleika
sem Allende átti við að glima.
Eitt atriði i þessu fréttaskýringamáli er
næsta einkennilegt. Texti sá sem útvarps-
ráð fékk i hendur var i einu veigamiklu
atriði frábrugðinn þvi sem hlustendur
fengu að heyra. Orð sem aldrei voru lesin
i útvarp standa á milli lina i handritinu
sem útvarpsráð fékk. Orðin sem hér um
ræðir hefðu dregið nokkuð úr einhæfni
fréttaskyringarinnar.
3.
Kvartað hefur verið undan þvi að
samþykkt útvarpsráðs skyldi vera send
fjölmiðlum. Um það er ekki að sakast við
útvarpsráð þar sem ráðið tók enga
ákvörðun um slikt. Það var ákvörðun for-
manns ráðsins. Þá ákvörðun tók hann
þegar hann þóttist þess fullviss að
samþykktin mundi hvort eð var berast
tveimur dagblöðum strax eftir fundinn.
Hins vegar er það undarlegt, ef satt er, að
fréttamenn hafi fyrst séð þessa samþykkt
i dagblöðum daginn eftir. Fréttastjóri
sjónvarps fékk samþykktina i hendur á
sjáfum fundinum, og hún var sömuleiðis
strax send fréttastofu hljóðvarps. Hér
verður að undirstrika að allar samþykktir
útvarpsráðs eru opinberar og allir fjöl-
miðlar geta fengið þær til birtingar.
Hvorki útvarpsráð né formaður þess geta
ráðið við slikt. Þennan skilning hafa
fréttamenn útvarpsins einnig haft, þvi
þeir hafa meira að segja einu sinni birt
frétt af samþykkt útvarpsráðs áður en
fundi þess var lokið, og spurðu engan að
þvi hvort óskað væri eftir svo skjótum
fréttaflutningi. Undarlegt er lika ef
fréttamenn kvarta undan þvi að fjölmiðl-
ar hafi aðgang að samþykktum opinberra
ráða. Fréttamenn og fréttaskýrendur
vilja hafa frelsi til að flytja opinberlega
gagnrýni á aðra.
4.
Eins og áður er sagt fól útvarpsráð
fréttastofunum að annast fréttaskýringa-
þætti. Þess vegna var gagnrýninni fyrst
og fremst beint að fréttastofunum þar
sem þær bera ábyrgð á fréttaskýringum
þessum gagnvart útvarpsráði. Af þeim
sökum var eðlilegt að senda þeim
samþykktina. Samþykkt ráðsins beindist
ekki að fréttamönnunum sjálfum
persónulega.
5.
Sagt hefur verið að útvarpsráð hafi með
samþykkt sinni gert tilraun til að binda
hendur fréttamanna, tilraun til ritskoðun-
ar og jafnvel skoðanakúgunar. Einnig
hefur verið sagt að útvarpsráð væri að
gera fréttaflutning Rikisútvarpsins tor-
tryggilegan. Þetta eru stór orð og vonandi
fremurmælt af geöshræringu en sannfær-
ingu. Undirstrika verður muninn á starfs-
grundvelli fréttamanna Rikisútvarpsins
og pólitiskra dagblaða. Fréttamenn Rik-
isútvarpsins eru bundnir af lagasetningu
um óhlutdrægni. Samþykkt útvarpsráðs
er venjuleg gagnrýni eftir á, en hvorki
fyrirmTæli, ritskoðun eða tilraun til skoð-
anakúgunar.
6.
Loks verður að nefna yfirlýsingu út-
varpsstjóra, framkvæmdastjóra og
fréttastjóra þess efnis að opinber yfirlýs-
ing af hálfu útvarpsráðs i þessu máli ,,sé
sérlega til þess fallin að skaða Rikisút-
yarpið og starfsmenn þess.” Þessi yfir-
lýsing er alvarlegasti þáttur þess undar-
lega eftirleiks sem fylgt hefur samþykkt
okkar. Ef útvarpsstjóri og framkvæmda-
stjórar sjónvarps og hljóðvarps telja
samþykkt þessa skaða Rikisútvarpið
vaknar sú spurning, hvers vegna þeir
sögðu það ekki á fundunum þegar tillagan
var rædd og afgreidd? Ef framkvæmda-
stjóri hljóðvarps taldi skaðlegt að
samþykktin væri send fjölmiðlum, hvers
vegna sagði hann það þá ekki þegar for-
maður útvarpsráðs bað hann um að ann-
ast útsendinguna?
7.
Venjuleg og hógvær samþykkt útvarps-
ráðs hefur vakið upp slikt moldviðri að
engu lagi er likt. Hún hefur kallað fram
pólitiska aðför að útvarpsráði. Reynt hef-
ur verið að torvelda ráðinu að vinna eðli-
leg skyldustörf sin.útvarpsráð er kosið af
Alþingi til að stjórna og bera ábyrgð á
dagskrám Rikisútvarpsins. Við undirrit-
aðir getum ekki sætt okkur við að reynt sé
að binda hendur ráðsins á nokkurn hátt.
Það er i verkahring ráðsins að stjórna
dagskrá, bera ábyrgð á henni og gera at-
hugasemdir við hana og sjá um að laga-
ákvæðum um hana sé fylgt.
Njörður P. Njarðvik
Stefán Karlsson
ólafur Ragnar Grimsson
Stefán Júliusson.
YFIRLÝSING
frá örlygi Hálfdánarsyni vara-
manni i útvarpsráði
Að gefnu tilefni vil ég taka eftirfarandi
fram varðandi afstöðu mina til frétta-
skýringa Rikisútvarpsins vegna valda-
ránsins i Chile.
Ég er einn þeirra fimm sem samþykkti
tillögu þá, sem lét i ljós óánægju vegna
áðurnefndra fréttaskýringa. Astæöan var
sú, að ég var sammála fjórum öðrum
meðlimum ráðsins um það, að mér þóttu
þær i þessu tilviki of einhliða, miðað við
þann aðdraganda, sem málið var búið að
hafa.
Ég greiddi þvi atkvæði i samræmi við
þessa skoðun mina, enda taldi ég að þar
með væri verið að koma á framfæri at-
hugasemdum til viðkomandi aðilja innan
stofnunarinnar, sem teknar yrðu þar til
athugunar og frekari umræðu ef ástæða
þætti til og óskað yrði eftir. Það var og i
samræmi við þá ósk, sem komið hafði
fram á fundi ráðsins 20. sept. þess efnis að
embættismenn Citvarpsins kynntu við-
komandi málið. Hitt g«rði ég mér ekki
ljóst, að þróun mála yrði su, að ég yrði
vart kominn til mins heima frá fundinum,
þegar samþykktin væri komin til fjöl-
miðla, og það jafnvel frá fleiri en einum
aðilja i ráðinu.
Hvað atkvæði mitt á fundinum snertir,
þá er afstaða min óbreytt, þótt ég viður-
kenni fúslega, að hvorki ég né aðrir erum
óskeilkulir i slikum málum, en það verður
þá svo að vera. En hvað birtingu frétta af
fundinum varðar, þá verð ég að viður-
kenna, að mér kom það mjög á óvart og
átti þess sannast sagna all ekki von. Þar
um má vafalaust kenna fáfræði minni um
störf ráðsins, en þar mæti ég aðeins öðru
hverju sem varamaður, og hefi sýnilega
ekki sett mig nógu nákvæmlega inn i
vinnubrögð þess og skilning á atkvæða-
greiðslum, þar á meðal þvi, að nafnakall
um atkvæðagreiðslu beri að skilja svo, að
hún sé þar með á leið til fjölmiðla.
Mér fannst eftir á, þegar ég fékk
skýringu á eðli nafnakakllsins, að gera
hefði mátt grein fyrir þessu áöur en at-
kvæðagreiðsla fór fram. Ekki sökum
þess, að það hefði breytt afstöðu minni,
heldur sökum hins, að þar sem ég er
þeirrar skoðunar að grundvöllur góðrar
samvinnu liggi i eðlilegum skoðanaskipt-
um, þá myndi ég liklega hafa óskað eftir
þvi að viðkomandi starfsmenn hefur verið
boðaðir til fundar, en atkvæðagreiðsla
látin fara fram eftir venjulegum hætti, án
nafnakalls.
Fávisku mina um áðurnefnt atriði verð
ég að sakast um við sjálfan mig. Ég vona
einlæglega að mál þetta fái farsælan endi,
en til þess að svo megi verða sýnist mér
nauðsynlegt að hinir striðandi aðiljar láti
svo litið að tala saman um það sem á
milli ber. (Dagsetn., undirskrift).